SEV Connect - İlkbahar 2018

CONNECT İLKBAHAR 89 Zaruhi Kavalcıyan'ın babası Dr. Serope Kavalcıyan, Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden 1875 yılında mezun olmuş ve bu tarihten 1915'te ölümüne kadar, İzmit Bahçecik ve Adapazarı'nda hekimlik ve öğretmenlik yapmıştı. Zaruhi Kavalcıyan, Adapazarı’ndaki Amerikan (ABCFM) Kız Okulu ile sonrasında Üsküdar’daki İstanbul Amerikan Kız Koleji’nde eğitim gördü. 1898’de mezun olduktan sonra, Chicago Illinois Üniversitesi’ne gönderildi. Zaruhi Kavalcıyan, College of Physicians and Surgeons'un 1903 mezunları arasında, “Kavaljian, Zaroohie Serope, M.D. Adabazarı, Turkey” olarak kayıtlıdır. Dr. Zaruhi Kavalcıyan mezuniyetinden bir yıl sonra Adapazarı’na dönmüş, ancak Sultan II. Abdülhamid döneminde, Osmanlı uyruğunda olmayan kadın hekimlere sınırlı çalışma izni verildiği için, kendi adına hekimlik yapamamış, babasının yanında asistan hekimlik ve mezunu olduğu okulda biyoloji öğretmenliği yapmıştı. Babasının felç geçirmesi üzerine onun hastalarını devralarak hekimliğini sürdüren Dr. Kavalcıyan, I. Dünya Savaşı’nın zorlu koşullarında yine aktif olarak hekimlik yapmış, yardım ve bakım kuruluşlarında görev almıştı. Dr. Kavalcıyan, 1921’de Üsküdar’a taşınan Amerikan Kız Koleji’nin öğretim kadrosu ile birlikte İstanbul’a yerleşmiş; 1952 yılına kadar Üsküdar Amerikan Lisesi’nde, biyoloji, fizyoloji ve diğer fen derslerini vermişti. Zaruhi Kavalcıyan, “Dr. Kaval” olarak tanındığı Üsküdar çevresine hekim olarak da hizmet etmiş, sayılmış ve sevilmişti. Emekli olduktan sonra, Nişantaşı’nda -kendi anlatımına göre, Bağlarbaşı’ndaki okulu gören bir dairede- yaşayan Dr. Kavalcıyan, 30 Haziran 1969’da, 92 yaşında vefat etmiş ve Feriköy Protestan Ermeni Kabristanı’nda kız kardeşinin yanına defnedilmiştir. 1 Ofelya A. Nergararyan (Ophelia A. Nergararian) ise 10 Nisan 1882’de Adapazarı’nda doğmuş, Amerikan Board’un (ABCFM) Adapazarı Kız Okulu’nu bitirdikten sonra, ailesiyle birlikte ABD’ye giderek, 1898’de Philadelphia’daki Greater Women’s Medical College of Pennsylvania Tıp Okulu’na girmiştir. 2 Bu okuldan 1903 yılında Tıp Doktoru (M.D.) derecesiyle mezun olan Dr. Nergararyan, Türkiye’ye döndükten sonra Dr. Dikran Bedros Kasapyan ile evlenmiş ve eşiyle birlikte İzmir ve İstanbul’da hekimlik yapmıştır. Mükellef Tabip Yüzbaşı Dikran B. Kasapyan, I. Dünya Savaşı’na 61. Alay 2. Tabur Tabibi olarak katılarak, 3 Eylül 1331/16 Eylül 1915’te Galiçya cephesinde şehit düşmüştür. 3 Savaştan sonra, İstanbul’daki Amerikan Near East Relief örgütünün yetimhanelerinde görev yapan Dr. Ofelya Nergararyan-Kasapyan, kızları Sirarpi ve Verjin ile birlikte, şehit yakınlarına yapılan maddi yardımlardan yararlandırılmıştır. 4 Dr. Ofelya Kasapyan, 1923’te ABD’ye göçerek NewYork’a yerleşmiş, daha sonra taşındığı Los Angeles’ta, uzun süren bir hastalıktan sonra 12 Aralık 1952 tarihinde vefat etmiştir. Sahnelenmiş tiyatro oyunları vardır. NOT: • Bazı biyografik yayınlarda Dr. Safiye Ali Krekeler’in (1894-1952) “Türkiye’nin ilk kadın doktoru” ve “Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın doktoru” olarak tanıtıldığını okuyoruz. 5 Bu bilgi doğru değildir. Safiye Ali Hanım, tıp öğrenimini 1921’de Würzburg’da (Almanya) tamamlayarak doktor olan ilk Türk kadınıdır, ancak Türkiye’nin ilk kadın doktoru değildir. • Philadelphia Drexel University College of Medicine (Greater Women’s Medical College of Pennsylvania) arşiv belgelerine göre Şam doğumlu Tabat M. Islambooly / Sebat İslambuli bu okuldan 1890 yılında Tıp Doktoru olarak mezun olmuştur. Adı geçen kadın doktor Şam ve Kahire’de çalıştıktan sonra Kanada’ya yerleşmiştir. Osmanlı uyruğunda olup olmadığı bilinmemektedir. 1 Şeref Etker, “Türkiye’nin İlk Kadın Doktoru Zaruhi Kavalcıyan,” Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji, sayı, 1313, 18.5.2012, s. 14. 2 Şeref Etker, İkinci Meşrutiyetin Tabip Örgütleri, İstanbul, 2017, 447, dn 3. 3 Ceride-i Tıbbiye-i Askeriye, 46. sene, numero 7, Ağustos 1333, s. 130, “Şehidler”. 4 Ceride-i Tıbbiye-i Askeriye, 47. sene, numero 13, Şubat 1334/1918, s. 332, (bkz. “Harb-i Umumide vefat eden ümera ve zabitan-ı sıhhiye ailelerine Etibba Muavenet Sandığından iane tevziat cedveli”. 5 N. Yıldırım, Türkiye’nin İlk Kadın Doktoru Safiye Ali, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt yay., 2012. Üsküdar Amerikan Lisesi öğretmenleri okul bahçesinde (yaklaşık 1937 yılı, soldan sağa): Dr. Zaruhi Kavalcıyan (Biyoloji), Refik Ahmet Sevengil (Edebiyat), Maryam Hagopyan (Matematik) (Ş. Etker arşivi) • Ofelya Nergararyan, 1903’te Tıp Fakültesi’nden mezuniyetinde (önden 2. sırada, sağ başta). (Woman’s Medical College of Pennsylvania Photograph Collection, ACC-AHC1) • Zaruhi Kavalcıyan, yaklaşık 1900 yılı (sevsanalmuze.com arşivi)