Her bağışla
çiçeklenen ağaç...

Piraye Erdem (ACI’80)

SEV Yönetİm Kurulu BaŞkanı

150 yıllık geçmişe sahip SEV ve kurumları, toplumsal gelişime hizmet etmek için kuruldular. Vakfımızın sunduğu en önemli toplumsal hizmetlerin başında gelen eğitim, çevreye ve topluma duyarlı nesiller yetiştirebilmek için kritik öneme sahip. Okullarımız uzun yıllardır bu önemli görevi hakkıyla yerine getiriyor. Her mezununa, dünyaya ve içinde yaşadığı topluma hizmet etme sorumluluğu ve güçlü bir dayanışma bilinci kazandırıyor.

Okul yıllarımızda hepimiz, toplum bilinciyle çevremizde yardıma ve desteğe ihtiyacı olan bireyler için harekete geçmeyi öğrendik. Kulüp faaliyetleri ve sosyal sorumluluk projeleriyle ekip çalışması bilinci kazandık. Toplumun esenliğini sağlamak adına neler başarabileceğimizi gördük. İhtiyaç sahiplerine umut ışığı olabilmenin iç huzuru ve mutluluğunu birlikte yaşadık. Başından beri topluma değer katma vizyonuyla hareket ederek tarih sayfasına adlarını yazdıran kurucularımızı şükranla anıyoruz. Onların kurduğu bu köklü eğitim kurumlarını devralan Vakfımız daha da gelişip büyüyerek bugünlere geldi. Bizler de SEV’i, süregelen güçlü kurum kimliğiyle geleceğe taşımak için aynı ruhla çalışmaya devam ediyoruz.

Bu ruhun tüm mezunlarımız arasında hızla yayıldığına tanık olmaktan mutluluk duyuyorum. Okullarımızda maddi imkânları kısıtlı gençlerimize eğitim fırsatı sağlamak için yapılan mezun bağışları artarak devam ediyor. Son 15 yılda 5 bine yakın mezunumuz Vakfımıza bağışlarıyla katkıda bulundu. Bu her 4 mezunumuzdan birinin bağış yaptığı anlamına geliyor. Uzun yıllardır desteklerini esirgemeyen bağışçılarımızın da katkıları çok değerli.

Ayrıca bundan yaklaşık 15 yıl önce başlayan Tuğla Bağış Kampanyası, tüm mezunlarımız için deyim yerindeyse bir işaret fişeği oldu. Tuğla bursları 38 öğrencimizi mezun etti. Halen 24 öğrencimiz TAC'de eğitimine bu bursla devam ediyor. Beş yıl önce ACI'97 sınıfı paylaşımlı destek fonu projesini başlattı. UAA mezunlarının katılımı ve SEV'in desteğiyle bugün, bu fonla sağlanan mezun sınıfı burslarından yararlanan 32 öğrencimiz var. Son üç yılda toplam 8 mezun sınıfı bursiyeri, ACI ve UAA'dan mezun oldular.

Connect dergisinin bu sayısında tüm bağışçılarımıza gönülden teşekkürlerimizi sunuyoruz. Her yıl yayınladığımız listemizin yanı sıra bu sayıya özel içerikler hazırladık. Son 5 yılda en çok bağış miktarına ulaşan 100 mezunumuzu belirledik. Yüksek miktarlarda yapılan bağışlar kadar düzenli bağışların önemini de göz ardı etmedik. ACI ve UAA sınıf temsilcilerine ve bursiyerlerine yer verdik. TAC Mezunlar Derneğimiz, Tuğla burslarının bugünkü durumunu Connect için değerlendirdi. Bugün öğrenci burslarımızın yanı sıra öğretmen eğitimi ve akademik gelişim için de fon bağışları yapılıyor. Geçen yıl kaybettiğimiz öğretmenlerimizden Dorothy (Dee) Keller ve Eylül ayında yitirdiğimiz Robert (Bob) Keller'ın anısına Talas mezunlarının bağışlarıyla oluşturulan bu fonun geliri her yıl öğretmenlerimizin gelişimine adandı. Dorothy ve Robert Keller isimlerini, SEV var oldukça yaşatacak bu bağışları için Talas mezunlarımıza ayrıca teşekkür ediyorum. Her zaman olduğu gibi bu sayımızdan da ilham alarak eğitimin önemini kavramış, toplumsal bilinci içselleştirmiş bireyler olarak aynı duygularla ortak paydada buluşacağımızdan eminim.

150 yıllık bu köklü geleneğin ağacı, desteklerinizle daha da çiçeklenecek. Her çiçek, genç mezunlarımızın kalbinde açacak ve eşsiz kardeşlik ormanımız büyümeye devam edecek.

Piraye Erdem (ACI’80)

“Daima SEV”

SEV Yönetim Kurulu Başkanı Av. Piraye Erdem ile İzmir Amerikan Koleji günlerinden SEV’deki çalışmalarına, avukatlık mesleğinden Vakfın yeni planlarına kadar birçok konuyu konuştuk.

Sizi geçmişe götürerek başlasak, çocukluğunuzda nasıl bir ortamda büyüdünüz? Ailenizden de kısaca bahsedebilir misiniz? ACI ile tanışmanız ve okula girişiniz nasıl olmuştu, çevrenizde ACI mezunları var mıydı?

Anne, baba ve ağabeyimle birlikte dört kişilik bir ailede büyüdüm. Çok huzurlu ve mutlu bir aile yaşamımız vardı. Birbirine düşkün bir aileydik. Babam diş hekimi, annem ev hanımıydı. Benden üç yaş büyük ağabeyim Bahadır Elmacı da diş hekimi oldu. Babam eğitim hayatına önem veren biriydi. Kolej imtihanına hazırlık sürecinde beni bizzat çalıştırdı. Birlikte özellikle matematik çalışırdık. Ailemizde birçok ACI mezunu vardı. ACI’a girmek ailece arzu edilen bir şeydi ve ben de bu okula çok isteyerek girdim.

Okulun bahçesinden girdiğiniz ilk gün neler hissettiniz, nasıl bir okul ortamıyla karşılaştınız? Öğretmenlerinizden hatırladıklarınız var mı? Sizi en çok etkileyen, sevdiğiniz faaliyetler, etkinlikler ve dersler hangileriydi?

Okulumuzun kampüsü eşi benzeri olmayan güzel bir kampüstür. Kampüsümüzün geniş bir bahçesi ve büyük bir amfi tiyatro vardır. Okulumuzun bir kapısı Hatay’a, diğer kapısı Güzelyalı’ya açılır. Kampüsten ilk girdiğimde çok etkilenmiş ve heyecanlanmıştım. Öğretmenlerimin hepsini hatırlıyorum; özel insanlardı ve onları çok severdim. Özellikle Bercis Hanım’ın yeri bende ayrıdır. Kendisi lise yöneticimizdi. Tatlı sert bir idari figür olmasının yanı sıra özgürlükçü bir yapısı da vardı. Sabahları okulumuza geldiğimizde Bulletin Board’da gördüğümüz “See Bercis Hanım” notu, gülümseyerek hatırladığım anılar arasındadır. "See Bercis Hanım"ı gördüğünüzde bilirsiniz ki yolunda olmayan bir şeyler vardır. İlkokul çağlarından beri okulu ve eğitim ortamını; derslerden de en çok matematiği severdim. Student Council dediğimiz Öğrenci Birliğinde sınıf temsilcisiydim. İki yıl boyunca Sayman ve Sekreter olarak Yönetim Kurulunda da yer aldım. Okul Kantini Coop’u o zamanlar Student Council kiraya verirdi. Kira sözleşmesi hazırlayıp, kira bedeli belirlerdik. O dönem bankaya çıkış iznim vardı. Bu tür idari ve yönetsel işlerle uğraşmaktan zevk alırdım. Şimdi geriye dönüp baktığımda, ACI’daki bu tecrübelerimin kendimi keşfetmemde ve seçimlerimi buna göre yapmamda ne kadar katkısı olduğunu görüyorum.

ACI’da iken avukat olmayı düşünüyor muydunuz? Eğitiminize nasıl devam ettiniz, ardından mesleğinizde kariyeriniz nasıl ilerledi?

ACI’da iken avukat olmak aklıma gelmemişti. Babamın ve ağabeyimin diş hekimi olmalarından etkilenmiştim. Bu nedenle ben de diş hekimi olmaya özeniyordum. Babam beni diş hekimliğinden vazgeçirmeye çalıştı. Analitik yeteneğimi ve muhakeme kabiliyetimi hukukta problem çözmede kullanabileceğimi söyleyerek beni hukuk alanına yönlendirdi. Bugün dönüp baktığımda da babam sayesinde ne kadar doğru bir karar verdiğimi anlıyorum. 9 Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra avukatlık stajımı tamamladım. Staj sırasında ofisimi hazırladık. Stajımı tamamlar tamamlamaz ofisimi açıp çalışmaya başladım. 36 yıldır avukatlık mesleğimi icra ediyorum. Daha sonra sevgili eşim ve kıymetli meslektaşım Prof. Dr. Ercüment Erdem ile hayat arkadaşlığımızı iş ortaklığına da dönüştürerek hem İstanbul’da hem de İzmir’de Erdem & Erdem Ortak Avukatlık Bürosu olarak yola devam ettik.

Kurucusu olduğunuz Erdem & Erdem, özellikle milli ve milletlerarası tahkim ve uyuşmazlık alanında tanınmış bir avukatlık bürosu… Erdem & Erdem’in çalışma alanları neler, bu başarısının sırrı sizce nedir? Sizin görevleriniz neler?

Aslında hukukun hemen her alanında müvekkillerimize danışmanlık sunuyoruz. Uyuşmazlık çözümünün yanı sıra ticaret hukuku, banka ve finans hukuku, rekabet hukuku ve vergi hukuku gibi pek çok alanda ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyet gösteren bir hukuk bürosuyuz. Yıllar içinde bizlerle birlikte çalışan, alanında uzman çok kıymetli ekip arkadaşlarımız oldu. Ofisimiz onların da katkılarıyla büyüdü ve büyümeye devam ediyor. Tek başıma başladığım meslek hayatımda bugün İstanbul ve İzmir’de bulunan iki ofisimizde büyük bir ekiple beraber yola devam etmekten büyük mutluluk duyuyorum. Erdem & Erdem’in bu başarısını destekleyen pek çok unsur var tabii ki. Bence başarının sırrı öncelikle azimli ve prensipli olmaktan geçiyor. Hedefler koymak, bu hedefler doğrultusunda çalışmak, günün ihtiyaçlarına göre kendini sürekli yenilemek oldukça önemli. Kuruluşumuzdan bugüne benimsediğimiz temel değerlerimiz var. Bu değerler ışığında yarattığımız kurum kültürümüz nesilden nesile aktarılıyor. Bizim için en önemli şeylerden biri de her bir arkadaşımızı bir lider olarak yetiştirmek. Ofisimizin Uyuşmazlık Çözümü Biriminin başındayım. Bunun yanı sıra Kurucu ve Yönetici Ortak olarak kurumun fiziki, finansal ve kurumsal yapısını geliştirmek; markasını, gelenek ve kültürünü sürdürülebilir kılmak benim için oldukça önemli.

Vakıf ile ilk temasınız nasıl olmuştu, sizi gönüllü olarak SEV’de görev almaya neler yönlendirdi, bugüne kadar hangi görevlerde, neler yaptınız?

İlk defa Aralık 2006’da, Erhan Dumanlı Başkanlığındaki Vakıf Yönetim Kurulunda görev aldım. Vakıfta çok yoğun bir dönemdi ve kurumsallaşma çalışmalarına hız verilmişti. Okulların kuruculuğunun SEV’e devredilmesi çalışmaları başlamıştı. SEV İlköğretim Okulları açılalı 10 yıl olmuştu ve hızla büyümeye devam ediyorlardı. Kurum sayısı 3 farklı şehirde 7’ye çıkarıldı. Erhan Dumanlı Başkanlığında 2007’den 2011 Aralık ayına dek iki dönem Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev aldım. İkinci dönemde Başkan Yardımcılığı yaptım. Bu iki dönemde ACI’da ve TAC’de yatılı eğitim yeniden başladı. Üsküdar SEV Ortaokulu Çamlıca’daki yeni kampüsüne taşındı. SAC’nin kurulması ve Tarsus’taki Talas Kampüsü için inşaatlara başlandı. Kendi mezunlarımızdan oluşan çok yetkin bir Mütevelli Heyeti ve Yönetim Kurulu her zaman iş başındaydı. Okul yöneticilerimiz, SEV’deki profesyonellerimiz ve öğretmenlerimizle birlikte çok çalıştık. 2012’den sonra da SEV’deki görevime Mütevelli Heyeti Üyesi olarak devam ettim. Ayrıca 2019-2021 yılları arasında Mehmet T. Nane Başkanlığındaki Yönetim Kurulunda da Başkan Yardımcısı olarak görev aldım. 2021 yılının Aralık ayında ise Mütevelli Heyetimiz tarafından Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilerek bayrağı devraldım.

16 yıldır SEV’de gönüllü olarak görev alıyorsunuz. Şimdi Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilmek size neler hissettirdi?

Okulum ve Vakıf için gönüllü olarak çalışmak beni her zaman mutlu etti. Vakıfta çalışmaya başladığımda tekrar okul yıllarıma geri döndüm. Bu okul sayesinde hayata bir adım önde başladığımı düşünüyorum. Kişiye kesinlikle bir perspektif kazandırıyor. Saygı, sevgi, kendine güven, liderlik, topluma hizmet etme gibi temel değerleri daha ufak yaşlardan öğreniyorsun. “Enter to Learn Depart to Serve” çok değerli bir mottodur. Okulumuz akademik başarının yanı sıra kulüp faaliyetleri, sosyal sorumluluk projeleri gibi ekip çalışması gerektiren ve toplumsal bilinci aşılayan sosyal faaliyetler açısından da oldukça zengindir. Benim gönüllü çalışmalarımın asıl kaynağı okulumda edindiğim bu toplumsal bilinçten geliyor. Topluma hizmet etmenin değerini orada öğrendim ve bunu yeni nesillere aktarmayı da kendime bir görev biliyorum. UAA, ACI, TAC, SAC ve SEV İlköğretim Kurumlarımızın hepsi ülkemiz için çok önemli bir toplumsal hizmet olan eğitim adına var olan kurumlar ve 150 yıldır bu misyonu başarıyla sürdürüyorlar. İş dünyasından akademiye, bilimden sanata, spordan siyasete kadar ülkemize ve dünyaya değer katan mezunlar yetiştirdiler ve yetiştirmeye de devam edecekler. Bugün, çatısı altındaki köklü okullarıyla bu eşsiz kuruma liderlik etmek, böyle bir ekibin, kurumun parçası olmaktan dolayı çok gururluyum. Yönetim Kurulu üyelerimiz, Vakıf yöneticilerimiz, Yönetim Kuruluna bağlı komitelerimizdeki mezun arkadaşlarımız, okul liderlerimiz, öğretmenlerimiz ve profesyonel ekibimizle bu bayrağı daha yukarılara taşıyarak sonraki arkadaşlarımıza devretmek için çalışmak beni heyecanlandırıyor. Okullarımıza, öğretmenlerimize, öğrencilerimize en iyi eğitim ortamlarını sağlamaya, okullarımızın arkasında her zaman güvenecekleri güçlü kurum olmaya devam edeceğiz.

Vakıf, okullarını geliştirmeyi ve yatırımlarını kesintisiz sürdürürken, uzun yıllardır kurumsallaşmaya çok önem veriyor. Tüm dünyada önemli değişimlerin yaşandığı bu dönemde kurumsallaşma Vakıf için ne ifade ediyor, önümüzdeki döneme nasıl hazırlanıyor?

Vakıf ve okullarımız adına kurumsallaşma, uzun süredir stratejik olarak üzerinde durduğumuz önemli bir konu. Kurumsallaşma bir süreçtir. Bir kurum kültürü oluşturmak, yaşatmak ve en önemlisi sürdürülebilir kılmak çok önemlidir. Bu anlamda kurumsallaşma sürecimizde kayda değer adımlar attığımıza inanıyorum. Okullarımızda 150 yıldır süregelen köklü bir kurum kültürü var. SEV eğitim, yayıncılık, sağlık gibi farklı alanlarda, Türkiye'nin farklı coğrafyalarında bulunan, kendi özgün kimlikleri olan kurumları, geçmişte olduğu gibi ortak bir kültürle yeniden bir araya getirdi. Bunu da tıpkı bir sivil toplum örgütü gibi gönüllülerden oluşan bir yöntemle yapmak için yola çıktı. 1968 yılında kurulan SEV, Amerikan Bord Heyetinden (ABH) bu yana köklü bir geleneğe sahip. Hem bu köklü kültürü koruyarak hem de yeniliklere adapte olarak kurumsallaşmaya devam eden SEV bugün, eğitime her türlü desteği verecek uzman profesyonelleri ve ekipleriyle, okullarımızın arkasında her zaman güvenebilecekleri güçlü bir yapı haline geldi. Başarılı kurumsallaşma stratejisiyle Türkiye’nin en büyük eğitim vakıflarından biri oldu. Her biri kendi alanlarında ulusal ve uluslararası deneyime ve uzmanlığa sahip kendi mezunlarından oluşan Mütevelli Heyeti, Yönetim Kurulu ve komitelerinin özverili çalışmalarıyla büyümeye de devam ediyor. Eğitim kalitemizden hiçbir zaman ödün vermedik. Bugün okullarımızda öğretmenlerimiz okul liderlerimizle birlikte, olması gerektiği gibi uluslararası düzeyde, en nitelikli eğitimi vermeye odaklanıyorlar. Tüm dünyanın veri bazlı düşünme ekseninde ilerlediği bir dönemdeyiz. Verinin bir güç olduğu bu dönemde kurumsallaşma stratejimizi biz de veri odaklı hale getirdik. Bu konuyu yeni Stratejik Planımızın içinde ilk sıraya koyduk. 150 yıllık okullarımızın kültürünü inşa eden kritik veriler, nesiller boyu okullarımızda hizmet eden öğretmen ve idarecilerimiz tarafından özenle tutuldu ve aktarıldı. Onlara gerçekten çok şey borçluyuz. Örneğin ben ACI’a girdiğimde Okul Müdürümüz Frederick Shepard idi. Dört nesildir kurumlarımızda çalışmış bir ailenin üyesiydi. Oğlu Whitman Shepard, UAA’nın Okul Müdürü ve SAC’nin Kurucu Müdürü oldu. Kurumlarımızın adeta “canlı” hafızası olan bu öğretmenlerin ve idarecilerin getirdiği kültür ve geleneği sürdürüyoruz. Vakıf olarak bugün kurumlarımızın hafızasını, eğitim ve yönetsel süreçlerimizi, eğitim sistemimizi, prosedürlerimizi, kayıt altına alıyor, verilerimizi oluşturuyoruz. Bu sayede insan odaklılığımızı, etkin yönetişim anlayışımızı güçlendirerek, çevik bir organizasyon haline geldik.

Yukarıdaki sözlerinizde “okulların arkasındaki güç” ve “yeni stratejik plan”dan bahsettiniz. Sizin ve yeni Yönetim Kurulunun Vakıf için planları ve hedefleri nelerdir?

Vakıf ve okullarımızın son 20 yılda yaşadığı değişime tanıklık etmekten ve bu değişimin bir parçası olmaktan gurur duyuyorum. Bu görevlerde gönüllü olarak emeği geçen Mütevellilerimize, Başkanlarımıza, Yönetim Kurulu üyelerimize, komitelerde çalışan tüm arkadaşlarımıza çok şey borçluyuz. Aralık 2021’de göreve başlayan yeni yönetim olarak, ilk işimiz bu dönemde, dünyadaki ve ülkemizdeki güncel gelişmeler ışığında ana stratejimizi yeniden ele almak oldu. Vakıf yönetimi, komitelerimiz ve Yönetim Kurulumuzun ortak çalışmasıyla hazırladığımız üç yıllık yeni Stratejik Planımızı; sürdürülebilirliğin sağlanması vizyonuyla “Okulların Arkasındaki Daimi Güç”, yani “Daima SEV” marka konumlandırmasıyla dört temel eksende oluşturduk. Bu eksenlerden ilki yukarıda değindiğim kurumsallaşmanın tamamlanmasıdır... Sistem teması çerçevesinde veri bazlı düşünen, hareket eden, tüm süreçleri kayıt altında olan güçlü bir yönetişim ve raporlama sistemi oluşturmayı hedefliyoruz. Buradaki hedefimiz kesinlikle bürokratik bir sistem yaratmak değil. Amacımız, tüm kurumlarımızda özgün bir “SEV Deneyimi ve Kültürü"ne en doğru, en hızlı ve etkin şekilde destek olmak ve onu sürekli kılmak. Uzun yıllardır süre gelen geleneğimizde olduğu gibi yetkin akademik ve idari kadrolarımızın uzun süreli istihdamını, mutluluğunu ve refahını sağlamak bu dönemde de ana hedeflerimizden biri. Stratejik Plan’daki ikinci eksenimizse kaynaklarımızı artırmak ve çeşitlendirmek. İster fiziksel, ister finansal, isterse insan kaynaklarımız olsun, bunları tam kapasite ve en verimli şekilde kullanılabilir hale getireceğiz. Kaynak kullanımı ve artırım hedeflerimizi etkin planlamayla optimize ederken, verimlilik ve sürdürülebilirlik en önemli itici gücümüz olacak. Bilişim teknolojileri altyapısını geliştirmek ve teknolojiyi en iyi şekilde kullanmak, kaynak kullanımının çevresel sürdürülebilirliğe uygun olmasını sağlamak, tarihi yapılarımızı ve objeleri korumak öncelikli hedeflerimiz. Hepimizin bildiği gibi dünya ve ülkemiz ekonomik olarak zor bir dönemden geçiyor. Bizler de finansal kaynaklarımızı, bağış ve fonlarla sistematik şekilde artırmak ve çeşitlendirmek zorundayız. Üçüncü odağımız ise topluma ve insana katkının artırılması... SEV’e adeta ruhunu veren bir başlık bu. Buradaki hedefimiz SEV’in bütünsel eğitim ve toplumsal sorumluluk bilinciyle standartları belirleyen lider bir kurum olmasıdır. Toplumsal sorumluluk bilincimiz ve insana değer katan eğitim faaliyetlerimizle sürekli öğrenen ve öğrendiğiyle de değişen bir organizasyon olacağız. Nitelikli öğrencilere fırsat eşitliği sağlamak için burs sistemini geliştirmeye devam edeceğiz. SEV Akademi ve yeni kurulan Araştırma ve Etki departmanımızla, öğretmen eğitimi, araştırma, geliştirme ve uygulama çalışmalarını artırmayı ve bunların çıktılarını tüm topluma yaymayı, üniversitelerle iş birlikleri kurmayı ve projeler geliştirmeyi planlıyoruz. İnsana katkı başlığı altında ise bütünsel eğitim felsefesiyle çok yönlü, yaşam boyu öğrenen ve toplumsal gelişime katkı sunan bireyler yetiştirmeye devam edeceğiz. Okullarımızda eğitimin güncel ve etkin örneklerini geliştirmek, eğiticilerin eğitimini sağlamak, zengin ve dönüştürücü bir eğitim sunmak, bu eksendeki hedeflerimiz arasında yer alıyor. Stratejik planımızın son hedefini ise marka algısı üzerine konumlandırdık. Entegre iletişim ve ilişki yönetimiyle mevcut ve aday veli ve öğrencilerimizle, SEV deneyimi odağında iletişim çalışmaları yaparak bağımızı güçlendireceğiz. SEV’in eğitimde sürdürülebilirliği sağlayan, sektörde lider kurum, okullarının arkasındaki güç olması ve güven duygusu üzerine Vakfımızın geleceğini "Daima SEV" diyerek inşa edeceğiz.

Connect dergisini bu sayısının ana konusu bağışlar ve burslar... Stratejik Planda bu iki konuya da atıf var. Bağışlar ve burslar hakkında ne söylemek istersiniz? Mezunlar arasında bağış kültürü sizce ne durumda, SEV bu konuda neler planlıyor?

Kâr amacı gütmeyen bir eğitim vakfı olarak bağışlar ve burslar bizim için hayati öneme sahip. Kurumsal sosyal sorumluluk projelerimiz ve burs imkânlarımızla topluma ve insana katkı sunmak temel görevimiz. Bağış konusunda mezunlarımız arasında yüksek bir farkındalık olduğunu biliyorum. Bunun en önemli nedeni de hepimizin dayanışma ve topluma hizmet bilinciyle yetişmiş olması. Tüm okullarımızda yarattığımız çeşitli burs projeleri mezunlarımız tarafından çok önemsendi. Mezunlarımız sınıf bursları vererek okullarımıza bir nevi gönül borçlarını ödüyorlar. SEV olarak biz de matching sistemimizle bu bağışları, yüzde 50 oranında katkıda bulunarak destekliyoruz. Her 4 öğrencimizden birinin burslarımızdan faydalanabildiği bir noktaya ulaşmaktan gurur duyuyoruz. Tabii ki önümüzdeki yıllarda da bu oranı artırarak sürdürmek, insana ve topluma katkı hedefimizin önemli bir bölümünü oluşturuyor. Bunun için kaynaklarımızı geliştirmeye devam edeceğiz. Vakıf yöneticilerimiz ve komitelerimiz geniş kapsamda bağış, kaynak geliştirme ve çeşitlendirme projeleri üzerine çalışıyorlar. Mezun derneklerimiz ve mezun ofislerimizle birlikte bağışların artırılması, yerli ve yabancı proje fonlarına yönelik çalışmalarımız olacak. Yeni bina ve kampüslerimizde isimlendirme bağışlarına özel bir önem veriyoruz.

Hem kendi avukatlık ofisiniz hem yönetim kurulu üyelikleri hem de SEV Yönetim Kurulu Başkanlığı... Nasıl bir çalışma temponuz var? İstanbul’da ve İzmir’de ne kadar vakit geçiriyorsunuz, hangi şehri ve nelerini daha çok seviyorsunuz?

Oldukça yoğun bir tempom var. Gerek ofis işleriyle gerekse de SEV’deki faaliyetlerimle her günüm dolu dolu geçiyor. Fakat çalışmayı oldum olası çok severim. Çalışmak, kendine sürekli yeni hedefler koymak ve bunları başarmak için çabalamak benim için bir tutku. Sen durmayıp, yaşama katkı sunmaya devam ettiğin sürece hayat da sana katkıda bulunuyor. Gençlerle birlikte çalışırken ben de sürekli yeni bir şeyler öğreniyorum. Hem İzmir’i hem de İstanbul’u çok seviyorum. Her iki şehirde de ofisimiz olduğu için ikisinde de bol bol vakit geçiriyorum. Tabii doğup büyüdüğüm şehir olan İzmir’in yeri bende ayrı, fakat İstanbul’da da uzun yıllardır yaşıyorum ve dünyanın en güzel şehirlerinden biri olduğunu düşünüyorum.

Eşiniz Prof. Dr. H. Ercüment Erdem de alanında çok tanınmış bir avukat ve öğrencileri tarafından çok sevilen bir eğitimci. İki avukatın evliliği ve birlikte çalışmasının zorlukları ve kolaylıkları hakkında neler söylersiniz?

Eşimle uyum içinde çalıştığımızı ve birbirimizi tamamladığımızı düşünüyorum. Fikir paylaşımına çok önem veriyoruz ve birbirimizin fikirlerine saygı duyuyoruz. İş hayatına oldukça profesyonel yaklaşıyoruz. İş ve ev hayatımızı birbirinden ayrı tutuyoruz. Böylelikle hayatlarımızda bir denge kurabiliyoruz. Tabii ki birbirinden farklı iki insanın her konuda anlaşması kolay olmuyor; ama hayatın tüm sorumluluklarını birlikte üstlendiğimiz için her zaman bir orta yol buluyoruz. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli şeyin saygı olduğunu düşünüyorum. Birbirinize olan saygınızı yitirmediğiniz sürece her sorunu çözebilirsiniz. Bizim kendi ailemizde kurduğumuz bu saygı ve sevgi temelli kültürü Erdem & Erdem’in kurum kültürüne de doğal olarak taşıdığımızı düşünüyorum. Ofisimizde de her bireyin birbirine saygılı olması, her sorunu açıkça konuşabilmesi ve birbirini anlamaya odaklanması bizim için çok önemli.

Kızınız İzmir Amerikan Koleji mezunu ve avukat, oğlunuz da Üsküdar SEV mezunu ve stajyer. Çocuklarınızı kısaca tanıtarak, bize klasik bir aile toplantısını anlatır mısınız? Çocuklarınızla aynı kampüslerde okumak ve aynı mesleği yapmak nasıl bir duygu?

Kızım Mehveş Erdem, ilköğretimi İzmir SEV’de bitirdi ve İzmir Amerikan Kolejinden mezun oldu. Üniversite hayatına Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesinde devam etti ve yüksek lisansını Amerika’da Northwestern Pritzker Hukuk Fakültesinde tamamladı. Şu an Erdem & Erdem’de Kıdemli Avukat olarak çalışıyor. Oğlum Orhan Emin Erdem, Üsküdar SEV ve Koç Lisesi mezunu. Hukuk eğitimini İngiltere’de University of Sheffield’da aldı. Şu an Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesinde denklik eğitimine devam ediyor ve aynı zamanda Erdem & Erdem’de çalışıyor. Kızım yeni evlendi. Damadım Kemal Kamiloğlu da İzmir SEV ve ACI mezunu. Üniversite eğitimini İngiltere’de Central Saint Martins, Univeristy of The Arts London’da tamamladı. Yüksek lisansını ise City, University of London’da yaptı. Kendisi dijital ürün tasarımcısı olarak çalışıyor. Üç çocuğumun da aynı ekolden mezun olmaları, aynı şekilde yetişmiş olmaları ve onlarla aynı düşünceleri paylaşmak beni çok mutlu ediyor. Çocuklarımız avukatlık mesleğini kendileri seçti. Bu da bizler için onur verici. Hem Mehveş hem de Orhan Emin, kurumumuzda bir avukatın geçmesi gereken kariyer yolu adımlarını takip ediyorlar. Diğer avukatlarla eşitlik çerçevesinde çalışıyorlar ve onlara herhangi bir ayrıcalık tanınmıyor. Kıdemlerinin gerektirdiği ölçüde sorumluluklarını yerine getiriyorlar. Klasik bir aile toplantısında konular doğal olarak dönüp dolaşıp hukuka geliyor. Bundan kaçınmamız çok mümkün değil sanırım… Bir karar alacağımız zaman ise pek çok argüman ileri sürülüyor ve bunları sabırla uzun uzun tartışabiliyoruz.

İşiniz ve SEV dışında ilgilendiğiniz farklı alanlar ve konular var mı? Boş vakitlerinizde neler yaparsınız, hobileriniz nelerdir? "Kalan ömrümde mutlaka yapmalıyım," dediğiniz şeyler var mı?

Kitap, özellikle de roman okumaktan çok zevk alırım. Bir romanı bitirir bitirmez, diğerine başlarım. Aynı zamanda boş zamanlarımda film izlemeyi de çok seviyorum. Ofisimizde çalışmaya başlayan her avukatı, her stajyeri geleceğin liderleri olarak görür ve onları buna uygun olarak yetiştirmeyi amaçlarız. Bilgi ve deneyimlerimi aktararak insan yetiştirmek benim için bir yaşam biçimi. Kalan ömrümde sağlığım elverdiği müddetçe, mesleğime ve SEV’deki çalışmalarıma devam etmek istiyorum. Ayrıca liderler yetiştirmek, mentorluk yapmak ve farklı pek çok konuda topluma hizmet etmeyi sürdürmeyi amaçlıyorum. Mutlaka hayata geçirmek istediğim şeylerden biri de özellikle kadın liderler yetiştirmeye yönelik bir proje yaratmak. Türkiye’de ne yazık ki kadın yöneticilerin oranı hâlâ son derece düşük. Bu alanda toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasının ülkemizin geleceği için çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Son olarak, İzmir Amerikan Kolejinin hayatınızda, dostluklarınızda ve kariyerinizdeki yeri hakkında neler söylemek istersiniz?

Hayatımın her alanında önemli bir yeri olduğunu söyleyebilirim. En önemlisi de çok genç yaşlarımdan itibaren kendimi keşfetmemdeki katkısı. ACI kültürü bu açıdan çok değerli. Okulumuzda edindiğim özgüven, liderlik gibi vasıflar ve toplumsal bilinç gibi kazanımlar tüm mezunlarımız için olduğu kadar, benim için de büyük bir şans. Kulüpler, sosyal sorumluluk projeleri ve çeşitli sosyal faaliyetler açısından zengin okul hayatımızın bize hayat boyu katkılarının yeri doldurulamaz. Okulumuzla hiç kopmayan aksine güçlenerek pekişen gönül bağımızla bu kazanımlarımızı yeni nesillere aktararak devam ettirmek benim için daima bir övünç kaynağıdır. ACI’ın arkadaşlıklarım üzerinde de oldukça etkisi oldu. Aynı okullarda yetişmiş olmak ve aynı kampüslerin havasını solumak, insanları birbirine yakınlaştırıyor. Okuldan sonra da kopamıyorsunuz. Uzun yıllar geçse de yine en yakınınızdakiler, o dönemki arkadaşlarınız oluyor. Mezunlar arası ilişkilerin bu kadar güçlü olmasının en önemli nedeni de yıllar öncesinden temelleri atılan bu arkadaşlık bağları.

Prof. Dr. Ayşe Zarakol (UAA’95)

Dünyaya başka bir pencereden bakıyor!

Doğu ile Batı… İster örtülü, isterse açıktan olsun yüzlerce yıldır uluslararası ilişkilerin şekillenmesinde dayanak noktası olarak görülen, gösterilen bir role sahip. Batı'nın ekonomik gücünü veya Doğu'nun az gelişmişliğini temel alarak indirgemeci sonuçlara varmak sadece politik arenada değil, toplumların gündelik yaşamında da etkili oluyor. Cambridge Üniversitesinde Uluslararası İlişkiler Profesörü olarak görev yapan Ayşe Zarakol ise yazdığı makaleler ve kitaplarla bambaşka bir bakış açısıyla yaklaşıyor Doğu-Batı meselesine. Son üç yıldır Sağlık ve Eğitim Vakfı (SEV) Mütevelli Heyetinde de görev alan Zarakol ile hem bu bakış açısını hem de dengelerin altüst olduğu günümüz uluslararası ilişkilerinde Türkiye’nin konumunu konuştuk.

Sohbetimize sizi biraz daha yakından tanıyarak başlamak isteriz. Uluslararası ilişkiler alanına yönelmenizin nedenlerini, kariyerinize akademisyen olarak devam etmenize neden olan unsurları, diğer bir ifadeyle akademinin size cazip gelen taraflarını öğrenebilir miyiz?

Üniversitede siyaset bilimi okudum. O sıralar aklımda üniversiteden sonra hukuk okumak vardı. Biliyorsunuz, Amerika’da hukuk üst lisans olarak veriliyor. Hukuk fakültesine başvurmadan önce bir mola vereyim dedim, bir sene New York’ta bir hukuk fakültesinde asistan olarak çalıştım. Orada avukatları gözlemledim ve koşulları hoşuma gitmedi. Hem aşırı çalışma saatleri vardı hem de yaratıcı olmaları pek mümkün değildi. Türkiye’ye dönmeye de hazır değildim, ani bir kararla siyaset bilimi doktora programlarına başvurdum. Amerika’da doktora programlarına mastır olmadan da başvurabiliyorsunuz ve kabul edilince burs da alabiliyorsunuz. Kabul alırsam en azından birkaç sene bundan sonra ne yapacağımı düşünme lüksüm olur diye hesaplamıştım, malum okumayı seven biriyim. Sonra doktora sırasında gerçekten bunun benim için doğru bir kariyer olduğunu gördüm, zaman içerisinde uluslararası ilişkilere odaklandım. Amerika’da uluslararası ilişkiler siyaset biliminin alt dalıdır. Şansım da yaver gitti, hemen kadrolu iş buldum, kısa süre sonra da İngiltere’ye transfer oldum. Şimdi Cambridge’den çok memnunum. Akademide kariyerin kendi kendinizden sorumlu olduğunuz araştırma yapma ve sürekli yazı yazma yönü olduğu gibi öğrencilere dönük daha sosyal bir tarafı da var. Ayrıca birçok idari görevimiz oluyor. Konferanslar, konuşma davetleri ve benzeri işler sayesinde çok seyahat ediyoruz. Yani akademi deyince aynı işin içinde aslında dört-beş farklı iş var. Sıkılmak mümkün değil. Zorluğu da güzelliği de orada zaten. Ama özellikle Amerika ve İngiltere’de işin en önemli kısmı araştırma ve yayın yapma sorumluluğu. Eğer o kısmından zevk almıyorsanız ya da konu bulmakta zorlanıyorsanız bu iş size göre değil derim. Benim ise en sevdiğim şey.

Akademik çalışmalarınızı bugün uluslararası ilişkilerin merkezi sayılan Amerika’dan İngiltere’ye taşınma öykünüzü ve nedenlerini kısaca anlatabilir misiniz?

Doktorayı bitirdikten sonra Virginia’da Washington & Lee Üniversitesinde yardımcı doçent olarak çalışmaya başlamıştım. Washington & Lee özel bir üniversite, çok iyi öğrenciler vardı, fakat hukuk dışında yüksek lisans programı yoktu. Lisans eğitimi ön plandaydı. Çalışma şartları çok iyiydi ama yine de aklımın bir kenarında doktora programı da olan, araştırma yapmaya daha çok önem veren bir üniversiteye geçme hayali vardı. İlk kitabım çıktı, Cambridge’de de o sırada yardımcı doçent kadrosu açılmıştı. Başvurmaya davet ettiler. Ben de neredeyse öylesine başvurdum. Okuyucularınız akademik iş pazarının nasıl yürüdüğünü bilmiyordur herhalde, ama bu tip yardımcı doçent kadrolarına dünyanın her yerinden 200-300 kişi başvuruyor. Finale kalan 3-4 kişi sunum yapmaları için kampüse davet ediliyor. Düşündüm ki şansım yaver gitmezse İngiltere gezisi yapmış olurum. Ama bir şekilde mülakat çok iyi geçti ve daha havaalanındayken iş teklif ettiler. Sonra ailecek Amerika’dan İngiltere’ye taşınma maceramız oldu. Benim için en güzel tarafları Cambridge gibi köklü bir üniversitede, kendi alanımda dünyanın en iyi akademisyenleriyle birlikte çalışabilmek; ama ailevi açıdan da iyi oldu, eşim (kendisi Amerikalı) şirketinin Londra ofisine transfer oldu. İstanbul’a gidip gelmek çok daha kolaylaştı. Ayrıca Cambridge, yaşamak için de güzel bir şehir.

Uluslararası ilişkilere bakış açınızda “ekonomik güç” odaklı olmanın ötesinde, tarih, kültür ve sosyolojinin etkileri öne çıkıyor. Bu bir tercih mi?

Evet bir tercih. Ben doktora programındayken özellikle Amerika’da uluslararası ilişkiler sadece ekonomik güce odaklanmıştı. Özellikle ilk kitabımı buna karşı yazdım. Ekonominin önemini yadsımıyorum elbette, ama Türkiye’de hepimiz biliyoruz ki meseleler sadece ekonomi değil; kimlik meseleleri, tarihi haksızlıklar, sosyal baskılar da insanların siyasi görüşlerini etkiliyor. Uluslararası ilişkiler de farklı değil. Hoş, şu aralar Amerikalılar da anladılar kimlik meselelerinin önemini (ya da unutmuş gibi yaptıkları meseleleri ciddiye almak zorunda kaldılar diyelim). Ama belki bu sefer de o tarafta aşırıya gidiyorlar. Her şey kimlik de değil. Sosyal bilimciler meselelere açık fikirli yaklaşmalı. Her sorunun cevabı farklı.

“Yenilgiden Sonra: Doğu Batı ile Yaşamayı Nasıl Öğrendi” kitabınız, 2012’de Türkçe'ye çevrilmişti. Bu yıl ise oldukça ilgi gören “Before the West: the Rise and Fall of Eastern World Orders” İngilizce olarak yayınlandı. Bu iki kitabın uluslararası ilişkiler kuramlarına getirdiği yeni (eleştirel) bakış açısını, ikisi arasındaki bağı ve yaklaşımınızı biraz anlatabilir misiniz, son kitabınız neden bu kadar ilgi gördü sizce?

İlk kitabım Doğu-Batı ilişkileri üzerine. Bizim için aslında ne kadar basit veya bariz bir konu ama Amerika’da uluslararası ilişkiler branşında doğru düzgün incelenmemiş, doğru düzgün teorize edilmemiş bir meseleydi. Ben bunun sosyal bir hiyerarşi olduğunu gösterdim ve batılı olmayan ülkelerde bu hiyerarşinin anlaşılır sosyolojik tepkiler yarattığını anlattım (hep kendini batıyla karşılaştırma gibi). Kitabın temelinde yirminci yüzyılda Türkiye-Japonya-Rusya karşılaştırması vardı. Çıkalı on sene oldu ama hâlâ okunuyor, Rusya’nın Ukrayna işgalinden sonra yine bahsedenler oldu. Türkçe ikinci baskısı da 2019’da çıktı. İkinci kitabım için ise daha geriye gittim, Avrasya uluslararası ilişkiler tarihini baştan yazdım. Uluslararası ilişkiler çok batı merkezci bir branştır. Teorilerini tarihe bakarak üretir ama herkesin bildiği tarih sadece Avrupa tarihi. Bu beni giderek çok rahatsız etmeye başlamıştı. Bir taraftan da mesela kendi araştırmalarım için Osmanlı tarihi öğreniyorum diyelim, ama diyelim 15. yüzyılda Osmanlı’da bir olay yaşanırken Çin’de ne oluyordu acaba diye merak ediyorum, bunun cevabını veren bir kaynak yok. Sonunda olmasını istediğim kitabı kendim yazmaya karar verdim; doğru düzgün bir Asya veya Avrasya tarihi. Araştırmaya başlayınca gördüm ki aslında Asya dediğimiz kıtanın dört bir yanında birçok ortak kültür, deneyim, tarih var. Roma İmparatorluğu Avrupa için neyse, 13. yüzyıl Moğol İmparatorluğu da Asya için aynı şey. Düşünün neredeyse bütün Asya doğrudan veya dolaylı yoldan aynı kişinin, aynı ailenin kontrolü altında (buna bugünün Rusya’sı, Orta Doğu’su, Çin’i de dâhil). Elbette bunun etkileri daha sonraki dönemlerde hissediliyor. Benim kitabım da 13. yüzyıldan 17. yüzyıla Asya’nın bu ortak tarihini anlatıyor ve o ortak tarihi kullanarak uluslararası ilişkilerin sadece Avrupalılara has bir alan olduğu ön yargısını yıkıyor. Moğollar ve onlardan etkilenen daha sonraki egemenler (ki bunlara Osmanlılar da dâhil) dünya imparatorlukları peşindeler. Çok hoyrat tarafları da var hepimizin bildiği gibi ama birleştirici tarafları da var. Yine bu tarihi kullanarak şu sıralar çok tartışılan uluslararası düzen dediğimiz şey nedir, nasıl geriler, nasıl çöker gibi tartışmalara da yeni bir soluk getiriyor kitap. Sanırım bu yüzden ilgi çekti.

Batı ve ‘liberal uluslararası düzen’in dünya uluslararası ilişkiler sahnesinde ‘sadece’ son iki yüzyıldır süren egemenliğinden bahsediyorsunuz. Doğu’da bin yıla yayılan yükselişler ve çöküşleri yakından analiz etmiş bir akademisyen olarak bugünkü Batı’nın ve liberal uluslararası düzenin var olan durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bir makalenizde, Covid-19 pandemisi “Uzun Yirminci Yüzyıl”ı sonlandırdı mı, diye soruyorsunuz. Ukrayna’daki gelişmeleri de buna eklersek Batı merkezli (ABD, İngiltere, Batı Avrupa) uluslararası düzenin sonuna mı gelindi?

Bu konuda kesin bir şey söylemek zor, çünkü bize uzun gelen süreler, tarihten bakınca kısadır. Son kitabımda mesela 17. yüzyılın genel krizinden bahsediyorum: birçok tarihçi 16. yüzyılın sonundan 17. yüzyılın son çeyreğine kadar olan dönemi böyle isimlendiriyor. O dönemde dünyanın her yerinde ayaklanmalar, krizler, savaşlar var, biraz da iklim değişikliğine bağlı olarak (çok soğuk bir dönem). Ama bu isimlendirmeyi sonradan yaptığımız için biraz da hikâyenin sonuna bağlı o dönemi nasıl okuduğumuz. Demek istediğim o ki, şu anda Batı’da herkes hemfikir kriz döneminden geçtiğimize, ama diyelim ki yarın Putin ölse Rusya çökse hemen herkes işlerin iyiye gittiğine kanaat getirebilir. Ama işler sarpa sarmaya devam ederse o bizim son kırk seneyi nasıl okuduğumuzu bile değiştirebilir. Örneğin, şimdi diyoruz ki, 90’lar güzeldi işler sonra bozuldu. Ama geleceğin tarihçisi kriz dönemini 70’lerden başlatıp 90’ları tamamen atlayabilir. Batı çökerse o çöküşün hikâyesi içinde yaşayanların algısından farklı anlatılacaktır. Kitapta biraz da bunu gösteriyorum. Tabii anlattığımız hikâyelere tamamen tabi olmayan yapısal gelişmeler de var. Bence asıl tehlike iklim krizine bağlı olarak bildiğimiz düzenin tamamen çökmesi. Batı-Doğu meselesinden daha büyük bir değişiklikle karşı karşıya olabiliriz.

“Before the West” kitabı çerçevesinde BBC Radio ile yaptığınız bir söyleşinizde bir soru vardı. Yukarıdaki sorunun devamı olarak, bugün Batı, başta Çin ve Rusya belki Hindistan gibi ülkelerle yaşadığı ve yaşaması muhtemel sorunları aşabilir mi?

Batı dediğimiz şey zaten Doğu olmadan olmazdı. İkinci kitabımda anlattığım Asya merkezli düzenin üstüne konuyor bir anlamda Batı, özellikle 18. yüzyıldan sonra. Ekonomik olarak çok faydasını görüyor bunun. O zamana kadar asıl zenginlik Doğu’da (veya başka yerlerde, ama Avrupa’da değil). İlk kitabımda anlattığım sosyal hiyerarşi de Doğu’nun çok lüzumsuz enerjisini alıyor 19. yüzyıldan itibaren. Ekonomik ve askeri teknoloji anlamında Batı’nın Doğu’yu kesin bir şekilde geçmesi 19 yüzyıl. Ama hikâye sanki yüzyılların hikâyesiymiş gibi anlatılıyor; ufak farklar büyütülüp ulusal tarih anlatımına yerleşiyor, Doğudaki ulus devletin temeline siniyor. Şimdi bu kırılmaya başlandı. İyi bir şekilde kırılmıyor, Avrasya’nın dört bir yanında popülist liderler kendi çıkarları için Batı’ya kafa tutuyorlar veya umursamıyorlar diyelim. Uzun vadede sağlıklı değil. Ama Batı’nın yaklaşımı da sağlıklı değil. Sosyal ve ekonomik hiyerarşilerin 19. veya 20. yüzyıllardaki gibi işlemediği bir dünyada Batı’nın yeri nedir bilmiyorlar. Bunu doğru düzgün düşünmüş değiller. Bir taraftan birçok Batılı siyasetçi çıkar uğruna Doğu’daki otoriter liderlere taviz vermeye hazır. Hepsini bir araya koyunca önümüzdeki yıllarda, Batı’nın Doğu’nun şu andaki haline benzemesi daha büyük ihtimal diyebilirim.

Bir 20 yıl sonra “After the West: the ‘re-Rise’ of Eastern World Orders” kitabı yazsanız nasıl bir dünya öngörünüz olurdu? “Savaş” gibi yıkımlara yol açmadan; bugünkü sorunları aşacak “sihirli” bir formül olabilir mi?

O kadar iddialı bir şey söyleyemem, ama diyebilirim ki, şimdiye kadar kitaplarımda genel okuyucuya vermek istediğim his, tarihi bağların ve ortak tarihin önemi. Mesela ilk kitabımda demek istediğim şeylerden biri şuydu, biz Türkiyeliler Türkiye’yi çok nev-i şahsına münhasır görüyoruz, sorunlarımız çok değişik gibi düşünüyoruz ama benzer sorunlar Rusya’da da Japonya’da da var. Başka yerlerde de var. İkinci kitapta da benzer bir şey söylüyorum. Çin Türkiye’den çok uzak bir yer gibi görünüyor mesela, çok farklı bir kültür, ama 14. yüzyıla gidince Çin’deki adamın başında da Anadolu’daki adamın başında da aynı hükümran vardı. Keza Moskova. Hindistan’ı 16. yüzyılda Türkçe konuşup yazan birisi yönetiyordu. Bunu ucuz bir milliyetçilik anlamında söylemiyorum. Tarih çalışmanın güzel yanı, ortak hikâyeleri görebilmek. Ulus devlet sistemi bizi hep farklarımızı ispat etmeye yönlendiriyor. Ama aslında dünya tarihi ortak paydaşlar ve beklenmedik bağlarla dolu. Herkes herkesle karışmış. Tarihte milletler yok, bunlar modern dünyanın kavramları. Yöneten ve yönetilenler var veya hükmeden ve hükmedilenler diyelim. İnsanlar sadece bunu hatırlasa birçok şey daha kolay olur. Makro tarih çalışmanın ikinci güzel tarafı, her kötü dönemin bir sonu olduğunu görmek –şahıslar için değilse bile insanlık için öyle-. Yıkımlardan sonra hayat bir şekilde yolunu buluyor.

Yeni bir uluslararası düzeninin eşiğindeysek Türkiye’nin bulacağı yeni yer açısından sizce en önemli avantajı ve en kritik dezavantajı nedir?

Türkiye’nin iki büyük avantajı var. Birincisi hep bahsettiğimiz arada kalmışlık durumu ya da konumu diyelim. Bunun dezavantajları da var, ama iki taraflı oynama konusunda avantajlı bir ülke Türkiye. Çok merkezli bir dönemde özellikle faydalı bir konum. İkinci avantajı da büyük sorunlara olan alışkanlığımız, neredeyse bağışıklığımız. Başka ülkelerde çok büyük kriz yaratacak meseleler, Türkiye’de geçip gidiyor. Sistem yine bir şekilde çalışıyor. Nereden bakarsak bakalım, önümüzde küresel çalkantıların olacağı bir dönem var. Türkiye buna belki herkesten daha hazır. Tünele ilk girenlerden olduğumuz için artık karanlıkta nasıl yürüyeceğimizi biliyoruz. Diğer ülkelerin gözü hâlâ alışmış değil.

Bugün uluslararası ilişkiler eğitimi almak isteyen gençlere neler söylemek istersiniz? Bu alanın bugünkü gelişmelere bakarak parlak bir dönem yaşayacağını söyleyebilir miyiz, onlara ne tavsiye edersiniz?

Ne yapmak istediklerine bağlı. Eğer amaçları klasik büyükelçilik kariyeri gibi bir şeyse dünya öyle yürümüyor artık. Diplomatlar bile sosyal medyayı takip etmek zorunda. Her şey çok daha karışık, ileriyi kestirmek zor. Ama böyle dönemler aynı zamanda fırsat dönemleridir. Fırtına bittiğinde ayakta kalanlar ilerideki düzene yön verecekler.

Dünyadan biraz uzaklaşıp sizin yaşamınıza gelirsek... Türkiye’nin ilk kadın gazete yayın yönetmeni Nurcan Akad teyzeniz, anneniz de iletişim sektörünün duayenlerinden Necla Zarakol... Böyle iki güçlü kadınla büyümek nasıldı?

Bir teyzem daha var, Süreyya Ergin, o da tıp alanında profesör doktor idi, yeni emekli oldu. Annem ve teyzelerim açısından çok şanslıyım. Üçü de kendi alanlarında çok başarılı isimler. Anneannem ve babaannem de kendi nesilleri içinde açık fikirli, okumuş, gezmiş, dünya görüşleri olan kadınlardı. Böyle bir ailede büyüdüğüm için kadınlar şunu yapamaz filan gibi düşüncelerim hiç olmadı. Öyle bir baskı hissetmedim bile. Ne ilgimi çekiyorsa onun peşinden gittim. Her alana çekinmeden girdim. Uluslararası ilişkilerde benim çalıştığım alan mesela, ekseriyet erkeklerin olduğu bir yer. Ama hiç sorun yaşamadım çünkü kendim bir eksiklik hissetmiyorum. Bunda Üsküdar Amerikan’ın da etkisi çok tabii. Şimdi görüyorum, böyle büyümek çok büyük bir lüksmüş. Türkiye’de lüks ama Amerika’da İngiltere’de de lüks. Yapmamalıyım ya da yapamam tarzı düşünceler kadınların küçük yaştan iç sesi haline geliyor her yerde. Sonra aşması zor. En güzeli kız çocuklarının doğal olarak zaten var olan öz güvenlerinin erken yaşta kırılmaması.

SEV Mütevelli Heyetinde de görev alıyorsunuz... Vakıfla ilişkiniz nasıl başladı, sizin için Vakıfta gönüllü olarak çalışmak ne ifade ediyor, neler yapıyorsunuz?

Vakıfta çok sevdiğim büyüklerim vardı. Mesela Jozef Amado (TAC’67), kızı Liz Amado’yla çok eski arkadaşız, hep görüştüğüm bir aile. Onların vasıtasıyla Mehmet Yaltır (TAC’67) ile tanışmıştım. İlter Turan (TAC’59) hocamın asistanlığını yapmıştım doktora sırasında. Başkaları da var, zaten bütün üyeler çok değerli insanlar. Sanırım Vakıfta yurt dışı eğitim kurumlarıyla bağlantısı olan, tavsiye alınabilecek bir üye istenmiş. Benim ismim önerilince de sevinerek kabul ettim elbette. Covid yüzünden çoğu Zoom üzerinden olsa da son üç senedir Vakıf toplantılarına katılıyorum, kendi yurt dışı tecrübelerim çerçevesinde bazı komitelere tavsiyelerde bulunuyorum, umarım ileride daha da faydam olacak Vakfa.

Son olarak UAA’nın hayatınızdaki yeri hakkında neler söylemek istersiniz, buradaki eğitiminiz ve arkadaşlarınızın kariyerinize ve hayatınıza etkisi nasıl oldu?

Üsküdar Amerikan’daki eğitimim beni hayata hazırladı. Daha önce dediğim gibi eğer çekinmeden dünyanın dört bir yanında her türlü ortama girebildiysem bunda UAA’nın çok büyük etkisi var. Lise arkadaşlarımın bazılarıyla hâlâ görüşüyorum, birçoğuyla da sosyal medya sayesinde bir bağım var. Bizim seneden çok akademisyen çıktı. Öyle bir bağımız da var. Öğrenciyken biraz da ergen psikolojisiyle birçok şikâyetim vardı elbet, ama şimdi “iyi ki Üsküdar Amerikan’a gitmişim” diyorum. Vakıf toplantılarıyla bu fikrim iyice pekişti. Ne büyük bir şans böyle parlak bir mezun cemaatinin ve böyle bir eğitim geleneğinin parçası olmak. Örneği dünyada az bulunur.

Prof. Dr. Güray Erkol

SEV İlköğretim Kurumları

25 yaşında

1997 yılında Sağlık ve Eğitim Vakfı tarafından üç şehirde kurulan SEV İlköğretim Kurumları 25. yılını kutluyor. Çeyrek yüzyıl önce eğitim hayatına başlayan Üsküdar SEV, İzmir SEV ve Tarsus SEV, beslendikleri köklü eğitim geleneğinin zengin toprağında serpilip gelişerek Türkiye’nin en iyi ilköğretim kurumları arasına girdiler. Mezunları tarafından kurulan SEV’in yönetsel, finansal ve bilgi birikiminin nasıl yepyeni ve güçlü eğitim markaları yaratmayı başardığını ve gelecek planlarını SEV Genel Müdürü Prof. Dr. Güray Erkol ile konuştuk.

Köklü Amerikan Kolejlerini çatısı altında toplayan SEV’in anaokulları, ilkokulları ve ortaokulları, yoğun talebin olduğu, kurayla öğrenci kabul eden güçlü eğitim markaları olmayı nasıl başardılar? Üsküdar SEV, İzmir SEV ve Tarsus SEV’in kuruluş öyküsünü kısaca anlatır mısınız?

Bu öykünün çok fazla kahramanı olduğunu söyleyerek başlamak isterim. Onlar “kahraman” kelimesini gerçekten hak eden yöneticiler, idareciler, öğretmenler, çalışanlar... SEV çatısı altındaki Üsküdar SEV, İzmir SEV ve Tarsus SEV İlköğretim Kurumlarının yolculuğu, 1997’de Türkiye’nin eğitim tarihindeki en önemli kararlardan birinin alınmasıyla başladı. Cumhuriyet’in kuruluşundan beri süre gelen beş yıllık zorunlu temel eğitimin süresi 8 yıla çıkarıldı. Bu gelişme ortaokul ve lise seviyesinde eğitim veren UAA, ACI ve TAC’deki ortaokul bölümlerinin kapanması anlamına geliyordu. Vakfımız Türkiye’de hiçbir yabancı okulun yapamadığını yaparak aynı yıl içerisinde hemen üç şehirde birden anaokulu, ilkokul ve ortaokul seviyelerinde eğitim verecek üç okul açmaya karar vermiş. Buluşma dergisinin eski sayılarından birinde “Şu Çılgın Kolejliler” diye bir kapak var. Ben böyle bir girişimden sonra ayrıca “Şu Çevik Kolejliler”i de ekleyebilirim. “Çılgınlık” kısmında şu var ki, o günlerde Vakfın finansal gücü ve insan kaynağı üç lokasyonda birden okul kurmak için çok kısıtlı. Çeviklik de şu ki; bu kısıtlı imkânlara rağmen o kadar hızlı harekete geçiliyor ki, yasanın yayımlanmasından bir ay sonra üç şehirde birden üç okulun da ders zili çalıyor. Tabii bu çevikliğin en önemli itici güçleri, köklü bir eğitim geleneğinin sağladığı birikim ve dayanışma ruhu, kurumlarına gönülden bağlı, bazıları mezun öğretmenlerin ve idarecilerin büyük özverisi ve Vakfın gönüllü Mütevellileri ile Yönetim Kurulu üyelerinin doğru vizyonları... Yasanın çıkacağı anlaşılınca 1997 yılının başından itibaren UAA, ACI ve TAC kampüslerinde tam bir seferberlik başlatılıyor, ortaokullardan boşalacak yerler hazırlanıyor; onlar yetmiyor, çünkü ana sınıfıyla birlikte 6 sınıfa daha yer bulmak gerekiyor, kampüslere prefabrik binalar inşa ediliyor. Tarsus SEV’de eskiden kamu okulu olan Misak-ı Millî binasında eğitim başlarken, yer kalmayınca öğretmenler uzun süre prefabrik bir yapıyı öğretmenler odası olarak kullanıyorlar. İzmir SEV’de eğitim yine prefabrik binalarda başlıyor. Üsküdar SEV’de bir mezun, binasını ücretsiz olarak okula tahsis ediyor. Buradaki öyküler çok değerli. Bugün SEV İlköğretim Kurumlarının 25 yılının temellerinde tüm bu öyküleri yaratanların emekleri, inançları ve dayanışmaları var.

SEV İlköğretim Kurumları 25 yılda nasıl bir eğitim politikası ve stratejisi izledi? Vakıf için 25 yıllık deneyim ne ifade ediyor?

En başından Vakıf, SEV İlköğretim Kurumlarının kendi kimliklerine ve altyapılarına sahip olması gerektiğini biliyordu. Zaten eğitimde her yaş grubunun kendine özgün ortamlara ihtiyaçları var. Bu nedenle öncelikle kampüsler ve yeni binalar üzerinde yoğunlaşılıyor. Hızla yeni binalar ve alanlar inşa ediliyor veya kiralanıyor. Üsküdar üç farklı kampüse yayılıyor, İzmir'de 2011 yılında Frank Hall inşa ediliyor, Tarsus 2013’te yeni inşa edilen kampüsteki yerine taşınıyor. Tabii eğitim anlayışı olarak liselerimizden gelen çok önemli bir eğitim geleneği ve birikim var. Ortaokul seviyesinde zaten eğitim veriliyordu ve öğretmenlerimiz vardı. İlkokul yine yabancı dilin temel alındığı var olan eğitim anlayışının üzerine inşa edildi. SEV İlköğretim Kurumları için velilerin gözünde başta “Amerikan’ın ilkokulları” algısı vardı. Bu bir yandan avantaj sayılırdı, ama daha yeni kurulmuş okullar için Amerikan Kolejleri seviyesinde bir eğitim standardı beklentisi de vardı. SEV en başından, tıpkı liselerimiz gibi ilköğretimlerin de kendi özgün kimliklerini yaratmayı ve birer eğitim markaları olmalarını hedefledi. Vakıf ve okullarımızdaki yöneticilerimiz, öğretmenlerimiz bu amaçla büyük emek verdiler. Velilerimizdeki algı da hızla değişti; kolejlere giriş sınavla olmaya devam etmesine rağmen, SEV İlköğretim Kurumlarına öğrenci kabulü için kuralara yoğun ilgi, artarak devam ediyor. Vakıf bugün ilköğretimlere birçok alanda yatırım yapıyor. İnsan kaynakları, finansal yönetim, eğitim araştırmaları gibi alanları Vakıf olarak üstleniyoruz, böylece okullarımızın tamamen eğitimin uygulanmasına odaklanmalarını sağlıyoruz. Üç okulumuzun yöneticileri ve Vakıf arasında sürekli bir iletişim ve etkileşim var. SEV Eğitim Departmanı ile düzenli olarak bir araya gelip, birlikte çalışıyorlar. Ortak etkinlikler düzenleniyor, ortak müfredat geliştiriliyor. 25 yıl içinde Vakfın kurumsallaşması ile ilköğretim kurumlarının güçlü birer eğitim kurumu olarak inşası, iç içe geçerek birbirini besledi, geliştirdi ve büyüttü. SEV, 2014 yılında SAC’yi de başarıyla kurup ana okulundan lise son sınıfa kadar K-12 seviyesinde Türkiye’nin en iyi eğitim kurumlarını oluşturdu. Bunu da arkasında büyük sermaye destekleri olmadan kendi kaynakları, gönüllü mezunları ve tutkulu öğretmen ve çalışanlarıyla başarabilmiştir.

İlköğretimlerin bugünkü durumunu değerlendirebilir misiniz? Eğitim anlayışı, yeni yatırımlar ve planlar nelerdir?

Üç şehirde yer alan kampüslerimizde bugün yuva sınıfından 8’inci sınıfa kadar, toplam 2 bin 500’e yakın öğrenci eğitim görüyor. Üsküdar SEV’de anaokulu Koşuyolu’nda, ilkokul Beylerbeyi’nde ve ortaokul Çamlıca kampüslerinde eğitim veriyor. 2023 yılında Çekmeköy'deki yeni ortaokul kampüsümüz açılacak ve mevcut kapasitemizi artıracağız. İzmir SEV'de 2011 yılında inşa edilen Frank Hall binası halen ilkokul olarak kullanılıyor. Emerson Binası anaokulu ve West Hall ise ortaokul binası olarak ACI ile aynı kampüste bulunuyor. Tarsus SEV ise 2013’ten bu yana tasarım ödüllü

Dr. Emel Uysal Ünsal

Amaç, eğitim-öğretimde mükemmeliyet

Tohumları çok değil, sadece birkaç ay önce atılan SEV Araştırma ve Etki Departmanının Müdürü Dr. Emel Uysal Ünsal, “Vakfımızın ve okullarımızın etkisini yaygınlaştırmak ve eğitim sistemine katkı sunmak amacıyla çalışacağız” diyerek bölümün faaliyetlerini ve hedeflerini anlatıyor.

Dr. Emel Uysal Ünsal, 20 yıldır eğitim sektöründe olan, deneyimli bir isim. Lisansını Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fizik Öğretmenliği Bölümünde, yüksek lisans ve doktorasını ise yine ODTÜ’de fen eğitimi alanında yapan Ünsal, altı yıl Eğitim Fakültesinde Araştırma Görevlisi olarak çalıştı. Ardından TEGV, ÖRAV gibi Türkiye’nin büyük ve öncü sivil toplum örgütlerinde görev aldı. Proje yönetimi, izleme değerleme koordinasyonu, içerik geliştirme gibi alanların yanı sıra ÖRAV’ın kuruluşundaki çekirdek ekipte bulundu. Türkiye’de öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimi için kurulan ilk ve tek STK’da öğretmenlerle birlikte ve öğretmenler için eğitim programları hazırlama, mentorluk ve koçluk yapma, eğitici eğitimleri gerçekleştirme gibi alanlarda önemli bir deneyim elde etti. Türkiye’nin dört bir yanında özel ve devlet okullarında görev yapan öğretmen ve okul yöneticisiyle buluşma ve çalışma fırsatı da yakalayan Ünsal, pek çok farklı sivil toplum örgütü için proje içerikleri hazırladı; proje danışmanlığı, izleme değerlendirme danışmanlığı yaptı ve eğitimler düzenledi. Tüm bu farklı deneyim ve dokunuşların, Türkiye’deki eğitim sistemini ve ihtiyaçlarını daha iyi anlamasına ve mesleki olarak farklı deneyimler yoluyla zenginleşmesine vesile olduğunu belirten Dr. Emel Uysal Ünsal, son olarak da SEV Araştırma ve Etki Departmanının Müdürlüğü görevini üstlendi. Yeni kurulan departmanın faaliyetlerini öğrenebilmek amacıyla Dr. Ünsal’a sorular yönelttik. İşte o sorular ve yanıtları…

SEV’de çalışmaya ne zaman başladınız, hangi alanlarda, neler yaptınız?

SEV’de 2015 yılında çalışmaya başladım. İlk zamanlar daha çok ilköğretim okullarımızın koordinasyonu, öğrenme ve öğretme faaliyetlerinin genel anlamda sürekli gelişimi üzerine odaklanan çalışmalar içinde bulundum. Eğitim Departmanı olarak bir bütün halinde yenilikçi projeler ve bunların hayata geçirilmesi konularında çalıştık. Liselerimizde, bazı uygulama ve projelerin koordinasyonunda, okullarımızda yeni birimlerin açılmasında, çeşitli komite çalışmalarında yer aldım. SEV Akademi’yi yeniden yapılandırarak pandemi sürecinde öğretmenlerimizi en iyi şekilde desteklemeye ve ihtiyaçlarına yönelik profesyonel öğrenme fırsatları yaratmaya, etkileşim içinde olmaya çalıştık. Genel Müdürümüz Prof. Dr. Güray Erkol’un gelişiyle birlikte tohumlarını atmaya başladığımız, Vakfımızda yeni kurulan SEV Araştırma ve Etki Departmanı Müdürü olarak 2022 Temmuz ayı itibarıyla çalışmaya başladım.

SEV Araştırma ve Etki departmanı ne amaçla kuruldu, neler yapacak, nasıl çalışacak, üniversitelerle veya farklı kurumlarla ortak araştırma projeleriniz olacak mı?

SEV Araştırma ve Etki Departmanı, eğitim-öğretimde mükemmeliyet anlayışı çerçevesinde, öğrenme ve öğretme süreçlerinin niteliğini sürekli geliştirmek amacıyla araştırma ve veri temelli çalışmalar yaparak kanıta dayalı öneriler geliştirebilmek, öncü eğitim kurumu olarak Vakfımızın ve okullarımızın etkisini yaygınlaştırmak ve eğitim sistemine de katkı sunmak amacıyla kuruldu. Bu çerçevede yapmak istediğimiz çalışmaların kapsamını dört maddeyle özetleyebiliriz; tüm dünyayı etkileyen Covid-19 pandemisinin bize gösterdiği ve belki de öğrettiği en önemli şey, geleceğin en azından bir kısmının öngörülemez olduğu. Geleceğe hazır olmak her türlü değişime hazır olmak anlamına geliyor, biz de Araştırma ve Etki Departmanı olarak okullarımızın her türlü değişime hazır olmasını sağlayacak birer öğrenen organizasyona dönüşüm ya da bu anlamda gelişim yolculuğunu destekleyecek, araştırma ve veri temelli kararlar almayı sağlayacak çalışmalar yapmak istiyoruz. İkinci olarak bununla ilişkili şekilde, okullarımızda, öğretmenlerimize araştırma ve veri temelli bakış açısını, öğrenme-öğretme uygulamalarında kanıta dayalı karar almayı destekleyecek çalışmalarla etkileşim içinde olmayı hedefliyoruz. Küresel ve yerel eğitim trendlerini, tartışma konularını takip ederek öğretmenlerimizi ve okul liderlerimiz en güncel bilgi ve uygulamalardan haberdar etmek ve yön göstermek de departman misyonlarımız içinde yer alıyor. Ve son olarak yapacağımız araştırmalarla lider eğitim kurumlarının bağlı olduğu Vakıf ve okullarımızın etkisini yaygınlaştırmak ve eğitim politikalarına, tartışmalara katkı sunmak istiyoruz. Yerel ve uluslararası platformlarda akademisyenler, üniversiteler, STK’lar ve farklı ağlarla iş birliği yapmak üzere planlarımız da var.

Araştırma kısmı anlaşılıyor, ama sonrasında genelde “geliştirme” olur, burada Impact-Etki neyi ifade ediyor? Okullarla, öğretmenlerle, SEV Akademi ve Eğitim Departmanı ile nasıl bir ilişkiniz olacak?

Aslında sanıyorum Türkiye’deki K-12 okulları arasında ilk ve tekiz. İsim benzerliği olsa dahi yapmayı hedeflediğimiz ve üzerinde çalışmaya başladığımız işler bağlamında SEV Araştırma ve Etki Departmanına benzer bir yapı bulunmuyor. Araştırmaların amacı zaten gelişime yönelik veriye, literatüre dayalı katkı sağlamak. “Etki”yi ise özellikle ve çift anlamlı olarak departmanımızın isminde kullanmayı uygun gördük; ilki yapacağımız çalışmalarla Türkiye’nin köklü ve lider eğitim kurumu olarak vakıf ve okullarımızın etkisinin yaygınlaştırılması; eğitim tartışmalarına katkı sağlanması. İkincisi ise okullarımızda uygulanan makro projelerin etki analizlerinin yapılması ve yine uygulamaların, projelerin iyileştirilmesi amacıyla veri temelli önerilerin sağlanması; etki odaklı düşünme pratiğinin proje ve uygulamalara yansımasının desteklenmesi. Eğitim Departmanı ve SEV Akademi ile sürekli iş birliği içinde çalışmalar yapacağız; hazırlayacağımız rapor ve araştırmalar doğrudan Eğitim Departmanı ve SEV Akademi’nin çalışmalarına girdi sağlayacak. İşbirliği ve koordinasyon içinde projeler planlayacağız, çıktılarımızın öğrenme-öğretme süreçlerine nasıl yansıtılabileceği konusunda öneriler geliştireceğiz. SEV Akademi ile okullarımızda görev yapan eğitimcilerimize yapacağımız çalışmalarda ortaklıklarımız olacak. Sadece kendi okullarımıza odaklı çalışmalar da olacak, ancak temel amacımız yaptığımız araştırmaların, çalışmaların rapor ve çıktılarını öncelikle kendi okullarımızla paylaştıktan sonra, diğer eğitimcilerin, Türkiye’deki eğitim ekosisteminin faydasına sunmak ve katkı sağlamak. Bu amaçla çeşitli ağlar ve kurumsal kanallar yoluyla kamuoyuyla paylaşmayı hedefliyoruz.

Önümüzdeki dönem planları hakkında bilgi verebilir misiniz?

Henüz departmanımız kurulmadan, Mart ayında yayınladığımız Pandemi Sürecinde Eğitim ve Okul Durumu başlıklı bir araştırma raporumuz var. Raporu, OECD, UNESCO ve Dünya Bankasının pandemi sürecinde yayınladığı verilerin analizini yaparak hazırladık, PISA sınavı sonuçları ve kurumların pandemi sürecinde okullarını kapalı tutma eğilimleri arasındaki ilişkiye de bakıldı. Şu anda 2022 bitmeden yayınlamayı planladığımız bir çalışmamız daha var, eğitim alanında global olarak güncel bir tartışma konusu üzerinde olacak araştırmamız. Bunun dışında okullarımızla yapmayı planladığımız, okullarımızın gelişimine yönelik bir başka veri temelli çalışmamız olacak; Öğrenen Organizasyon Olarak Okul başlıklı bu çalışmamızın da hazırlıklarını yapıyoruz. Finlandiya’dan bir akademisyenle iki projemiz üzerinde ortak çalışma yapmak üzere görüşüyoruz. Dünyadaki ve Türkiye’deki farklı ağ ve organizasyonlarla da ortak projeler geliştirmek için sürekli iletişim halindeyiz ve en değerlisi de okullarımızdaki öğretmenlerimizle birlikte çalışmalar yapmayı planlıyoruz.

Prof. Dr. Berna Güroğlu (UAA’94)

Mutlu ve başarılı gençlerin beyninde neler oluyor?

Hollanda’daki Leiden Üniversitesinde Sosyal İlişkilerde Nörobilim Profesörü Berna Güroğlu’nun yöneticilerinden biri olduğu Growing Up Together in Society (GUTS) araştırma projesi, 22 milyon Euro’luk bir kamu fonu kazandı. Psikologların yanı sıra sosyologları, çocuk psikiyatristlerini, sinirbilimcileri ve veri bilimcileri kapsayan disiplinlerarası bu araştırma; yöntemleri, kapsamı ve yenilikçi teknikleriyle çığır açıcı sonuçlara yol açabilir. Ergenleri ve gençleri, başarılı ve mutlu bireyler haline getiren etkenleri, ilk defa bu çapta ve aile, okul gibi sosyal gruplarda etkileşim içinde araştıracak proje; iki yılda bir manyetik rezonans görüntüleme teknikleriyle gençlerin beyin taramalarını yapacak ve on yıl boyunca beyin gelişimlerini görüntüleyerek takip edecek. Bu araştırmanın temellerini atan Profesör Berna Güroğlu ile psikoloji, nörobilim ve başarılı gençler yetiştirmenin sırları üzerine konuştuk.

Öncelikle tebrik ediyoruz, araştırmayla ilgili konulara geçmeden, sizi kısaca tanıyabilir miyiz? UAA’dan sonraki eğitiminize nasıl devam ettiniz, psikolojiyi nasıl seçtiniz ve Hollanda’ya gelişiniz nasıl oldu?

Ben lisedeyken fenciydim, dolayısıyla matematik ağırlıklı bölümler istiyordum. Hatta Koç Üniversitesinin Kimya Bölümünü kazandım. O yıllarda bütün birinci sınıf öğrencilerine aynı dersleri aldırıyorlardı. O sene matematik bölümüne yatay geçiş yaptım. Son seneme geldiğimde, matematiğe ilgimi kaybetmeye başlamıştım, psikoloji daha fazla ilgimi çekiyordu. Rahmetli hocamız Çiğdem Kağıtçıbaşı, bana çok kol kanat gerdi. O şekilde Amerika’da bir üniversitede psikoloji doktorasına kabul edildim. Amerika’ya ilk sene tam burslu olarak gittim. Ondan sonraki yıllarda giderek azalan bir burs anlaşması vardı. Eğitim için on binlerce dolar vermek aklıma yatmadığı için birinci senenin sonunda Türkiye’ye geri döndüm. Fakat matematik bölümü mezunu olmama rağmen bir senelik doktora eğitimim sayesinde Boğaziçi’nde gelişim psikoloji master programına kabul edildim. Doktora programı için yurt dışını araştırmaya başladım. Hollanda, psikoloji konusunda senelerdir çok önemli bir yere sahipti; o nedenle de Hollanda’ya gitmek istiyordum. Fakat bir ülkede dil bilmeden belli alanlarda çalışmak çok zor, özellikle gelişim psikolojisi gibi çocuklarla çalışmak durumunda kalıyorsanız. Tesadüfen Hollandaca bilmeyi gerektirmeyen, hazır bir data seti ile çalışacak bir projede matematiği kuvvetli bir doktora öğrencisi aranan bir pozisyona denk geldim ve oraya kabul edildim. Bazı şeyler de şans hayatta, denk geldi. Öylece Hollanda’ya gelebildim. Geliş o geliş…

Bilimsel alandaki çalışmalarınız nasıl gelişti, uzmanlığınız olan sosyal ilişkilerde nörobilim alanına yönelmeniz nasıl oldu?

Benim doktora tezim arkadaşlıklar ve akran ilişkileri üzerine. Pozitif ilişkiler kuran, birbirini seven çocukların yanı sıra birbirine antipati duyan çocuklar da var. Bunların sosyal davranışlarla ilişkisi üzerine kurdum doktora tezimi. Nörobilime kayışım ise tez hocam sayesinde oldu. Bu tür fikirleri ve olasılıkları çok net biçimde kafama sokan insandır. Tez araştırmalarım sırasında ya da makalelerimi yazarken ara ara bana “Psikolojiyi ileri noktaya getirmek için asıl kara kutuda, beyinde neler oluyor, buraya bakmak lazım,” diyordu. Doktoramın üçüncü senesinde bu alanda araştırma yapmanın gerekli olduğunu düşünmeye başladım, bunun için de beyin görüntüleme teknikleri üzerine birkaç ders aldım. Ders alıyorsunuz ama iş bir noktada fikir bulmaya, araştırma yapmaya geliyor. O zaman üniversite içinden küçük bir fon alabildim. Tamamen proaktif biçimde nörobilimle çalışan bir hocaya giderek fikrimi paylaştım, üniversitenin verdiği fonu da söyledim ve bir araştırma yapıp yapamayacağımızı sordum. Kabul etti. Onun üzerine 2006-2007 yıllarında ilk fMRI (fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme) araştırmamı yaptım ve makalem 2008’de yayınlandı. Bu kariyerimin en önemli araştırmalarından biri oldu. Çünkü, bunu yaptığım sene, o güne kadar insan ilişkileri ve bunun MR aracılığıyla görüntülenmesi üzerine neredeyse hiçbir şey yoktu literatürde.

Araştırmanızı nasıl yaptınız?

MR teknikleriyle beyni görüntüleyebiliyoruz, yani fotoğrafını çekmek gibi. Bunun için denek hiçbir şey yapmadan görüntüleme cihazının içinde yatıyor. Fonksiyonel MR dediğimiz yöntemle ise beyindeki aktivasyonu görüntüleyebiliyoruz. fMRI dediğimiz kısaltmadaki 'f' buradan geliyor, fonksiyonel, yani bir işlev sırasında, denek bir şey yaparken (okurken, düşünürken, karar verirken) beynin hangi bölgelerini kullanıyor. MR cihazı silindir şeklinde bir mıknatıs, kişi yatay bir masa üzerinde bu mıknatısın içine koyuluyor. Bu şekilde basit bir işlevi yaptırmak, mesela bilgisayar ekranında bir şey okutmak kolay. Ama ben, bir kişi arkadaşları arasındayken, yani sosyal bir ortamda beyinde neler oluyor, diye soruyorum. Tabii insanları aynı anda MR cihazının içine koyamıyorsunuz, sosyal ilişkilerin beyindeki aktivitelerini görüntülemek için özel bir deney geliştirdim. Araştırmaya katılmak için 35-40 kişilik öğrenci müzisyenlerden oluşan bir orkestrayla iletişime geçtim, hepsini araştırmama davet ettim ve onlarla araştırmayı yaptım. Şimdi aldığımız bu büyük fonun temel taşlarını oluşturan en önemli unsurlardan biri, bu araştırmadır. İnsanların sosyal ortamlardayken beyninin nasıl işlediğini bilmek istiyorsak, bunun en ideal yöntemi kapalı bir sosyal ağ bulmak. Okullardaki sınıflar bunun için ideal ortamlar, çünkü örneğin ilkokullarda beş yıl aynı grubun içindesin. Çocuklar, sosyal ilişkilerine ve davranışlarına bağlı olarak o grubun içinde kendilerine bir yer ediniyorlar. Çocuğun hayatındaki en önemli şey, aile ve okul...

Sosyal ilişkiler içinde beyni nasıl görüntülüyorsunuz, neyi ölçüyorsunuz?

Bir sınıf gibi kapalı bir sosyal grup içerisinde herkesten kiminle arkadaş olduğunun bilgisini toplamak çok değerli. Gruptaki herkesin katılımı çok çok önemli. Bir çocuk diğer bir çocuğu arkadaş olarak görüyor, karşısındaki de onu arkadaş olarak görüyorsa, bu ilişki karşılığı olmayan ilişkilerden daha farklı bir durumu gösteriyor. Yeni aldığımız fonla GUTS projesi kapsamında yüzlerce kişiden oluşan sosyal gruplar içerisinde bu tür ilişkileri ölçeceğiz. Daha sonra kişilerin sosyal ağ içerisindeki pozisyonunu ve arkadaşlık ilişkilerini sosyal ve beyin gelişimi ile ilişkisini inceleyebileceğiz.

Beyin taramaları nasıl bilgiler sağlıyor?

Beyin gelişimi konusunda son 10-15 yıldır çok önemli çalışmalar yapıldı. Özellikle ergenlik boyunca beyin çok büyük gelişmeler gösteriyor; fakat her bölgesi aynı hızda gelişmiyor. Dolayısıyla beyin gelişimi dediğimiz zaman, beynin bir bütün olarak gelişiminden bahsedemiyoruz; bu nedenle de beynin hangi bölgesine baktığımız çok önemli. İnsan davranışlarında, özellikle sosyal davranışlarda, beynin ödül mekanizmaları çok önemli bir rol oynuyor. Ödül derken de negatif şeylerden kaçıp pozitif şeylere yönelmeyi kastediyoruz. Ergenlikte hormonların da etkisiyle beynin ödül mekanizmalarıyla ilgili bölgeleri çok hızlı bir gelişim gösterip çok hassaslaşıyorlar. Ergenlikteki diğer gelişimlerden biri olan sosyal ortamı da eklersek bu dönemde gençler akranlarına, özellikle de arkadaşlarına çok odaklanıyorlar. Sınıftaki arkadaşlarının, senin için ne dediği, arkadaşlarının söyledikleri dünyadaki en önemli şeylerden biri oluyor. Ergenlik sırasında beyindeki ödül mekanizmalarının gelişimini bu sosyal gelişimle birleştirdiğimizde gençlerin neden özellikle sosyal ilişkilerden çok etkilendiğini ve ergenlik sırasındaki arkadaşlıkların gençlerin gelişimi ve davranışları üzerindeki etkilerini daha iyi anlayabiliyoruz. Mesela ergenlik döneminde gençlerin arkadaşlarıyla beraber oldukları ortamlarda daha fevri ve riskli davranışlar göstermeleri gibi.

Araştırma için sağlanan fondan bahsedebilir misiniz? Sizin buradaki göreviniz neler olacak?

Hollanda hükümetinin bir fonu bu. Hükümetin açtığı çeşitli fonlar var. Çoğu kişisel fonlar. Kişisel fonlar için bir araştırma projesiyle başvuruda bulunuyorsunuz, yaklaşık bir yıl incelemeler yapılıyor ve eğer kabul edilirse o sizin kişisel fonunuz oluyor ve çalıştığınız üniversiteden ayrılıp başka bir üniversiteye gitseniz bile sizde kalmaya devam ediyor. Şimdi aldığımız fon ise bir konsorsiyum fonu, 22 milyon Euro. İlk etapta çok büyük bir fon olarak görülebilir, ancak biz farklı disiplinlerden gelen (sosyologlar, psikiyatrlar, psikologlar, veri bilimciler) 19 kişilik büyük bir ekibiz. Amacımız bir sürü alt kategorileri olan sorularımıza, farklı disiplinlerden yanıt bulabilmek. Ana başvuruyu yapan, benim de içinde olduğum altı kişilik bir ekip var. Bu altı kişi araştırmanın önemli kararlarını veriyor, nerede ne yapılacağını belirliyor. Onun dışında benim odaklandığım nokta ise bu sosyal ağların beyin görüntüleme araçlarına entegre olması. Amacımız büyük bir sosyal ağ içerisindeki herkesi araştırmaya katıp bütün grubu seneler boyunca takip edebilmek. Katılımcılardan iki senede bir MR görüntüsünü alacağız ve daha sıklıkla da anket üzerinden sosyal grup içerisindeki ilişkilerin nasıl değiştiğine dair bilgiler toplayacağız. Böylece sadece kişiler nasıl değişiyor değil, grup içerisindeki ilişkiler nasıl değişiyor ve kim kimden nasıl etkileniyor, bunu hem davranış olarak hem de beyin gelişimi çerçevesinde inceleyebileceğiz. Bu geniş araştırma çerçevesinde cevaplamayı hedeflediğimiz ana soru "gençler nasıl topluma katkı sağlayabilen sağlıklı yetişkinler olarak yetişebiliyorlar?"

Bu çok önemli bir soru gerçekten… Bunun sırrını çözmek mümkün mü?

Evet, çok geniş bir soru. Bu geniş soruya odak noktası getirebilmek amacıyla davranışların kontrolünü temel olarak almaya karar verdik. Kişinin karşılaştığı durumlara yönelik davranışlarını kontrol edebilmesi (self-regulation) çok önemli bir beceri. Kontrol mekanizmasının önemli bir parçası, karar alırken sadece kısa vadeli değil, uzun vadeli sonuçları da göz önünde bulundurabilmek. Örneğin ertesi gün sınavı olan bir öğrencinin ders çalışmakla partiye gitmek arasında kalması ve geleceğini belirleyeceği için ders çalışmayı tercih etmesi… Gençlerin en zorlandığı şeylerden biri uzun vadede gelen ödüller için bekleyebilmek. Çoğu durumda ayrıca uzun vadede gelebilecek ödüllerin ne olacağı net olarak belli de değil. Özellikle böyle belirsizlik içeren durumlarda kontrol mekanizması, davranışları şekillendirmekte önemli bir rol oynuyor. Öte yandan, yatırımı sadece kendine değil, çevrene de yap diyoruz. Çıkarın olmasa da ailene destek ol, diyoruz. Bunlar da öz kontrol gerektiriyor. Dolayısıyla kontrol mekanizması sağlıklı yetişkinler olabilmek çok önemli ve bizim araştırmamızın da odak noktası. Sosyal ilişkiler çerçevesinde baktığımızda cevap aradığımız sorulardan bir tanesi arkadaşların kontrol mekanizmalarının birbirini ne derece etkilediği. Mesela gençler ne derece kendilerine benzeyen kişileri etraflarına topluyorlar ya da zaman içerisinde birbirlerinin kontrol becerilerini nasıl etkiliyorlar? Bu etkileşimleri sadece davranış olarak değil, ayrıca beyin aktivasyonu seviyesinde de araştıracağız. Beynin kontrol mekanizmasının bulunduğu bölge, yani prefrontal kortex, çalışma belleği için de çok önemli. Çocuklar çok daha az şeyi akıllarında tutabiliyor, planlamaları da az yapabiliyorlar, çünkü prefrontal kortex gelişimini çok daha sonra, ergenliğin sonralarına doğru tamamlıyor, ki bu neredeyse 25-30'lu yaşlara kadar sürebilen bir süreç. Ancak çocuklarının çalışma belleğini geliştirmeyi hedefleyen deneylerde prefrontal kortex'teki aktivasyon seviyelerinin yetişkinlere benzer seviyelere ulaşabildiğini görüyoruz mesela. Ancak sosyal ilişkilerin, o beyin bölgesinin aktivasyonunu nasıl etkilediğini bilmiyoruz. Bunu anlayabilmek için araştırmaya katılanları uzun süre takip edebilmemiz lazım. Bunun yanı sıra kişiler arasındaki ilişkilerin başını yakalayabilmek de sebep ve sonuç ilişkilerini anlayabilmek için önemli. Yani araştırmamızda hedeflediğimiz gruplar, daha önce birbirlerini tanımayıp ilk defa bir araya gelmiş gruplar. Gelişim çok kompleks ve biz bu araştırmayla her şeyden önce bu kompleksliği tanımak istiyoruz. Beyni taramak işin içine girince araştırma çok pahalılaşıyor, ikincisi sosyal ortamı katarsak iş çok daha çetrefil hale geliyor. Ama biz sosyal ortamı katacağız, çünkü sosyal ortamı katmadan bireyin gelişimiyle ilgili söylenenler çok kısıtlı kalıyor. Bu anlamda bulgularımız insan gelişimini anlamak adına kesinlikle çok önemli olacak.

Sosyal ilişkiler ve arkadaşlıklar bu kadar önemliyse, bunun sınıflardaki eğitim için anlamı nedir?

Sosyal ilişkilerin önemini yadsımamak lazım. Gençler için olay tamamen “kim ne yaptı, kim ne dedi, kimin statüsü ne” sorularından ibaret. Çocuklar okula neden gidiyor; öğrenmek ve başarılı olmak için. Gençler için çoğu zaman arkadaşlıklar, kimin ne yaptığı, kimin kime ne dediği her şeyden daha önemli olabiliyor. Ben ergenlik yıllarımı düşündüğümde, “arkadaşlarınla bütün gün okulda görüşüyorsun zaten, bir de sonrasında görüşmeniz mi lazım” sözleri, hâlâ kulağımda. İşte sosyal ilişkilerin bu kadar önemli olduğu yaşlarda gençlerin sınıflarda, sosyal bir ortamda çok konsantre bir şekilde öğrenmeye odaklanmalarını bekliyoruz. Sınıfta gençlerin dikkatini çelen o kadar çok şey dönüyor ki... Ama bizler öğrenme ortamının sosyalliğini unutup öğrenmenin sanki bir vakum içerisinde gerçekleştiğini düşünüyoruz neredeyse... Gençlerin enerjisinin ve dikkatinin büyük kısmının arkadaşlara ve sosyal iletişimlere odaklandığını eğitim ortamlarında göz önünde bulundurursak eğitimde büyük adımlar atabiliriz. Mesela öğretirken grup aktivitesi yapabilir, arkadaşını da katarak işin içine ödül koyabilir, başarıya beraber ulaşmalarını sağlayabiliriz. Sınıftaki ortamda, gençler birey olarak öğrenmiyorlar, sürekli ilişkiler dönüyor ki, bunu göz ardı etmememiz lazım.

Hocam gençlerin başarılı bireyler olmasındaki sosyal çevre olarak okulun ve oradaki arkadaşlıkların öneminden bahsettiniz… UAA’daki yıllarınıza dönüp baktığınızda neler söylemek istersiniz?

Benim şu an en sık mesajlaştığım grubum UAA’lı arkadaşlarımdan oluşuyor. Her gün konuştuğum arkadaşlarım hâlâ UAA hazırlık sınıfındaki arkadaşlarım. Her ne kadar farklı bir ülkede olsam da, -ki bu grubun içinde de Portekiz’de, Amerika’da, Almanya’da yaşayanlar var-, herkesi ayakta tutan en önemli unsur o arkadaşlık. Öğrenciyken bizler, bazen okuldaki katı kurallardan şikâyetçi olabiliyorduk. Ancak hepimizin gönülden katıldığı bir nokta var ki, UAA'nın bize yaptığı en önemli katkılardan bir tanesi de arkadaşlıkları besleyen sosyal ortamı, çok özel bir şekilde bize sağlamış olması.

Defne Ongun Müminoğlu (TAC’89)

Hayal ettikleri ülke için harekete geçtiler

Yazar Defne Ongun Müminoğlu, kendisi gibi Yazar ve Eğitim Danışmanı olan yakın arkadaşı Banu Tozluyurt ile beraber, “Birlikte Geleceğiz Destek Projesi”ni hayata geçirdi. Kadınların ve çocukların kültürel, sosyal ve ekonomik gelişimini temel alan proje kapsamında, her ay dezavantajlı bir bölgeye giderek oranın yerel halkıyla buluşuyorlar.

Birlikte Geleceğiz projesi nedir; nasıl doğdu ve hayata geçti?

Eğitim Danışmanı ve Yazar Banu Tozluyurt, çok yakın arkadaşım. İkimiz de senelerce profesyonel hayatta yer almış birer anneyiz. Bununla birlikte, bu ülkede olan bitenle ilgili ciddi dertlerimiz var. Banu, kadının isterse yapamayacağı hiçbir şey olmadığına gönülden inanıyor ve bu farkındalığı yaymak için çaba sarf ediyor. Ben de ülkemizde istisnasız her çocuğun kaliteli içerik sunan kitaplara ulaşmasının en temel hak olduğunu düşünüyor, bunun gerçekleşmesi için uğraşıyorum. İki “dertli” kadın olarak, ayrılmaz bir bütün olan anne ve çocuğun kültürel, sosyal ve ekonomik gelişimi için biz ne yapabiliriz sorusunun cevabını, hayal ettiğimiz ülke için harekete geçmekte bulduk. Kasım ayında aldığımız bu kararla, Aralık ayında Mersin’e gittik. İlk durağımız imece usulü ilerledi. Ardından projenin sürekliliği için resmi bir fon havuzu oluşturduk. Her ay bir durak şeklinde planladığımız “Birlikte Geleceğiz Destek Projesi”, destekçilerimiz sayesinde süreklilik kazandı.

Proje kapsamında bugüne kadar nerelere gidildi; bundan sonra sırada hangi iller var?

Sırasıyla Mersin-Kocayer Köyü, Gercüş ve Midyat, İzmir-Bayraklı, Niğde, Van-Çaldıran, Avanos ve Çanakkale duraklarımızdı. Hakkari ile sezonu tamamlayacaktık, ancak oradaki bölgesel bazı durumlardan ötürü sonbahara kaldı. Sonbaharda söz verdiğimiz ikinci durağımız Diyarbakır. Heyecanla yeni buluşmaları bekliyoruz. Proje çerçevesinde kitaplarımızın temininden çocukların yaş gruplarına ve okuma seviyelerine uygun şekilde planlanmış aktivitelere, kadınların kişisel, sosyal, ailevi yapısı ve eğitim seviyelerine yönelik hazırlanmış içeriklere kadar, her şeyi önceden ince ince planlıyoruz. Amacımız iki tam gün geçirdiğimiz bölgede bilgi dağarcığımızda ne varsa aktarabilmek; onları dinlemek, dediklerini duymak ve yanlarında olduğumuzu, olmaya da devam edeceğimizi hissettirmek. Ülkemizde gelişim tek taraflı olamayacak. Her bir insanın ve her bir bölgenin gelişmesi lazım. Biz de kendi köşemizde oturup “Ne olacak bu memleketin hâli” diye sormaktansa yollara düşmeyi seçtik.

Kişisel olarak bu proje sizde nasıl bir değişim yaratıyor, neler hissettiriyor?

Çok kısaca belirtmek istersem, bana yaşama gücü veriyor. Ülkem için hissettiğim üzüntüye karşı dik durmamı sağlıyor. Gittiğimiz bölgelerdeki sevgi selini size anlatamam; gelip görmeniz lazım. İnsanlar onlara sadece malzeme yollanmasını değil, birilerinin onlar için kalkıp oraya gitmesini, onları duymasını ve destek vermesini istiyor. Anlaşılmak istiyorlar. Önemsendiklerini hissedebilmek istiyorlar. Samimiyete açız hepimiz. Yeni dönemde Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı’yla el ele bu projeyi bir üst seviyeye taşıyacağız. "Okumak, gören veya görmeyen her bireyin hakkıdır" yaklaşımıyla, köylerde ve ihtiyaçlı bölgelerdeki buluşmalarımızı gören ve göremeyen aileler için de gerçekleştireceğiz. Bu çerçevede de bir fonlama başlatıldı. Connect okurlarının bu proje hakkında bilgilenmesini ve destek vermesini çok isterim.

Talya Nisari (ACI’18)

Gençlere yeni fırsatlar yaratıyor

İzmir Amerikan Koleji mezunlarından Talya Nisari, dünyanın dört bir yanında eğitim alan gençlerin başvurabileceği GreaTR adında bir platform kurdu. Genç yetenekleri, Türkiye’nin önde gelen şirketleriyle buluşturan bu platform, yurt dışında okuyan Türk öğrencilere kariyer fırsatları yaratırken, tersine beyin göçünü oluşmasına da aracılık ediyor. Nisari, henüz genç sayılabilecek bu platform aracılığıyla daha şimdiden dünyanın farklı ülke ve şehirlerinde bulunan 220 üniversiteden 1200’ü aşkın Türk öğrenciye ulaşmayı başardı. Merkezi İstanbul’da bulunan GreaTR, faaliyetlerini sekiz ülkede konumlanan koordinatör ve temsilciler aracılığıyla yürütüyor.

Mehmet Cüneyt Üvey (TAC’85)

ISACA’nın Yönetim Kurulu Başkanı oldu

Merkezi Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan “Information Systems Audit and Control Association (ISACA) / Bilgi Sistemleri Denetim ve Kontrol Derneği”, 188 ülkede 225 şubesi ve 150 bin üyesi olan bir kuruluş. Kuruluşun Miami ve Güney Florida’daki birimi ISACA SoFlo’nun Yönetim Kurulu Başkanlığına Tarsus Amerikan Koleji mezunlarından Mehmet Cüneyt Üvey getirildi. ISACA’nın Türkiye’deki kuruluş çalışmalarında yer alan, Ankara ve İstanbul şubelerinde Yönetim Kurulu Üyesi olan Üvey, ISACA'nın onun kariyerinde önemli bir yere sahip olduğunu söylüyor. SoFlo’nun IT sektöründe profesyonel olarak yer alan yaklaşık 1300 üyesi bulunuyor. ISACA, dünyanın her yerinde geçerli profesyonel yetkinlik sertifikalandırması ve sınavları yapan, mesleki standartları belirleyen ve sürekli yayın ve eğitimler sunan bir kuruluş.

Füsun Çuhadaroğlu (ACI’75)

23 Nisan’ın artık başka
bir anlamı daha var!

“Mesleğime olan sevgim ve bağlılığımın çok önemli bir motivasyon kaynağı olduğunu hep düşünürüm. En az onun kadar etkili olan bir şey de çocuklara olan sevgimdir.” Bu sözler, Connect dergisinde yayınlanmak üzere geçen yıl kendisiyle söyleşi yaptığımız Prof. Dr. Füsun Çuhadaroğlu’na ait. Ömrünü psikolojiye, özellikle de çocuk ve ergen psikolojisine adayan Çuhadaroğlu, çalışmalarına Hacettepe Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak devam ediyor. Ulusal ve uluslararası birçok mesleki derneğin yöneticisi ve üyesi olan Çuhadaroğlu, son olarak Uluslararası Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi ve İlişkili Meslekler Birliğinin (IACAPAP) Onur Madalyası’nı aldı. Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Onursal Başkanı Füsun Çuhadaroğlu, bu kez de Atatürk’ün çocuklara armağan ettiği 23 Nisan tarihinin, uluslararası boyutta da anlam kazanabilmesi amacıyla yoğun çalışmalar yaptı. Girişimleri sonucunda, 23 Nisan artık tüm dünyada bebek, çocuk ve ergenler için “Dünya Ruh Sağlığı” günü olarak anılacak.

Ömür Özkardeşler (TAC’01)

Trendyol’da
yeni görevine başladı

Ömür Özkardeşler, Trendyol’da “Tedarik Zinciri ve Uluslararası Operasyonlar Başkanı” olarak göreve başladı. Tarsus Amerikan Kolejinin ardından Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliğinden mezun olan ve lojistik alanında çalışmaya başlayan Özkardeşler; bu sektörde satış, çözüm geliştirme, operasyon, süreç iyileştirme gibi birçok farklı birimde görev aldı. Ömür Özkardeşler, yıllardır DHL’de üst düzey yönetici olarak çalışıyordu.

Alp Osmanoğlu (TAC’83)

Planlama ve strateji de onun sorumluluğunda

Tarsus Amerikan Koleji mezunu Alp Osmanoğlu, otomotiv sektörünün dünyaca ünlü markası Toyota’da yıllardır üst düzey yönetici olarak görev yapıyor. “Fabrika Genel Müdürü” olarak çalışmalar yürüten Osmanoğlu’nun sorumluluk alanı genişledi ve “ Kurumsal Strateji ve Planlama Genel Müdürü” görevine atandı.

Serhan Antalyalı (TAC’83)

TBF’nin yeni
Genel Sekreteri

Serhan Antalyalı, Türkiye Basketbol Federasyonu (TBF) Genel Sekreteri olarak atandı. Görevi Emin Balcı’dan devralan Antalyalı, Tarsus Amerikan Kolejinin ardından Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. Başhekim olarak çeşitli hastanelerde çalışan Antalyalı, Mersin İdman Yurdu Genel Kaptanı ve Futbol Şube Sorumlusu (1997-2002), Tarsus Amerikan Koleji Spor Kulübü Basketbol Şube Sorumlusu (1999-2001), Mersin Tenis İhtisas Kulübü Genel Kaptanı (2008-2011), Türkiye Briç Federasyonu Başkanı (2009-2012) ve Mersin İl Genel Meclisi Spor Komisyonu Başkanı (2011-2014) görevlerinde bulundu. 2006 ve 2008 yıllarında Mersin’de “Yılın Spor Adamı” ödülünü kazanan Antalyalı, 2016-2021 döneminde ise Türkiye Basketbol Federasyonu Yönetim Kurulu Üyeliği görevini üstlenmişti.

Pınar Ersoy (ACI’02)

Harvard’da bir yıllık eğitime katılacak

The Milwaukee Journal’ın kurucusu Lucius Nieman’ın adını yaşatmak amacıyla 1938’de kurulan Nieman Gazetecilik Vakfı, o yıllardan günümüze 100 ülkeden 1700 gazeteciye eğitim verdi. Harvard Üniversitesine bağlı olan vakıf, 2023 yılında eğitim vereceği 24 gazeteciyi de belirledi. Buna göre halen BBC Monitoring Türkiye Yöneticisi olarak çalışan Pınar Ersoy, 2023 sınıfına seçildi. Ersoy, Boston’a giderek Harvard’da bir yıl sürecek eğitime katılacak ve 24 meslektaşıyla birlikte kaliteli gazeteciliği artırabilecek çözümleri belirlemek için başarılı haber odası inovasyonunu ve dönüşümünü inceleyecek.

Nurdanpınar Kömürcüğolu Toköz (ACI’81)

İnsan odaklı performans yönetimi

20 yılı aşkın süre önemli şirketlerde Öğrenme ve Gelişim Uzmanı olarak çalışan, kariyeri boyunca başarının ancak iyi yetişmiş insan kaynağıyla olabileceğine inanan ve insana yatırımın önemini her yerde dile getiren Nurdanpınar Kömürcüoğlu Toköz, elde ettiği deneyimi daha fazla kişiyle paylaşabilmek amacıyla, “Nurdanpinar Solutions for Human Performance / Nurdanpınar İnsan Performansı Çözümleri” adlı bir danışmanlık şirket kurdu. Kanada’daki bu şirket, çalışma hayatında insanların önüne çıkan engelleri, motivasyon kaybına neden olan etkenleri belirlemeyi ve bu sorunları ortadan kaldırmayı amaçlıyor. Yürüttüğü çalışmalarla, geçtiğimiz aylarda Reinvention Academy tarafından da takdir edilen Toköz, Certified Reinvention Practitioner (CRP) olarak seçildi.

Doğa Kuruoğlu (UAA’13)

Mayo Clinic’in
ekibine katıldı

Üsküdar Amerikan Lisesinin ardından eğitimine Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde devam eden Doğa Kuruoğlu, doktorasını ABD’nin Minnesota eyaletindeki Mayo Clinic’te tamamladı. Kuruoğlu, doktora sırasında gösterdiği başarı nedeniyle Mayo Clinic’in Plastik Cerrahi ekibine katılmasına yönelik teklif aldı ve 18 Mart itibarıyla görevine başladı.

Deniz Alp Göyen (TAC’94)

İlham Veren Kadın Girişimci

Bursa’da çocuk ve bebeklere yönelik giyim, oyuncak, mobilya mağazası bulunan, yanı sıra
www.kidsandnests.com sitesi üzerinden Türkiye’nin dört bir yanına hizmet veren Deniz Alp Göyen, ürünlerinin satış kanalı olarak Trendyol ile çalışan bir girişimci. Bu iş birliği, kendisine geçtiğimiz aylarda bir ödül getirdi. Trendyol, Göyen’i “İlham Veren Kadın Girişimci” ödülüne değer buldu.

Abdullah S. Paksoy (TAC’72)

Geldim, gördüm, yüzdüm...

67 yaşında İtalya’daki Messina Boğazı’nı yüzerek geçen Abdullah S. Paksoy, böylece TAC mezunlarının İstanbul Boğazı’nı yüzerek geçme geleneğini uluslararası boyuta taşıdı.

Haziran ayında İtalya’daki Messina Boğazı'nı yüzerek geçtiniz. Yüzmeye ilginiz ne zaman ve nasıl başlamıştı?

Yüzmeyi Adana’da dedemin bahçesinin sulama havuzunda öğrendim. 1960 yılında yapılan Seyhan barajının kanalları yazın çocukların oyun alanıydı. Sutopu ve yüzme şampiyonları hep Adana’dan çıkardı. 1965'te evimizin çaprazında 50 metre Olimpik Atatürk Yüzme havuzu vardı. Yazın sıcak günlerinde cıvıl cıvıl, çok keyifli bir yerdi. 10 metre kuleye çıkarsanız, atlamak zorundaydınız. Kurslara gelen çocukları havuzun ortasına fırlatıp, 15 dakikada yüzdüren hocalar gördüm. Sabah 5’te antrenmanlar olur, hafta sonları yarışlara girerdik. TAC yıllarımı yazları hep İstanbul’da, denizde geçirdim. Marmara temizdi o zamanlar. Üniversiteyi Amerika’da çok soğuk bir yerde olmasına rağmen üç tane yarı olimpik havuzu olan, yüzme bilmeyenin diploma alamadığı Cornell’de okudum. Dalış öğrendim. Kışları kapalı havuza takılırdım.

TAC’lilerin boğazları yüzerek geçme “challenge”ları nasıl başladı? Bu yaşta, “Ne gerek var Abdullah” diyenler oldu mu?

20 yıl kadar yüzmeye ara verdim, ta ki Boğaz yarışından haberdar olana kadar. 1989’da Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Kıtalararası ilk yarışa, 4 kadın 64 erkek yüzücüyle başlamıştı. SEV Buluşma dergisinde eski hocam Ruth Robeson’ın ÜAKL’deyken Boğaz'ı yüzerek geçmesiyle ilgili haberi de okuduğumda hayalim şekillendi. Karar verip, zaman ayırmam 10 yıl sürdü, 2014’te kaydolacakken seyahatler çıktı. Kısmet 2015 Ocak’ta TMOK’a kaydolmakmış. Mayıs'ta da -50 yıl evvel yüzdüğüm havuzda- 800 metre elemelerine 60’ıncı yaşımda katıldım. Jozef Amado da (TAC’67) vardı, onunla 6,5 km Boğaz serüvenine katılmak hoş bir sürpriz oldu. Ancak iki ay ciddi antrenman yapabildim. Metin Atamer (TAC’58) de giriyordu ve o birkaç kez Boğaz’ı geçmişti, tecrübelerini bizlerle paylaştı. 26 Temmuz 2015 Pazar sabahı Metin Atamer, Jozef Amado Abilerim ve Mustafa Kemal Çelikkol (TAC’98) ile 27’nci Kıtalararası yarış için buluştuk. TAC’li bir genç daha vardı ama o kalabalıkta görüşemedik. Boğaz gemi trafiğine kapatılmıştı. Kuruçeşme’den karşı tarafa start yerine giden gemiye dolan 1870 kişinin 820’si yabancılardı. Asıl keyif, derece almak değil, yarışı bitirmekti. Kandilli iskelesinden start verildiğinde alt alta, üst üste boğazın lacivert sularında kol, bacak çarpışarak FSM köprüsünün ortasını hedefleyerek başladık, bir saat sonra Kuleli karşısından sağ yaparak Suada yanından finişe girdik. Sonraları da SEV’den çok yüzen olmuştur. 2022’de yüzecek 2 bin 500 kişi arasına girebilmek bile zorlaşmış. 4 ilde seçmeler yapılmış. “Ne gerek var Abdullah?” diyen çok oldu, ama bu “extreme” bir spor değil. İleri yaşlar için ideal.

Messina Boğazı’na gelirsek, yarışta neler yaşadınız, bundan sonra yeni bir hedefiniz var mı?

Pandemiden evvel, yüzecek yeni ılık ve temiz sulara bakıyordum. Çanakkale Boğazı zor diyenler oldu. Open Water Swim grupları çok. Galapagos Adası, Macellan Boğazı... Dünyanın tüm tuhaf parkurlarında her yıl pek çok yarış yapılmakta. Kızım Elif (Paksoy, TAC’05) 2014’te İtalya’ya yerleşti, ben de gözümü çizmenin tam şut attığı yerdeki Messina Boğazı’na dikmiştim. Sicilya’dan İtalya’ya yüzmek aklıma yattı. 3,5 km ne kadar zor olacaktı ki? Pandemi nedeniyle aksayan birçok organizasyon gibi uluslararası yarışlar da bu yıla kadar ertelendi. Geçen yıl ABD’den Water World Swim’e (WWS) kaydoldum, bu yıl müsabaka oldu. Bu arada değişik havuzlarda antrenman yapıyordum. Tarsus Basket Grubu’nda baskete devam ettim, biraz da bisiklete biniyorum. Sonunda 23 Haziran 2022 Perşembe sabahı – WWS’in İtalyan donanmasından aldığı izinle, 16 yüzücü ve 4 küçük escort tekne ile Sicilya’da Capo Peloro-Torre Faro kulesinin altından Messina Boğazı’nı geçmek üzere start aldık. Hedef karşıda İtalya karasında Canitello kumsalı idi. Zamana karşı yarışmıyorduk. 60 dakika falan sonra tüm grubu İtalya’dan topladılar, benim saatim 5 bin 200 metre yazmıştı. Koca bir cruise gemisine durup yol verdik. Bir Türk yüzücü genç daha vardı, Halit Babucci ile orada tanıştık. Diğer yüzenler üç İngiliz çılgın kardeş ve ABD’den 11 kişi... Çoğu San Francisco - Alcatraz yarışına katılmış yüzücülerdi. Gruptan bir hanıma akıntılı bölgelerde tekne yedeğinde iple çekerek destek verdiklerini biliyorum. Wet suit giymek, hatta bone bile takmak zoruma gidiyor. Soğuk olmadıkça, temiz, ilginç yüzecek yeni sular bulurum elbet, bedenim bana yüzme demezse…

UAA’DA YENİ OKUL MÜDÜRÜ

Üsküdar Amerikan Lisesi Okul Müdürü Funda Cüceloğlu’nun emekli olmasının ardından yeni Okul Müdürü Özgür Akas oldu. 9. sınıflar için hazırlanmış bir geometri kitabı ve görme engelli çocuklara matematik öğretmeyi amaçlayan ödüllü bir projenin tasarımcısı olan Özgür Akas, 25 yıllık eğitimcilik kariyerinde matematik öğretmenliği, bölüm başkanlığı, teknoloji liderliği gibi görevler yürütmenin yanı sıra öğretmenlere yönelik birçok mesleki gelişim çalışmasına katıldı. Eğitimde teknoloji kullanımı konusunda öğretmenlere ışık tutan pek çok uluslararası konferansta katılımcı ve konuşmacı olarak yer aldı. Son olarak 2009 yılından bu yana Robert Kolej’de Matematik öğretmenliği ve 2013 yılından bu yana da Matematik Bölüm Başkanlığı görevlerini yürütüyordu.

TAC’NİN İLK KADIN BAŞDANIŞMANI

Tarsus Amerikan Koleji Başdanışmanı Eric Trujilo’nun emekli olmasının ardından TAC Başdanışmanlığına getirilen Amanda Sunderman, bu görevi üstlenen ilk kadın yönetici oldu. Son iki yıldır 600 öğrencisi, 20 farklı ülkeden 110 öğretmeni ve çalışanı olan I-Shou International School Tayvan’da Eğitim ve Öğretim Direktörü ve Genel Müdür Vekili olarak görev yapan Amanda Sunderman, Mayıs 2024’te College of William & Mary’de Eğitim Politikaları, Planlama ve Liderlik alanında doktora çalışmasını tamamlayacak. Sunderman, Massachusetts College of Liberal Arts’ta Liderlik Akademisi ve Müdürlük Lisans Programını bitirdi ve Principal’s Training Center’dan Uluslararası Liderlik sertifikası aldı. Yüksek lisanlarını University of Colorado’nun “Eğitimde Eşitlik” ve “Çok Kültürlü ve Çift Dilli Eğitim” programlarında 2006 ve 2009 yıllarında tamamladı. Lisans derecesini Gordon College’dan aldı.

ÜSKÜDAR SEV’DE YENİ ORTAOKUL MÜDÜRÜ

Üsküdar SEV İlköğretim Kurumları Ortaokul Müdürlüğüne Dr. Duygu Korhan Ülkümen atandı. 2019 yılından bu yana Üsküdar SEV Ortaokulu İngilizce Bölüm Başkanı olarak görev yapan Dr. Ülkümen, 2009 yılında girdiği Üsküdar SEV Ortaokulunda Bölüm Başkanlığı görevini üstlenene kadar İngilizce ve Medya Okur Yazarlığı Öğretmeni olarak çalıştı. Dr. Ülkümen, Boğaziçi Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünden mezun olduktan sonra 2007 yılında iki yıl süren yüksek lisans çalışması için Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Erasmus Mundus Programı’na katıldı. Bu program kapsamında “Globalleşen Dünyada Gazetecilik ve Medya: Avrupa Bakış Açısı” alanında Tam Başarı Bursu ile öğrenim gören Dr. Ülkümen, Aarhus Üniversitesi, Amsterdam Üniversitesi, Sidney Teknoloji Üniversitesi ve Hamburg Üniversitesi kampüslerinde okuyarak programı tamamladı. Bahçeşehir Üniversitesi İşletme Yönetimi-Eğitim Pazarlaması alanında doktora derecesini 2017 yılında alan Dr. Ülkümen, Ağustos 2022 itibarıyla Üsküdar SEV İlköğretim Kurumları Ortaokul Müdürü olarak yeni görevine başladı.

Funda Cüceloğlu (UAA’84)

UAA değerleriyle yetişip UAA’ya değer kattı

Funda Cüceloğlu, mezun olduğu Üsküdar Amerikan Lisesinde tam 11 yıl Okul Müdürlüğü görevini üstlendi ve bu sene emekliliği nedeniyle bayrağı devretti. Bir mezun olarak bu görevi yürütmenin hem büyük bir sorumluluk hem de büyük bir gurur olduğunu belirten Cüceloğlu, okulla bağlarının bundan sonra da devam edeceğini, kendisine ihtiyaç duyulan her an destek vermeye hazır olduğunu söylüyor. Tüm emekleriniz için sonsuz teşekkürler...

Hocam, 11 yılın ardından Üsküdar Amerikan Lisesi Müdürlüğü görevinizden emekli oldunuz. Mezun olduğunuz okula ve kampüse müdür olarak geri dönmek, burada yine uzun yıllar geçirmek, binlerce parlak genç yetiştirmek... 2011 yılında kampüse girdiğinizde neler hissetmiştiniz, şu an neler hissediyorsunuz?

2011 yılında göreve başladığımda büyük bir heyecan ve gurur duymuştum. Mezun olduğum okula hizmet edecek olmanın coşkusunu hissediyordum. Üsküdar Amerikan Lisesi değerlerinin devamlılığını sağlamak ve aynı zamanda okulumu değişen ihtiyaçlar paralelinde en iyi noktaya getirmek en büyük amacımdı. 2022 yılında emekli olurken hedeflediklerimize ulaşmak için tüm okul topluluğu olarak çok çalıştığımızı, okulumuzun değerlerine sahip çok başarılı gençler yetiştirdiğimizi görüyor ve büyük bir gurur ve mutluluk duyuyorum.

Sizin göreve geldiğiniz günlerden bugüne, hem bir mezun hem de yönetici olarak UAA okul tarihine not düşmek isteyeceğiniz başlıklar, olaylar neler olurdu?

Uluslararası Bakalorya diploma programı (IBDP) otorizasyonu almamız ve programa dahil olmak isteyen öğrencilerin çift diplomayla mezun olması, dünya ortalamalarının çok üzerinde diploma puanları almaları, böylelikle hem AP (Advanced Placement) dersleri hem de IBDP sunan Türkiye’de ilk ve tek okul olmamız, Uluslararası Okullar Birliği(CIS) akreditasyonlarında yenilenen akreditasyon süreçlerinde, birliğin, Üsküdar Amerikan Lisesinin yenilikçi yapısından dolayı yeni süreçleri uygulattığı dünyadaki nadir okullardan biri olmamız, 2 yıllık pandemi sürecinde çevrim içi eğitime geçişimiz, teknolojik altyapı ve platform yatırımları ve bunların etkin kullanımı için harcanan tüm çaba , tüm bu zorluklara rağmen öğrenci basarisinin hem ulusal hem de uluslararası sınavlar ve kabullerde artışı, ülkemizin içinden geçtiği ekonomik zorluklar, tüm bu ekonomik zorluklara rağmen burslu öğrenci sayımızın artması tarihe not düşülecek birkaç başlık ve olay olurdu.

İngiltere’deki eğitim ve kariyerinizden sonra Türkiye’de öğretmenlik ve yöneticilik yaptınız. Hocam dünyada eğitim, onun mekânı okul ve vazgeçilmez bileşeni öğretmenlik diye düşündüğümüzde meslek hayatınız boyunca nasıl bir değişim ve farklılıklar var? Özellikle genç mezun öğretmenlere meslekleriyle ilgili neler söylemek istersiniz?

Bir okulda öğrenciye sunulan imkanlar, fasiliteler önemli ama öğrencinin gelişimindeki en önemli faktör öğretmenler. Öğrenciye örnek olacak, ilham verecek, onu bilgisiyle tavır ve davranışlarıyla etkileyecek, onları anlayacak, destekleyecek, teşvik edecek öğretmenler… Bu hiçbir dönemde değişmeyen tek gerçek. Pandemide buna bir kez daha şahit olduk. Öğrenmeye yaklaşım yıllar içinde değişti, pandemi sürecinde ise fazlasıyla değişti. İşte bu süreçlerde öğretmenin, öğrencinin ihtiyaçlarını anlayarak, onlara yol gösterebilmesi, yön verebilmesi ve öğrenme sürecinde teşvik etmesi, bunu sabır, sevgi ve anlayışla yapabiliyor olmasının çok önemli olduğunu düşünüyorum.

UAA’nın güçlü ve köklü bir eğitim geleneği ve okul kültürü var. Bunu yaşatan ve sürdürülebilir kılan en temel bileşenler sizce neler?
Tüm okul topluluğu olarak -öğrenciler, öğretmenler ve çalışanlar- çok çalışmak, gelişimin, ilerlemenin, yeniliğin peşinde olmak, misyon, vizyon ve değerlerimize bağlı kalmak, her atılan adımda, alınan her kararda bu adım ya da kararın misyon, vizyon ve değerlerimize uygunluğunu sorgulamak. Velilerimizin ve mezunlarımızın desteğini hissetmek, mezunlarımızın mezunlarımızla ve öğrencilerimizle bağını güçlü tutmak.

Mezun ettiğiniz öğrencilerinizle ilişkileriniz nasıl sürüyor? Onları takip edebiliyor musunuz, başarılarını görmek nasıl bir duygu?

Mezunlarımız okullarını sıklıkla ziyaret ederler. Reunionlar, Browni Day gibi etkinlikler, mezunlarımızla bir araya gelmek için güzel fırsatlardır. Mezunlar Derneğimiz bizi bir araya getirecek değişik organizasyonlar yapar. Ayrıca farklı sosyal medya mecralarında mezunlarımızın kariyer gelişimlerini ve başarılarını takip edebiliyoruz. Üsküdar Amerikan Lisesi büyük bir aile, dünyanın her yerinde çok başarılı mezunlarımız var. Mezunlarımız her zaman Üsküdar Amerikan Lisesi ailesinin ve ülkemizin gurur kaynakları.

Sizden önce Semiha Malatyalıoğlu, Esin Hoyi, Tülin Büyükalkan, Melike Ateş, mezun Türk Müdürler olarak görev yapmıştı. Bu bayrağı bir mezun olarak taşımış olmak size neler hissettiriyor?

Bir mezun olarak okulumda müdürlük yapmak, hem büyük bir sorumluluk hem de gururdu. Kültürü anlamada ve devamlılığını sağlamada önemli bir unsur olduğunu düşünüyorum. Değişimler yaşanırken okulun kültüründen feragat edilmemesi çok önemli. Zamana uymak için değişecek ve gelişeceğiz; ama değerlerimizden ödün vermeyeceğiz. Esin Hanım ve Tülin Hanım benim hocalarımdı. Bana kattıkları için onlara ne kadar teşekkür etsem azdır. Melike Hanım’a da emekleri için ayrıca teşekkür ediyorum. Hepsine sevgim ve saygım sonsuz. Ne mutlu ki, aynı gemide okulumuzu daha da geliştirebilmek, ülkemize ve dünyaya değer katan gençler yetiştirebilmek için çalışmışız. Ne büyük bir zenginlik.

Bundan sonrası için planlarınız neler? Eğitim dünyasıyla ilgili çalışmalarınız olacak mı? Bir mezun olarak okulunuz için yapmayı planladığınız şeyler var mı?

Henüz çok yeni bir emekliyim. Net planlarım yok. Öğretmenlerimizin, idarecilerimizin okula başladığı gün içim kıpır kıpırdı, onların heyecanını yüreğimde hissettim. Ben okul müdürlüğünden emekli olmuş olabilirim, ama daima bir mezun olacağım. Dolayısıyla okulumla bağlarım asla kopamaz. Okulumun bana ihtiyaç duyduğu her alanda her zaman destek veririm.

Hocam, her başarılı mezunlarımıza sorduğumuz bir soruyu size de yöneltmek isteriz. Okulunuza eğitimci bir mezun olarak hizmet ederek çok büyük bir katkı sağladınız, peki Üsküdar Amerikan Lisesinin sizin hayatınıza, kariyerinize nasıl bir katkısı oldu?

Beni ben yapan, büyüten, geliştiren en büyük etken Üsküdar Amerikan Lisesidir. Yurt dışında master yaparken ve çalışırken Üsküdar’ın bana kattıklarının daha çok farkına vardım. Türkiye’ye döndüğümde Üsküdarlı olmanın ayrıcalığını işe kabullerde fazlasıyla hissettim. En yakın arkadaşlarım Üsküdarlılar. Hayat boyu devam eden bir destek yumağı. Bunun bir parçası olmak büyük bir şans ve ayrıcalık.

Prof. Dr. Egemen Eroğlu (TAC’90)

“Türümün son örneklerindenim”

Üniversite sınavında bütün tercihlerini tıp eğitimi üzerine yapan, yıllarca eğitimden geçtikten sonra profesör unvanı alan Egemen Eroğlu, gerek ekonomik sorunlar ve mesleğin itibarsızlaştırılması, gerekse uzun mesai saatleri nedeniyle çocuk cerrahisi bölümlerinin tercih edilmediğinin altını çizerek, kendisinin türünün son örnekleri arasında bulunduğu söylüyor.

Prof. Dr. Egemen Eroğlu, Çocuk Cerrahisi Uzmanı. Öyle önemli bir kişilik ki… Düşünün, üzerine titrediğiniz oğlunuza bir serseri kurşun isabet etmiş. Nereden geldiği belli değil. Neyin nasıl ve neden olduğunu çözmek ise imkânsız. Veya o tatlı mı tatlı kızınıza bir gün kanser teşhisi konuyor. Daha minicik. Uzun aylar boyunca hastanede tedavi görecek. Körpe vücuduna pek çok cihaz takılacak. Vücuttan örnekler alınacak. Cerrahi işlemler silsilesi sizi bekliyor.

Kimsenin başına gelmesin. Ama yukarıda bahsettiğim iki durum da kızımın çok yakın iki arkadaşının başına geldi. Tüm cerrahi işlemlerini Prof. Dr. Egemen Eroğlu ve ekibi yaptı. Benden bir dönem küçük olan Egemen, ışıl ışıl gülümsemesi ve olumlu enerjisiyle herkese iyi geliyor. Sakin, güven veren ve sağlam bir duruşu var.

Bir doktorda aradığınız nedir? Ben iş becerisinin dışında “insaniyet” de arayanlardanım.

İşte karşınızda sevgili Egemen Eroğlu.

Kimdir bu çocuk cerrahları? Çocuk cerrahisi neleri kapsar?

Bizler eski genel cerrahlar gibiyiz. Yani çocukların cerrahi ihtiyaçlarının hepsine müdahil olabiliyoruz. Yapmadıklarımızı saymak daha kolay olacak. Kalp, beyin, kemikler dışında aklınıza gelebilecek tüm cerrahileri biz yapıyoruz. Bir de çocuklarda sık yapılan geniz eti, bademcik alınması gibi ameliyatları kulak burun boğaz hekimleri yapıyor. Aslında bazı ülkelerde bu ameliyatları bile çocuk cerrahisi yapıyormuş, ama o kadar da uzun boylu olmamalı zaten. Akciğer, göğüs boşluğu, böbrekler, karın boşluğu, bağırsak, genital bölge... Kısaca çocukların vücutlarının doğumsal veya edinsel tüm bozukluklarını tamir etmeye çalışan, türü tükenmekte olan doktor grubuna, “çocuk cerrahı” deniyor.

Çocuk cerrahisinin yetişkin cerrahisine göre farklılıkları neler?

“Türü tükenmekte” dedim, çünkü biraz önce anlattığım yaygın konuları öğrenebilmek için oldukça uzun ve zor bir eğitim sürecinden geçiyoruz. Önce altı yıl tıp fakültesi bitiyor. Ardından mecburi hizmet. Sonra 5-6 yıl sürekli nöbetlerle geçen, ağır bir uzmanlık eğitimi. Ardından yine mecburi hizmet ve karşınızda çocuk cerrahı. Hâliyle artık kimse çocuk cerrahı olmak istemiyor. Onun için özellikle son uzmanlık sınavında kadrolar hep boş kaldı. Benim zamanımda en üstlerde olan “çocuk cerrahisi uzmanlık eğitimi” şimdi en altlarda. Artık tercih edilmemesinin nedeni sadece eğitimin zorluğu değil. Hasta grubumuzun kendini ifade edemeyen küçücük bireyler olması ve bizim onların problemlerini vücut dillerinden anlamaya çalışmamız işin en zor yönlerinden. Biz hep, “Çocuk hasta erişkin hastanın küçüğü değildir,” deriz. Yani olay sadece boyutsal olarak küçük olmaları değil. Çocukların hastalıkları, onlara uygulanan ilaçlar ve dozları hep farklı. Tek tek her ilacı kilosuna göre ayarlayarak vermek, büyümelerine etki etmeyecek ilaçları seçmek gibi püf noktaları var. Tabii aslında küçüklük de ayrı bir problem. Mesela laparoskopik veya robotik ameliyatlarda geliştirilen cihazların birçoğunun hâla bebeklerde kullanılacak kadar küçük boyutu yok. Bunlara ek olarak doktorların iyice itibarsızlaştırıldığı ülkemizde ebeveynleri mutlu etmek minik hastalarımızdan daha zor olabiliyor. Ayrıca doktorların ortak derdi, hak etmediğimiz şekilde saygınlığımızın azaltılmasının yanı sıra fakirleştirilmek. Kamuda çalışırken kazanılan miktarlar hak edilen seviyede değil. Özel sektöre geçildiği durumlarda ise farklı senaryolar işlemeye başlıyor. Sigortaların masrafları şu veya bu sebepten ödememeleri sonucu işin ehli olmayan kişilere daha ucuza yaptırılan ameliyatlar neticesinde işin uzmanına gelen hasta sayısı, dolayısıyla gelir de daha da azalmış oluyor. İşte bu nedenlerden ötürü, genç meslektaşlarımız çocuk cerrahisi yerine daha çok geliri olan, nöbeti olmayan, nispeten daha kolay ve risksiz branşları tercih ediyorlar. Onun için bazen arkadaşlarıma, “Bana iyi bakın, türünün son örneklerindenim,” diyorum. Gülüyoruz.

TAC’deyken bu mesleğin hangi yönü seni çekti? Bilinçli bir seçim miydi?

Doktor olmak bilinçli bir seçimdi. Üniversite sınavında tüm tercihlerim tıp olmuştu. Ama çocuk cerrahisi sonradan oluştu. Çok yüksek bir puan alarak Cerrahpaşa İngilizce Tıp Bölümünü kazanmıştım. O zamanlar hocalar arasında İngilizce tıp eğitiminin gerekliliği konusunda görüş ayrılığı vardı. Bazı hocalarımız bizimle ilgilenmek istememişti. Çocuk Cerrahisi stajında böyle olmadı. Tüm hocalar asistanlarıyla birlikte bizimle çok ilgilendiler. Buna hocaların tek tek karizmatik olmaları da eklenince... Mesela bir hocamız eski basketbolcu Prof. Dr. Nur Danişmend idi. Bir diğer hocamız Türkiye’de karaciğer nakillerinin öncülerinden süper bir karaciğer cerrahıydı. Tabii bunlar insanı etkiliyor. İlgi çekilince daha iyi öğreniyorsunuz. Daha iyi öğrenince de daha çok sevip, çocuk cerrahı olmaya karar verdim.

En sık karşılaştığın cerrahi işlem nedir?

Erkek nüfusunun neredeyse yüzde yüzünün sünnetli olduğu Türkiye’de, tabii ki sünnet en başta geliyor. Hemen arkasından da kasık fıtığı veya inmemiş testis gibi kasık problemleri.

Cerrahide teknolojinin ilerlemesiyle sence neler olacak veya şu olsa harika olur dediğin teknolojik atılım var mı?

Artık tüm dünyada, tüm cerrahi işlemlerde en küçük girişimler yapılarak, hastaya en az hasar verilerek tedaviler yapılmaya çalışılıyor. Mesela, eskiden kocaman kesilerden yapılabilen ameliyatlar, şimdi birkaç küçük delikten sokulan kamera ve aletlerle yapılabiliyor. Bu tür yenilikler önce erişkinlerde uygulanıyor, sonra aletlerin daha minyatür boyutta olanları geliştirilip çocuklarda kullanılmaya başlanıyor. İşte gelecekte bu tür minimal girişim cerrahisinin çok daha ön plana çıkacağını düşünüyorum. Bir de doğuştan olmayan veya bozulan organların yerine yeni üretilebilen organlar takılacağını hayal ediyorum. Organlar artık başkalarından alınmayacak, kişinin kendi dokularında üretilecek. Doğuştan olmayan bir mesane yerine, yeni üretilen mesane takılacak veya yemek borusunun olmaması durumunda yerine konacak başka organ aranacağına, yeni yapılmış olan yerleştirilecek. Kök hücre çalışmaları çok umut vaat ediyor. Yine de bütün bunlar cerraha her zaman ihtiyaç duyulacağını gösteriyor. Sonuçta birilerinin bu yeni organları yerine takması, o küçücük robotları minik bir delikten karın içerisine sokup kullanması lazım.

Bir çocuk cerrahı olarak en zorlandığın, bu mesleğin seni adeta test ettiği anlar hangileri?

En zoru, gözlerini kocaman aralayıp ağzımdan çıkacak kelimeleri can kulağıyla bekleyen gencecik bir çifte kötü haber vermek. Daha detaylı anlatıp bu güzel röportajı bozmayalım. Ama neden bu mesleği seçtiğimi sorguladığım anlar oldu.

“İyi ki” dediklerini de alalım o hâlde…

Yaşamayacağı düşünülen bir bebeği pes etmeden defalarca ameliyat edip yaşadığını görmek. O bebeğin büyüyüp ziyaretime geldiğinde yanağıma kondurduğu öpücük. Saatlerce ayakta dikilip kocaman bir tümörü tamamen çıkarabilmek ve bunu dışarıda heyecanla bekleyen ailesine söylemek. O gencecik insanların boynuma sımsıkı sarılmaları. Dedelerin, nenelerin “Allah senden razı olsun”, “Allah ellerine dert vermesin”, “Allah sizleri korusun” gibi gerçekten içten söylediklerini hissettiğim duaları. Bir de çocuklar bana “Egemen Abi” diyorlar. Çok hoşuma gidiyor.

Doktor olunca hayatın kalmıyor mu? Bir doktor kendini nasıl sıfırlar?

Açıkçası gerçekten insandan çok şey alan bir meslek. Hastaneden çıkıp eve gittiğiniz zaman bile aklınızın hastanede kaldığı çok oluyor. Hastanın ateşi çıkacak mı? Kanaması olacak mı? Bir sürü soru dolaşıyor kafanızın içerisinde. Onun için doktorların çoğunun mutlaka bir hobisi oluyor. Benim çocukluğumdan gelen bir deniz takıntım var. Mersin Yelken Kulübünde, 11 yaşında ilk kez teknenin üzerine çıktım, sonra hiç inmedim. En çok rahatladığım yer diyebilirim. Hastaneye bile hemen her gün vapurla Boğaz’ı geçerek gidiyorum. Bir de bisiklet binmeyi çok seviyorum. Elimden geldiğince araba yerine bisikletle yol almaya çalışıyorum. Ama en güzel sıfırlama herhalde eve girişte köpeklerimin beni karşılaması esnasında oluyor. Her seferinde haftalardır beni görmemişçesine sevinçle karşılıyorlar. İnsan o sırada hiçbir şey düşünmüyor.

Sana bir şans daha verildi. Tekrar meslek seçeceksin. Ne olurdu?

Tekrar doktorluğu seçeceğim kesin. Ben bu düzenin değişeceğini, bu kadar özveriyle ve zorlukla yetişen doktorların değerinin tekrar anlaşılacağını düşünüyorum. Herkesin bir gün mutlaka bir doktora işi düşecek. Çocuk cerrahisini de bu kadar sevmeme rağmen, geceleri çağrılmak zorunda kalmayacağım, bu kadar ayakta durmamı gerektirmeyen daha basit bir branşa yönlenebilirim.

Nilhan Çetinyamaç (ACI’83)

“Masa değil,
saha insanıyım”

Sekiz yıldır Robert Kolejin Türk Müdürü olarak görevini başarıyla sürdüren Nilhan Çetinyamaç ile ACI’daki öğrencilik günlerinden öğretmenlik mesleğine, kurucu müdür unvanıyla 18 yıl İzmir SEV’de bulunmasından Robert Kolejdeki görevine uzanan keyifli bir sohbet yaptık.

Hocam sizi ACI’daki öğrencilik günlerinize götürsek, okula girişiniz nasıl olmuştu?

Okula girişim babamın hikayesine dayanıyor. Babamın babası Devlet Demiryollarında memurdu, Alsancak’ta oturuyorlardı. Babamın mahalle arkadaşlarından birçoğu Saint Joseph’te okumuşlar. Babam ise dedemin kısıtlı imkanları nedeniyle kendisi gidemediğinden, arkadaşlarının Saint Joseph hikâyelerini dinleyerek büyümüş. Babam askeri okula giderek subay olmuş. Ta o yaşlardan, bir gün kızı olursa onu İzmir Amerikan Kız Kolejine göndermeyi istiyormuş. Ben çocukken Ankara’da oturuyorduk, İzmir Amerikan Koleji’ni hiç görmemiştim, nasıl bir okul bilmiyordum, ama biri sorduğunda, ACI’ya gideceğim derdim. Yani babam aklıma kazımış ACI’yı. O zamanlar babam Ankara’da, Genel Kurmay’da Muhabere Bölüm Başkanı Kıdemli Albaydı. Gelecek vadeden bir subaydı, paşa olma ihtimali vardı ve bunun için dört beş yıl daha çalışması gerekiyordu. Babam ACI’da okuyabileyim diye erken emekli olup paşalıktan vazgeçti. Ablamı, maalesef sınava girme yaşı geçtiği için gönderemedi. Böylece İzmir’e döndük. Allahtan ben de sınavı kazandım; kazanamasaydım çok üzülürdü herhalde. Sonraları iki oğlum ACI’dan mezun olurken ikisinin de mezuniyetlerine geldi. En mutlu günüydü onların mezuniyeti. Küçük oğlumun mezuniyetinde yerinden fırlayıp koştu, sarıldı öptü. Aslında “babamın hayali indi o merdivenlerden” diye düşündüm. Gerçekten sınırlı imkânlarla ACI’da okuttu beni. Emekli oldu, ek işler yaptı, sırf beni okutmak için. O zamanlar hiç aklımıza gelmedi burslara başvurmak, eminim o yıllarda da vardı burs imkânları. Bizim iki nesil ACI mezunu olmamızın hikâyesi, babamın hayaliyle başladı.

ACI’da nasıl bir ortamla karşılaştınız; hayal ettiğiniz gibi bir okul oldu mu?

Rüya gibi bir okuldu. Ben 1975’te girdim okula; hâlâ öğretmenlerimizin bazıları misyonerdi. Vakfın eğitim direktörü ve SAC’nin kurucu Headmaster’ı Whitman Shepard’ın babası Mr. Shepard (Fredrick) okul müdürümüzdü; annesi İngilizce, ablası ise matematik öğretmenimdi. İdeallerin olduğu, en iyinin yapılmaya çalışıldığı bir okuldu. İçinde bulunduğumuz eğitim sisteminden kopukmuşuz, tabii olumlu şekilde kopukmuşuz. Ayrı bir dünya yaratılmış orada. 50 yıl önceden bahsediyorum. Beysbol, badminton oynadığımız, brownie day’ler, havuçlu kekler yaptığımız, çok özel bir eğitim aldık. Okulda dikiş dikmeyi, nakış yapmayı, bebek bakmayı, sofra kurmayı, sağlıklı menü oluşturmayı öğrendik. İngilizce eğitim için gerçekten çok yetkin öğretmenler vardı. Eksiklikler yok muydu? Fen programlarında yabancı öğretmen bulmakta zorlanılıyordu. Hatta Finlandiyalı bir fenci hocamız vardı; İngilizcesi orta seviyedeydi, biz de Fince anlamıyorduk... Kız okulunda olmanın artıları da vardı, eksileri de. Eksilerinden biri karşı cinsi tanımamaktı; bunun, ben de dahil bazılarımızın evliliklerine yansıdığını düşünüyorum. Ben de okulun hemen ardından üniversitede evlenenlerdenim. Artısıysa, erkeklerden sakınarak geri durmamız gerekmedi. Özellikler ergenlikte kızlar, erkeklerin güçlü olduğu alanları görünce biraz geriye çekilirler. Bizse her şeyi yapabiliriz diye öz güven patlamasıyla büyüdük ve bunun olumlu etkisini gördük diye düşünüyorum. Beceri temelli bir okuldu o günlerde, akademik tarafı vardı tabii, ama sınav kaygısı yoktu. Toplum hizmeti çok önemliydi. Sosyal sorumluluk duygusu çocuklara küçüklükten işlenmesi gereken bir şey. Yardım etmek, hizmet etmek, bizim kolejin çok kıymetli bir mottosudur. “Enter to Learn Depart to Serve”, o dönemde mezun olanların bilinçaltına kazınan bir mottodur.

Lisedeyken öğretmen olmak gibi bir planınız var mıydı?

Ne hayalimde vardı ne planımda. Yıllardır öğretmen ve yönetici olarak birçok eğitime katılıyor, öğretmenlerle çalışıyorum. Buralarda sorulduğunda çoğu kişi daha çocukluktan öğretmen olmak istediğini söylüyor. Böyle bir hayali olmayan üç beş kişiden biriyim. “Amerikan Kolejinden mezun olup da öğretmen mi olacaksın,” diye bir yaklaşım vardı. Öğretmenliği alt kategoride bir meslek algılamaya dair kalıplar var ne yazık ki. Biz de o zamanlar öğretmenliği bir ihtimal olarak görmedik açıkçası. Ama yaşam beni bu mesleğe taşıdı. Aslında hukuk okumak istiyordum. Fakat sınavda bir soruyla kaçırdım, İzmir dışında hukuk bölümlerine yetiyordu puanım, ama yazamamıştım. Çünkü her konuda beni destekleyen açık fikirli babam, İzmir dışında okumamı istemedi. Şehir dışında okutamam, çok yoruldum dedi. Onun yoruldum demesi kırılma noktam oldu. Tercihlerimi Ege Üniversitesi Hukuk ile İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümlerine yaptım; böylece dil okumaya başladım. Üniversiteyken evlendim ve çalışmaya öğretmenlikle başlayayım dedim. Başlayınca da ne kadar sevdiğimi anladım. Öğretmenlik muhteşem bir meslek; gençlerle, enerjiyle ve birilerinin yetişmesine destek olmakla ilgili. Çok geliştirici bir meslek, sürekli öğrenmek çok keyifli ve sonu yok, başladıktan sonra çok sevdim öğretmenliği.

Nasıl başladınız öğretmenliğe?

Mezun olur olmaz ilk önce ACI’da öğretmen olmak için koşturdum. Buna dair bir hikâyem de var. Enter to Learn Depart to Serve diyoruz ya, ben üniversiteden diplomayı aldım, arkadaşım Müfide (van der Hoeven ACI’83) de Türk Dili ve Edebiyatı okumuştu. Onu zorla ikna ettim; “Öğretmenliğe okulumuzdan başlayalım,” dedim. O da “Bizi alırlar mı, yeni mezun olduk,” dedi. Mezun olduğumuz hafta Müfide ile birlikte okula gittik. Benimki olmadı, ama Müfide’yi direkt işe aldılar. Çünkü ACI mezunu Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni çok nadir bulunuyordu. İngilizce öğretmenleri yabancı olsun istiyorlardı, üstelik deneyimim de yoktu. Bugün yönetici olarak ben de almazdım, ama o gün yıkıldım tabii. Enter to Learn Depart to Serve, koşmuşum gelmişim; fakat mülakata bile giremedim. Ardından 10 yıl İngilizce öğretmenliği, bölüm başkanlığı yaptım. Hatta ilk işimde (1987) İngilizce’yi ACI’daki gibi öğretmeye çalıştığım için okul beni kovdu. Tencereler tavalarla giriyorum sınıfa, şarkılar söylüyoruz, yerlere oturuyoruz, oyunlar oynuyoruz. “Sen ne yapıyorsun hocam” dediler; “ben ne yapıyorum” dedim kendime... Hayatta teoriyle pratiğin ne kadar ayrı olduğunu, bizlerin çok farklı bir dünyada yetiştiğini o zaman anladım. İkinci okulda ise çok şanslıydım. ACI'yı örnek alan bir okuldu; orada da ACI mezunuyuz ya, al ne yaparsan yap, şeklinde oldu. İngilizce müzik ve tiyatro kulüpleri kurduk. Yani kendi bildiğimiz, gördüğümüz her şeyi yaptık, çok takdir edildi. Çok güzeldi.

ACI kampüsüne İzmir SEV kurucu müdürü olarak döndünüz ve 18 yıl devam ettiniz, bu macera nasıl başladı?

Mesleğimde onuncu yılımdı, 1997’de ilköğretim yasası çıktı ve yabancı okulların ortaokul bölümleri kapanmak zorunda kaldı. SEV Mütevelli Heyeti ve yönetimi çok doğru bir kararla aynı yıl ana sınıfından 8. sınıfa kadar eğitim verecek SEV İlköğretim Okullarını kurma kararı aldı. Açılış için çok kısa bir zaman vardı gerçekten, Nisan ayında mülakatlar yapılmaya başlandı. Çok yakından takip ediyordum, çünkü büyük oğlum Osman Can’ı İzmir SEV’e kaydettirme hayalim vardı. Sonra öğretmen ve yönetici alınacağını, mülakatlar yapıldığını duyduk ve başvurdum. Mr. Chalfant vardı o zamanlar çok kıymetli bir insandı, onu da birkaç yıl önce kaybettik... Boğaziçi Üniversitesinden bir kurulla anlaşmışlar, onlar yapıyorlardı mülakatları... Hayatımın da zor bir dönemiydi, evliliğimde sıkıntılar vardı, küçük oğlum daha 1 yaşındaydı. Gideceğim yön çok önemliydi benim için; hem maddi hem manevi olarak. Pek umutlu değildim ama mülakatlara girdim. Çok daha tecrübeli mezunlar vardı. Böyle düşünürken müdürlük teklif ettiler; benim için hayatımın en büyük olayıydı. Hemen gelmelisin dediler, Vakfın da çok acelesi vardı, çünkü altı ay sonra okul açılacaktı. Ama eski okulumda öğrencilerimi ortada bırakamam dedim, içim el vermedi. Onlar da başka bir müdür buldular. Yine yıkıldım, ama evrenin düzeni diyorum, çünkü Temmuz ayında tekrar çağırdılar. Hiç yöneticilik deneyimi olmayan bir öğretmeni Kurucu Müdür olarak seçmişlerdi; mezunu olarak bu ailenin bir parçası olmak etkili olmuştu belki. 18 yıl boyunca elimden geleni yaptım. Hem kendim büyüdüm, geliştim hem de kurumu büyütmek için çalıştım. Çok keyifli çalışma dönemi oldu, hayatımın en büyük deneyimlerini edindim...

Hocam bir okulun Kurucu Müdürü olmak zor mudur, neler yaşadınız?

1997 yılının Eylül ayında okul 140 öğrenciyle açıldı; 2015’te ayrılırken 900’e yaklaşıyorduk. İlköğretim olarak o zaman tek müdür vardı. Büyük deneyimlerdi, çok heyecanlı bir ekiple, çok iyi öğretmen ve idareci arkadaşlarla çalıştım. Her zaman Vakfın desteğini aldım, özellikle ilk yıllarda gerçekten ne yaparsam çok desteklediler. Vakfın desteği olmasaydı ilerleyemezdik. SEV isim olarak çok iyi bir noktaya geldi. İlk zamanlar herkes bize “Amerikan’ın ilkokulu” diyordu. Bu söyleminin faydasını çok gördük, yoksa kim yeni açılmış bir okula ilgi gösterirdi? Zaman içinde bu “Amerikan’ın ilkokulu” kimliğini terk edip kendimize özgü bir kimlik yaratmayı hedef edindik. Tabii ki liselerle aynı eğitim felsefesine sahiptik, ama yaş gereği ayrılıklarımızın olması gerekliydi, bazı şeyler yaşa uygun olmalıydı. Belli bir süre içinde SEV kendi kimliğini edinmeye başladı. Benim, ekiple ve kendimle gurur duyduğum şeylerden biri bu oldu. Yani artık SEV olarak gelmeye başlamışlardı veliler.

Robert Kolejde Esin Hoyi (UAA’58), Güler Erdur (ACI’70) ve sizinle birlikte üç kuşaktır Amerikan kolejlerinden mezun Türk Müdürler görev yapıyor. Bu bir gelenek mi oldu size göre?

Robert'li mezunlarımıza da diyorum zaten, artık sıra sizde, okulunuza dönüp bayrağı Robert’liler olarak devralın… Bizden bu kadar (gülüyor)... Esin Hanım ve Güler Hanım’dan sonra benim gelmem peş peşe oldu gerçekten. Robert’e gelmem de ilginç bir hikâye. Güler Hanım bir yıl sonra emekli olacakken Robert Kolej, Türk Müdür arayışına başlamış. Güler Hanım’ın emekli olacağını biliyordum. Üsküdar SEV'in Kurucu Müdürü’yken birlikte çalıştığımız, sonra SEV Eğitim Koordinatörümüz olan Dilek Yakar’ın eşi Cyrus, Robert Kolejdeydi, başvuruların yapıldığından bahsetti. Yani tesadüfen hem de bir hafta kala ondan öğrendim. Ama maceranın başıydı bu. 18 yılın sonunda benim Vakfa büyük bir bağlılığım vardı, her zaman benim için özel kalacak zaten. Onlardan onay almadan, haber vermeden başvuramam dedim. O dönem Başkan olan Ceyda Aydede’ye (ACI’73) başvurunun bitimine bir gün kala ulaşabildim. Konuyu anlattım. O da “çok üzülürüz” dedi, esprili şekilde “umarım olmaz, ama arzu ediyorsan başvur tabii” dedi. Sonra Güler Hanım’ı arayarak haber vermek istedim. Hem büyüğüm hem de onun yerine başvuracağım. Güler Hanım ile konuşurken “Başvurular bitti, üç tane aday var onlarla da görüşmeler başladı bile” dedi. Ben çok ama çok üzüldüm. Yine de başvurumu yolladım. İki üç gün sonra beni aradılar, dördüncü aday olarak listeye eklediler. Mülakatlardan sonra da görev bana teklif edildi. Bu da İzmir SEV Müdürlüğü gibi maceralı oldu.

Artık Robert Kolejde sekizinci yıla başladınız, hayatınızda neler değişti, neler yaşadınız?

Kurumumu gerçekten çok seviyordum; orası evimdi, yuvamdı (hâlâ da öyle) ama artık 50 yaşındaydım. Hep İzmir’de okudum, çalıştım, yaşadım; yaşamımda gerçekleştirmem gereken bir deneyim olacaktı. Başka okul olsaydı gelir miydim İstanbul’a, gelmezdim. Daha önce birkaç okuldan da teklif gelmişti, hiç niyetlenmedim. Robert Kolej olmasının etkisi var tabii, ama ana sebebi, bunu denemek istememdi. Burada olmaktan çok memnunum. Robert çok özel bir okul, ama SEV’deki 18 yılın yeri apayrı tabii. Bir okulun kurucu müdürü olmak, en başından bu gelişimi el birliğiyle yapmak çok heyecan vericiydi; çok yaratıcı ve girişimciydik, her şeyi günü güne takip ediyorduk. Bu büyük bir keyifti ve hayatımda onun yerini tutacak bir dönem daha olamaz. Robert Kolej ise oturmuş bir sistem. Bizim liselerimiz gibi... İlk yıl zorlandım, o kadar canım ciğerim yeri bırakıp gelmek kolay değildi. Öğretmenler dostum, idareciler arkadaşım, Vakıfta sevgili Mütevellilerim... Yani kaç yaşında olursanız olun bir adaptasyon süreciniz var, bir yer edinmeniz gerekiyor. Şimdi yerimi edindim diye düşünüyorum. Yani pozisyonumu kendime göre şekillendirdim, sorumluluklarımı düzenledim. Bir üretime, okul hayatına dahil olmazsam benim için çalışmanın bir anlamı yok. Ben masa değil, saha insanıyım... Robert Kolej, uzun yıllar alıştığım, içinde okuduğum Amerikan Kolejinin, çalıştığım kurumun bir uzantısı oldu benim için. Kuruluş felsefeleri, tarzları da benzer bu okulların. Çok ortak noktaları var ve bu nedenle adaptasyonum daha kolay oldu. Ayrıca Robert gibi okulların öğrenci kaygısı yok. Öğrenci kaygısı olmadan çalışmak kadar büyük bir lüks yokmuş hayatta. SEV’de ben madalyonun öteki tarafındaydım, biz liselere öğrenci göndermeye çalışıyorduk. Akademik başarı, sınavlar, denemeler zorlu bir süreç vardı... Robert’te “gönderdiğimiz öğrenciler” değil, “bize gelen öğrenciler” kısmına geçmek büyük bir rahatlıktı. Tabii bu rahatlık Robert kadar, UAA, ACI ve TAC için de geçerli... Böyle bir konumda olmak, okulları daha fazla istediğini yapabilir konuma getiriyor. Bu kıymetli bir değer okullarımız adına.

ACI'ın hayatınızdaki yeri nedir? İzmir SEV’deki, Vakıftaki arkadaşlarınıza neler söylemek istersiniz?

İzmir Amerikan, hayatımın çok ortasında ve temelimi şekillendiren bir okul; öz güvenimi geliştiren bir yer oldu. Bir şeyi yaparım, yapabilirim duygusuyla yetiştirildik orada. Bu çok kıymetli bir duyguymuş. Benim yaşamımda inişlerim çıkışlarım oldu; ama iki çocuğumla birlikte her seferinde yola devam edebildim. Buradan aldığım güçle bunları yapabildim. Kariyerimde de okulun çok önemli bir yeri var. ACI’lı olmam, İngilizce’yi bilmem, bana birçok kapıyı açtı, SEV’e Okul Müdürü yaptı. Bunlar çok kıymetli tabii, ama bir o kadar kıymetli olan çok iyi arkadaşlıklarımız oldu, kardeşten öte... Paranın yerine bir şeyler konulabilir, telafi edilebilir. Ama dostluğun değeri ölçülemiyor, oradaki gerçek dostluklar ilaç gibi geliyor hayatta. İki oğlum da ACI mezunu ve bazen onlar bu bağı bizim kadar derin yaşamıyorlar. Onlarla aynı yerde değiliz bu noktada sanıyorum. Büyük ihtimal kuşakların farklılığı. İzmir SEV ise tüm ekibiyle çok özel bir kurumdur, çok özel bir okuldur benim için. Orada devam eden veya ayrılmış tüm öğretmen ve ekip arkadaşlarıma gönül dolusu teşekkürlerimi ve selamlarımı iletiyorum. Bir başarı olduysa hep birlikte başardık. Şimdi SEV’den çıkan birçok öğretmen ve idareci başka okullarda müdür ve yönetici oldu. Orası bir eğitim enstitüsü gibi oldu. Yenilikleri keşfettiğimiz, denediğimiz… Hepsini arkadaşlarımın gücüyle, ekip olarak yaptık, onlara çok minnettarım. Vakfa ise beni geliştirdikleri, bana güvendikleri için ve çocuklarımı okuttukları için çok minnettarım, müteşekkirim… Benim için her zaman çok kıymetli bir kurum olarak kalacak.

Simel Eşim (ACI’84)

Sosyal ve dayanışma

ekonomisinin

küresel lideri

Toplumsal fayda sağlayan çalışmalar gerçekleştirebilme hayalinin tohumlarının İzmir Amerikan Kolejinde atıldığının altını çizen Simel Eşim, aldığı eğitim ve gerçekleştirdiği çalışmalar sayesinde bugün Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) kooperatifler ve sosyal ve dayanışma ekonomisi (SDE) konularındaki global portföyünü yönetiyor. Diğer bir ifadeyle başta kadınlar olmak üzere tüm çalışanların haklarını korumak, onların çok daha iyi koşullarda yaşayabilmelerini sağlayabilmek amacıyla sosyal ve iktisadi alanda örgütlenmelerine yönelik projeler üretip hayata geçiriyor.

Simel Hanım, geçmişe dönerek ACI günlerinizle başlasak, okula girişiniz nasıl olmuştu; ailede veya çevrenizde başka ACI’lı var mıydı?

Öncelikle, ACI’dan bu yana yaptıklarımı Connect dergisi üzerinden diğer SEV mezunlarıyla paylaşma şansını verdiğiniz için teşekkür ederim. ACI’ya girmem, biraz şans eseri olmuştu. O dönemde okulların sınavlarına tek tek giriliyordu. Ben de İngilizce ve Almanca Anadolu Lisesinin yanı sıra ACI sınavına girip kazanmıştım. Ailem Ankara’dan gelen memur bir aile olduğu için ACI’daki eğitimi fazla bilmiyorlardı. Oturduğumuz ev okula yürüme mesafesinde olduğu için ACI’yı tercih etmişlerdi büyük olasılıkla. ACI sınavı için kampüse geldiğimizde yemyeşil oluşunu ve içine serpiştirilmiş ufak ufak binaları çok sevdiğimi hatırlıyorum. Sınavın ardından, ziraat mühendisi olan annemle, kantinin orada oturup çam ağaçlarının altındaki yeşil tırtılların yaşam döngüsü hakkında konuşmuştuk. O günden bu yana ACI kampüsüne adım atar atmaz kendimi hep iyi hissetmişimdir. ACI’ın ardından Boğaziçi Üniversitesinde Kamu Yönetimi Bölümünde okudum. Mezun olmadan önce kötü bir trafik kazası geçirip epey bir zaman hastanede kaldığım için lisansüstü başvurularında geciktim. Neyse ki, Johns Hopkins Üniversitesi SAIS’in mülakatına koltuk değnekleri ve ön dişlerim olmadan yetiştim ve kabul edildim. İtalyan hükümeti bursuyla masterımı yapmak için önce Bologna’ya, sonra da üniversitenin kendi bursuyla Washington DC’ye gitme hakkı kazandım. O dönemde bana Koç Vakfından da burs alabilmem için destek olan Sağlık ve Eğitim Vakfından Yaşar Yaşer Bey’in ve eşi Gülseven Hanım’ın hakkını ödeyemem. Uluslararası ekonomi ve Ortadoğu çalışmaları masterını aldıktan sonra yine bir üniversite bursuyla bu defa da Washington DC’deki bir üniversitenin ekonomi bölümünde feminist iktisat doktorasına başladım.

Kariyerinize Dünya Bankasında başlamışsınız. Sizi özellikle sivil toplum kurumlarında ve sosyal alanlarda çalışmaya neler yönlendirdi?

Doktoramı yaptığım sırada bir yandan okuyup bir yandan da Dünya Bankasının Washington’daki ofisinde çalıştım. ACI’dan Ceyda Pazarbaşıoğlu (ACI’83) ve Yelda Güven (ACI’86) de o dönem oradaydı. Stajın ardından teknik danışmanlık yaptım ve farklı departmanlarda enformal ekonomi, kadınlar ve mikrofinans, cinsiyete duyarlı bütçeleme gibi alanlarda araştırma yapma ve deneyim edinme şansım oldu. 1994’te, Dünya Bankasının kadınların eğitim sistemine katılmasıyla ilgili bir projesi için Yemen’e giderek bir ay boyunca eğitim şansı olmamış pek çok kadınla konuştum. 1995 yılında feminist iktisat doktorası tezimin, “enformal ekonomide kadınlar” konulu saha çalışmasını yapmak için Türkiye’ye geldim. Dünya Bankasının Japon fonu tarafından finanse edilen bu saha çalışması için; Urfa, Antep, Çorum, Denizli, Muğla, Ankara ve İstanbul’da enformal ekonomide çalışan 705 kadın ve erkeğin yanı sıra ilgili birçok kurumla görüştüm. Kadın kooperatifleriyle ilk karşılaşmam ve çalışmam da bu döneme denk gelir. Eylül 2022'de kaybettiğimiz annemin de çevre, sosyal adalet ve eşitlik konularındaki duyarlılığı benim bu yönelişlerimde çok etkili olmuştur. Yine Eylül 2022'de kaybettiğimiz babam da haksızlığa karşı mücadele konusunda Donkişot'a taş çıkartacak savaşçı ruhlu bir insandı. Sosyal adalet ve insana yakışır iş konularının önemsendiği ve konuşulduğu bir ev ortamında büyümek benim için büyük bir şanstı. Annemle Fakir Baykurt, Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Adalet Ağaoğlu gibi yazarları okuyup onların kitapları hakkında konuşurduk. Şiir tutkum ve Attila İlhan’ın şiirlerine düşkünlüğüm, ACI yıllarında ortaya çıkmıştır. Yine orta okul ve lise yıllarında inşaat isçilerinin çalışmalarını izleyip çalışma koşulları ve iş güvenliğiyle ilgili kafa yorduğumu hatırlıyorum. Eve temizliğe giden kadın işçilerin sosyal güvencesinin olmaması, çocuk bakım hizmetlerinin eksikliği nedeniyle kadınların evin dışında çalışma hayatlarına devam edememeleri konularında düşünürdüm. Yemek masasında babam çalışma mevzuatına ilişkin görüşlerini anlatırdı bize. Boğaziçi Üniversitesinde öğrenciyken Yılmaz Esmer hocamızın öncülüğünü yaptığı bir sosyo-ekonomik öncelikler araştırmasına, sınıf arkadaşım Ümit Türüdü (ACI’84) ile birlikte anketör olarak katılmıştık ve o çalışmayı çok sevmiştim. Bunun ileride ne yapmak istediğime karar vermemde katkısı oldu. Nitekim doktoramı bitirdikten sonra Washington’da Uluslararası Kadın Araştırmaları Merkezinde (ICRW) altı yıl boyunca ekonomist olarak sahada çalışmaya yöneldim. Hindistan’da, Bangladeş’te, Filipinler’de, Güney Afrika’da, Tanzanya ve Nijerya’da eylem araştırmaları yapıp sivil toplum kurumlarıyla çalıştım. Bu dönemde Enformal Ekonomideki Kadınların Küresel Örgütünün (WIEGO) de üyesi oldum ve araştırmalarına katıldım. Bu çerçevede Türkiye de ev eksenli çalışan kadınların kooperatifleşmesi konusunda girişimlerine destek verdim. 30 yıldır emek verdiğim bu alanda araştırma ve etkinlikleri olan WIEGO’ya bu yıl Yönetim Kurulu Üyesi seçildim.

18 yılı aşkın bir süredir ILO’da çalıştığınızı görüyoruz. Bu kurumla ilişkiniz nasıl başladı, buradaki çalışmalarınızdan kısaca bahsedebilir misiniz?

1919’da kurulan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO); insan haklarının, sosyal adaletin ve çalışma haklarının iyileştirilmesi için çalışan bir Birleşmiş Milletler (BM) ihtisas kuruluşu. Birinci Dünya Savaşı’nın yarattığı karışıklık sonucu ortaya çıkan ve üç çeyrek asır süren değişim kargaşasıyla yoğurulan ILO, evrensel ve sürekli barışın ancak sosyal adaletle sağlanabileceğini savunan bir temel ilke üzerine kurulmuş. İnsan haklarına saygı... Yeterli yaşam standartları... İnsanca çalışma koşulları... İstihdam olanakları... Ekonomik güvence... Bunlar ILO’nun her yerde çalışanlara sağlamaya çaba gösterdiği sosyal adaletin temel unsurları. Uluslararası Çalışma Örgütü, sözleşmeler ve tavsiye kararları yoluyla, çalışma hayatına ilişkin temel haklar, örgütlenme özgürlüğü, toplu pazarlık, zorla çalıştırmanın engellenmesi, fırsat ve muamele eşitliği gibi çalışmaya ilişkin tüm konuları düzenleyici uluslararası çalışma standartları oluşturuyor. Türkiye de ILO’ya 1932 yılında üye olmuş ve ILO Ankara Ofisi 1976 yılında açılmış. ILO’yu Türkiye’de temsil etmeyi, Türkiye’de uluslararası çalışma standartlarının uygulanmasını izlemeyi, teknik işbirliği program ve projelerini uygulamayı, Türkiye hakkında veri toplamayı ve toplanan verileri değerlendirmeyi ve Enformasyon Merkezi aracılığıyla kamuoyuna ILO yayın, belge ve dokümanları sunmayı, yayın satış programını yürütmeyi hedefliyor. Ben ICRW ve WIEGO ile çalıştığım yıllarda pek çok girişimde ILO ile işbirliği yapmıştım aslında. Ama ILO ile direkt ilişkim 2004 yılında Beyrut’taki ILO Arap Ülkeleri Bölge Ofisinde Çalışma Yaşamında Cinsiyet Eşitliği ve Kadın İşçilerin Hakları konusunda Kıdemli Bölge Uzmanı olarak görev yapmamla başladı. Sekiz yıl boyunca Lübnan, Ürdün, Suriye, Irak, Yemen gibi ülkelerde göçmen kadın temizlik işçilerinin hakları, kırsalda kadın kooperatiflerinin desteklenmesi, genç kızların iş gücüne daha iyi entegrasyonu için mesleki beceriler edinmeleri, mültecilere yönelik projelerde cinsiyet eşitliğinin gözetilmesi gibi alanlarda çalıştım.

Son yıllarda “Sosyal ve Dayanışma Ekonomisi (SDE)” alanında ILO’da liderlik yapıyorsunuz. Bu kavram nasıl doğdu, neleri kapsıyor ve kooperatiflerin ötesinde neyi ifade ediyor?

Son 10 yıldır Cenevre’de ILO’nun kooperatifler ve sosyal ve dayanışma ekonomisi (SDE) konularındaki global portföyünü yönetiyorum. Yöneticisi olduğum ILO’nun Kooperatifler Ünitesi, 102 yıldır dünya kooperatifçilik hareketine güçlü destek veriyor. Gerek doktora tezimdeki saha çalışmalarım sırasında, gerekse ICRW, WIEGO, ILO Bölge Ofisi günlerimde zaten sürekli olarak dayanışma ekonomisinin parçası olan kurumlarla yakından çalışıyordum. Şimdi de BM bünyesinde bu alanın daha iyi anlaşılması için BM Sosyal ve Dayanışma Ekonomisi Görev Gücü (UNTFSSE) gibi pek çok girişime imza atma şansım oluyor. Son olarak Mart 2021’de ILO’nun 341. Yönetim Kurulu, 2022’deki 110. Uluslararası Çalışma Konferansı Oturumunun gündemine, genel tartışma için insana yakışır iş ve SDE ile ilgili bir madde konulmasına karar verdi. Bu genel tartışma, ILO’da SDE’nin ilk kapsamlı tartışması olduğu gibi BM sisteminde de SDE’nin gelişme potansiyeli konusunda yapılan ilk üst düzey tartışma oldu. Ben bu “İnsana yakışır iş ve sosyal ve dayanışma ekonomisi” hakkındaki genel tartışmada lider uzman olarak görev aldım; bu genel tartışmanın kaynağı olan raporu hazırladım. Konferans, 10 Haziran’da, bu Genel Tartışma Komitesinin insana yakışır iş ve SDE’ye ilişkin karar ve sonuçlarını kabul etti. Aslında SDE terimi evrensel olarak tanınmış değil. SDE ile yakından ilişkili diğer terimler dünyanın farklı yerlerinde kullanılıyor: “Sosyal ekonomi”, “üçüncü sektör”, “sosyal girişim”, “kâr amacı gütmeyen sektör”, “dayanışma ekonomisi”, “alternatif ekonomi” ve “halk ekonomisi”. Farklı terimler geleneklerin çeşitliliğini temsil ediyor. Bağlama göre “sosyal ve dayanışma ekonomisi” kavramıyla aynı anlamda kullanılabilirler veya atıflarında ve çağrışımlarında çeşitli ölçülerde farklılık gösterebilirler. “Sosyal ve dayanışma ekonomisi” kavramı ve çeşitli versiyonları evrensel olarak kabul edilmiş olmasa da küresel dayanışma ve karşılıklılık temelli kendi kendine yardım girişimleri her zaman var olmuş. Bazı bölgeler, özellikle Latin Amerika, Güney Avrupa ve Batı Afrika’nın zengin ve çeşitli bir SDE tarihi var. Buralarda dayanışma temelli uygulamaların geçmişi modern devletin kuruluşunun öncesine uzanır.

Önemli değişimler ve sorunlar içindeki günümüz dünyasının geleceği için “sosyal ve dayanışma ekonomisi” neden bu kadar önemli?

SDE ve onun parçası olan örgütsel formlar yeni bir olgu değillerse de 21. yüzyılın başından bu yana siyasi önemleri ve görünürlükleri ciddi ölçüde arttı. SDE, Covid-19 salgını sırasında üyeleri, kullanıcıları ve toplulukları için istihdam yaratma, istihdamı koruma ve hizmet sağlamada üstlendiği rolle daha çok tanınırlık kazandı. Yeni işletme modellerine yönelik çağrıların çoğaldığı bir zamanda SDE kapsayıcılığı, sürdürülebilirliği ve dayanıklılığı besleyen bir girişimcilik modeli için temel oluşturabilir. Sağlam bir SDE; dengeli, kapsayıcı, dayanıklı ve sürdürülebilir ekonomiler ve toplumlara katkıda bulunabilir.

Son olarak, İzmir Amerikan Kolejinin kariyerinize ve hayatınıza katkıları nelerdir?

ACI’da aldığımız özgür düşünceye, topluma hizmete endeksli eğitim anlayışının benim hayatımda elbette çok etkisi olmuştur. İngilizce edebiyat derslerimizde William Golding, John Knowles ve Langston Hughes’un eserlerini okuyup raporlar, sunuşlar, piyesler hazırladığımızı ve yaratıcılığımızı nasıl aktive ettiğimizi heyecanla hatırlıyorum. Değerli tarih hocamız rahmetli Yaşar Hanım’ı buradan sevgiyle ve saygıyla anıyorum; onun bizi daha derin ve eleştirel düşünmeye nasıl teşvik ettiğini sanki dünmüş gibi hatırlıyorum. Türkçe edebiyat hocamız Hatice Bulut ile dersler dışında yaptığımız sohbetler benim sosyal bilincimin yükselmesine büyük katkıda bulunan deneyimlerdi. İzmir Amerikan Koleji yıllarında Kültür Kolunda aktif rol oynadım, İngilizce ve Türkçe tiyatro kulüpleriyle sahneye çıktım. Biraz halk oyunları da yaptım. Bu aktivitelerden de tahmin edilebileceği üzere ACI ile ilişkimde amfi tiyatro ve oditoryum öne çıkan mekânlardı. Sahnede kendi yazıp hazırladığım programları sunmayı ve sahneye koymak için ekip oluşturmayı çok sevdim. Bunun yanı sıra bir de kütüphanede zaman geçirmeyi çok severdim ACI yıllarında. Kütüphanenin arka ofisinin duvarlarındaki raflarda eski National Geographic dergilerinin durduğunu hatırlıyorum. İzin alıp onları eve götürür sonra okuyup geri getirirdim. O dergi sayfalarında gördüğüm mekânları, insanları, yaşamları ve onlarla tanışmayı, konuşmayı, ihtiyaçlarına onlarla beraber hal çare bulmayı hayal ettiğimi hatırlıyorum. Çalışma hayatına atılıp da Asya’da, Afrika’da, Güney Amerika’da enformal ekonomide ve kırsal ekonomide kadın hakları, göçmen işçi hakları, kooperatifçiliği ve dayanışma ekonomisini geliştirme çalışmaları yapmamda ACI’daki yıllarımda kurduğum bu hayallerin büyük payı olduğunu düşünüyorum. Bana SEV okulları mezunlarının dergisi Connect için bu soruları yönelttiğiniz ve ACI’dan bu yana hikâyemi paylaşma şansını verdiğiniz için size tekrar teşekkür ederim.

SDE modeli için
Türkiye’nin potansiyeli yüksek

Türkiye sosyal ve dayanışma ekonomisi çerçevesinde nasıl bir seviyede?

Ülkemizde artan işsizlik, geçim sıkıntısı, sağlık sorunları, sosyal hizmetlerdeki engeller, dezavantajlı gruplara yönelik eşitsizlikler, artan enerji ihtiyaçları gibi birçok sorunun çözümü için kooperatifler ve daha geniş anlamıyla SDE bir çözüm modeli olabilir. Nitekim Türkiye’de ülke çapında yeni nesil kooperatiflere, sosyal girişimlere ve geniş kapsamda sosyal ve dayanışma ekonomisi girişimlerine yönelik artan ilgi ve ivme var. Son yıllarda çok sayıda kadın kooperatifi, gençlik kooperatifi, eğitim kooperatifi, yenilenebilir enerji kooperatifi, bakım kooperatifi ve sosyal kooperatifler gibi birçok kooperatif kuruldu. Başta bakanlıklar, üniversiteler ve araştırma kurumları olmak üzere ilgili kuruluşlar kooperatifçilik eğitimleri ve projelerine daha çok yer vermeye başladılar. ILO'nun kooperatif istatistikleriyle ilgili bir girişimine katılan beş ülke arasında Türkiye’de var. ILO Ankara Ofisi de mültecilerle ilgili projelerinde kooperatif oluşumlarına destek veriyor. Bu çalışmalarda ülkede kooperatif eğitimi üzerine çalışan Genç İşi Kooperatifi gibi kooperatiflerle de iş birliği yapıyor. Muğla Üniversitesinde Aylin Köne’nin önderliğinde çalışan sosyal ekonomi platformu bu alana ilgi duyanlar için önemli bir bilgi kaynağı. (https://sosyalekonomi.org)

UAA’67 Mezun Sınıfı

FERİDE ALP WALTER (UAA’67)

Ardında hoş bir seda bırakabilmek…

UAA 1967 Sınıf Bursu Temsilcisi Feride Alp Walter, 50’nci Reunion’larında okuldan gelen “Sen de Bir İz Bırak” mektubuyla bir öğrenciyi desteklemek üzere harekete geçtiklerini belirtiyor. Tam burslu olarak bu yıl Princeton’a giden Hüseyin Yağız Devre’nin (UAA'22) eğitim hayatına katkı sağlamaktan büyük bir mutluluk duyduklarını da sözlerine ekliyor. Hayatın çok çabuk akıp gittiğinin altını çizen Walter, önemli olanın ardınızda bıraktığınız değerler olduğunu söylüyor.

Sizi kısaca tanıyabilir miyiz?

Üsküdar Amerikan ile bağım; annemin UAA’42, teyzeminse UAA’47’de alumni olmalarından başlar. Onların ve benim okuduğum yıllarda, okulumuz bir kız okuluydu. Daimî yatılı olduğum için özellikle yatakhane arkadaşlarımla kardeş gibi büyüdük. Lise 2’de AFS bursunu kazanıp Amerika’ya gittim. Liseyi Grosse Pointe, Michigan’da bitirmeme rağmen, kalben ve ruhen kendimi hep Üsküdar Amerikan mezunu saydım. Robert Kolej Yüksek’de İngilizce Dil ve Edebiyatı okudum. 1971 sınıfımız Robert Kolej Yüksek’in son mezun ettiği sınıftı. Aynı yıl yeni Boğaziçi Üniversitesi İngilizce Hazırlık Bölümünde ilk Türk öğretmen olarak görev aldım. 1979 yılında yurt dışına çıkmamla birlikte kariyer hayatım değişik yönlere gitti. Frankfurt’ta Temple Üniversitesi, Londra’da London University-SOAS, Richmond Adult College gibi merkezlerde eğitimcilik yaptıktan sonra önce basın, ardından da ticaret hayatına girdim. Türk-İngiliz Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreterliği görevimi Middle East Association Pazarlama Müdürlüğü takip etti. Arap Baharına kadar başta on kez Libya’ya olmak üzere tüm Arap ülkelerine ve de Türkiye’ye ticari heyetler götürdüm ve konferanslar düzenledim.

UAA bu yıl ilk mezun sınıfı bursiyerlerini mezun etti. Bunlar arasında 1967 sınıfı da var. Öncülük eden bir sınıf olarak bu bursu vermeye nasıl karar verdiniz?

2017 Haziran’ında 50’nci Reunion’ımızı kutladık. Okuldan “Sen de Bir İz Bırak” yazısı gelmişti. Neden biz de yapmayalım düşüncesiyle arkadaşları tek tek aradım. Olumlu cevaplar alınca bu işe öncülük etmeye karar verdim. Beş yıl uzun bir süreydi. Ölür müyüz, kalır mıyız diyenlerimiz oldu. Beş yıl boyunca ölmeyi yasaklayıp ayağınızı sıkı basın dedim. SEV ile devamlı iletişimde kalarak her yıl bir sonraki senenin burs parasını titizlikle tamamlattım.

2022’de bursiyer öğrenciniz mezun oldu. Ne hissettiniz?

Öğrencimiz mezun olduğunda, sanki kendi çocuğumuzu mezun etmiş kadar sevindik. Mezuniyet törenine gidemedik, ama arkadaşımız Prof. Dr. Aslı Tolun, Princeton’a tam bursla gidecek olan Hüseyin Yağız Devre’yi İTÜ’ye davet etti; arkadaşlarıyla tanıştırdı. Kendisine hepimiz adına başarılar ve iyi bir gelecek diledi.

Sınıf olarak bu bursa devam etmeyi düşünüyor musunuz? Diğer mezun sınıflarına burs bağışıyla ilgili neler söylemek istersiniz?

Oğlumuzu mezun ettikten sonra bazı arkadaşlar bir kız çocuğu okutma isteğini dile getirmişlerdi. Ülkemizin ekonomik şartları malum, ancak içimizden yurtdışında yaşayanlar var. Onlarla da mutabık kaldıktan sonra arkadaşımız Perihan’ın biricik rahmetli kızı Ayşe Yalçınkaya’nın ismini taşıyan bir burs oluşturmaya karar verdik. 1967 sınıfımız öteden beri birbirine çok bağlıdır, ama verdiğimiz “kader değiştiren burslar” bizi daha da güzel örgütlüyor, buluşturuyor. Yanı sıra SEV’e ve okulumuza bağlılığımıza da devamlılık kazandırıyor.

Bağış yapmak ve bununla maddi imkânları kısıtlı bir okuldaşınızın hayatına büyük bir katkı sağlamak, sınıf olarak aranızdaki ilişkiyi, SEV ve okulunuzla olan bağları nasıl etkiledi?

Burs projesinin başarılı olması için, bir kişinin bu işi boynunun borcu yapması şart. Her sınıfın böyle metanetli bir kişiyi belirleyip bir veya birden fazla çocuğun ailesinin ve de gelecek nesillerinin kaderlerini değiştirecek burs programına girmelerini kuvvetle tavsiye ederim. Size getireceği haz ve mutluluk duygularını kelimelerle ifade etmem imkânsız. Okulumuzun bize verdiği en önemli değer öz güvendir. Öz güveni olan insanda özveri vardır; devamlı alıcı ve kendini ispatlama çabasında değildir. Sahip olduğumuz bu özveriyle etrafımıza yardım eli uzatabiliyoruz ve bunu da yapmalıyız. Hayat acısıyla tatlısıyla bir lahzada geçip gidiyor. Arkamızda kalan; yaptığımız iyilikler, “hoş bir seda” ve de bıraktığımız “iz” olsun.

UAA’83 Mezun Sınıfı

Dobrinka Cidrof (UAA’83)

BİRGÜL AK (UAA’83)

Bir yaşama dokunmak, UAA’nın genlerinde var

Başarılı bir lise döneminin ardından üniversite eğitimine yurt dışında devam edecek Ceylin Bera Gün’e (UAA'22) burs desteği sağlayan 1983 sınıfı mezunlarından Dobrinka Cidrof ve Birgül Ak, okullarının ruhunda var olan dayanışma kültürüne dikkat çekerek herkesi imkânları dâhilinde katkıda bulunmaya çağırıyor.

Sizleri kısaca tanıyabilir miyiz?

Birgül Ak: Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi bölümünden mezun oldum. Daha sonra eğitimime Amerika’da devam ederek Southeastern Louisiana Üniversitesinden MBA derecemi aldım. Türkiye’ye döndükten sonra birkaç özel sektör şirketinde çalıştım, ancak profesyonel çalışma hayatımın en uzun bölümü otomotiv sektöründe orta ve üst düzey yöneticilik pozisyonlarda geçti. Emekli olduktan sonra çeşitli sosyal sorumluluk projelerinde aktif görev almanın yanı sıra öğrendiğim psikokinezyoloji terapilerini uygulamaya devam ediyorum.

Dobrinka Cidrof: Boğaziçi İşletme’yi bitirdim, ardından George Washington Üniversitesinde finans yüksek lisansı yaptım. Amerika’da uzunca bir süre yaşadım, fon yönetiminde çalıştım. 1999 yılında firma ortağı olarak İstanbul’a döndüm. Buradaki ofisimizi açtım ve firmamızın bölge borsalarındaki hisse senedi yatırımlarını yönettim. 2015 yılında kurumsal hayattan ayrıldım. Halen finans alanında eğitim ve danışmanlık veriyorum. Aynı zamanda birçok sosyal sorumluluk projesinde bağışçı ve mentor olarak yer almaktayım. Bir oğlum var. O da UAA 2018 mezunu ve McGill Üniversitesinde Finans ve Ekonomi okuyor.

Bu yıl UAA’nın ilk sınıf bursiyerleri mezunları arasında sizin sınıfınız da var. Öncülük eden bir sınıf olarak bu bursu vermeye nasıl karar verdiniz?

Dobrinka Cidrof: Ben o dönemde Mezunlar Derneğinde başkan yardımcılığı görevini yürütüyordum. Böylece bu programdan haberim oldu. Birgül ile paylaştım, açıkçası çok da ümitli değildim. Miktar ve süreyi düşününce “acaba yapabilir miyiz?” diye tereddüt etmedim değil. O konuda Birgül’e çok şey borçluyuz. Onun iyimserliği ve motivasyonuyla yola koyulduk. 20 civarı sınıf arkadaşımızı (bir de UAA mezunu olmayan destekçiyi) bir araya getirdik, Vakıf ile detayları netleştirdik. Bu işe soyunan ilk sınıflardan olduğumuz için formatın oluşmasına da katkıda bulunduk diye düşünüyorum. Sorasında süreç sorunsuz aktı; 83 sınıfı bağışçılarının temsilcisi olarak ben (ve son yıl Berna) Vakıf ile iletişim halinde beş yıl boyunca ilerledik. Ceylin’le bu dönemde hiç tanışmadık, ama ben annesiyle ara ara mesajlaşıyordum. Sağ olsun hiçbir bağışçı arkadaşımız fire vermedi, alnımızın akıyla Ceylin’i mezun ettik!

2022’de burs verilen öğrenciniz mezun oldu. Ona nasıl bir mesajınız olur, neler söylemek istersiniz?

Dobrinka Cidrof: 1983 sınıfı bağışçıları olarak, hem onunla hem de kendimizle gurur duyduk tabii ki. Bu burs sayesinde UAA’yı bitirmenin Ceylin’in hayatının en şekillendirici olaylarından biri olduğunu düşünüyorum. Okulumuzun ona akademik ve kişisel gelişim alanlarında eşsiz fırsatlar sunduğuna eminim. O da bunları çok iyi değerlendirdi, okulu çok iyi bir dereceyle bitirip çok saygın bir üniversiteye kabul aldı. Mezuniyet töreninde tanışınca birbirimize sıkıca sarıldık; hem Ceylin ve ailesi hem biz 83 bağışçı temsilcileri, bu coşkulu anı yaşamaktan gerçekten çok ama çok mutlu olduk. Ceylin’e öncelikle çok teşekkür ediyoruz, bizim emeklerimizi boşa çıkarmadı. Kendine verilen şansı çok iyi değerlendirdi. Aynı şansı zamanı gelince yeni Ceylin’ler yetiştirmek için onun da vereceğini biliyoruz. Hep yapabileceğinin en iyisini yapsın, zorluklardan yılmasın ve şükretsin. Onu çok seviyoruz, hiç unutmasın!

Diğer mezun sınıflarına burs bağışıyla ilgili neler söylemek istersiniz?

Birgül Ak: Ülkemizin gelişmesine paralel olarak gençlerimizin alacağı eğitim ve eğitimin kalitesi, bugün, geçmiş her dönemden daha büyük önem taşımaktadır. Bu burs olanağıyla okulumuzda eğitime ulaşamayacak öğrencilerimize bir şans vererek onların kaliteli eğitim almalarına ve böylelikle ülkemize katkı sağlamalarına vesile olmak büyük mutluluk. Diğer mezun sınıflarımızın da aynı hassasiyetleri taşıdıklarına ve bu sebeple imkânları dâhilinde katkı sağlayacaklarına ben yürekten inanıyorum.

Burs için bağış yapmak sınıf olarak aranızdaki ilişkiyi, SEV ve okulunuzla olan bağları nasıl etkiledi?

Birgül Ak: Okulumuzdan gerek öğretmenlerimizin söylemleri gerek yardımlaşma kulüp faaliyetleriyle başkalarının hayatına dokunabilme kültürünü benimsemiş olarak mezun olduğumuzu düşünüyorum. ÜAL’83 sınıfı olarak bizler, bir nevi kız kardeş bağlarıyla eğitim ve öğrenimimizi tamamladık. Yaşamın akışına paralel olarak bir dönem ayrı kalsak da her zaman birbirimizle olan kuvvetli bağlarımız devam etti. Bu tür sosyal sorumluluk projelerinde birlikte görev almak, hem mevcut bağlarımızı güçlendiriyor hem de okulumuz sayesinde bize verilen bu yardımlaşma kültürünü devam ettirmiş oluyoruz.

CEYLİN BERA GÜN (UAA’22)

İnşa edecekleri için sağlam bir temel oluşturdu

1983 sınıfının kendisine sağladığı bursla bu yıl Üsküdar Amerikan Lisesinden mezun olan ve Psikoloji okumak üzere İtalya’da Padova Üniversitesine giden Ceylin Bera Gün, mezun ablalarının sayesinde eğitim aldığı UAA’nın ileride inşa edeceği hayat için sağlam bir temel oluşturduğunu belirtiyor.

Sizi kısaca tanıyarak başlayabilir miyiz?

Ben üç yaşındayken İstanbul’a taşınmışız, o nedenle çocukluğum bana göre hep İstanbul’da geçti. İki ablam var, benden yaklaşık on yaş büyük ikisi de. Dolayısıyla küçükken hep onların eğitimlerini ve kendilerine açtıkları yeni sayfaları görerek büyüdüm.

UAA’da okumayı hedefliyor muydunuz, burs olması tercihinizi nasıl etkiledi?

UAA’ya nasıl bir okul olduğunu anlayabilmek için bakmıştım biraz, ama burada okumak gibi bir düşüncem hiç olmamıştı. Zaten benim süreç tamamlandıktan sonra haberim oldu. Öğrenince doğal olarak çok mutlu oldum ve sonrasında kayıt olmaya gittik.

UAA’daki yıllarınız ve eğitiminiz hakkında neler söylemek istersiniz? Sizce UAA hayatınıza nasıl katkıda bulundu?

Çok fazla kulübe katıldım, ama tabii etkin olduğum birkaç kulüp vardı. İlk senelerde İngilizce ve Türkçe tiyatro kulüplerini denedim. UAA’daki çeşitli sosyal yardımlaşma kulüplerine girdim. Ama en çok MUN ve Neuroscience kulüpleriyle ilgilendiğimi söyleyebilirim. Son seneye kadar bu kulüplerde olabildiğince aktif olmaya çalıştım ve kendi ilgilerim doğrultusunda beni en çok tatmin eden kulüpler oldular. UAA, lise hayatımı birçok fırsatla çok renkli kıldı tabii, ama genel olarak hayatımı nasıl etkilediğini sanırım ileride göreceğim.

UAA mezun sınıfı burslarının ilk mezunlarından biri olarak neler hissediyorsunuz, neler söylemek istersiniz?

Çok teşekkür ederek başlayabilirim. Eminim ki daha benim bile keşfetmediğim birçok kapı açılmış oldu önümde. Şu ana kadar fırsatları elimden geldiğince iyi kullanmaya çalıştım ve bundan sonra da umuyorum ki aynı hevesle adım atmaya devam edebilirim. Bundan sonra inşa edeceğim her şey için çok sağlam bir temele kavuşmuş oldum, bunun için ne kadar teşekkür etsem, az kalır. Eminim ki Üsküdar Amerikan mezunları olarak anlatmaya çalıştığım duyguları, onlar da paylaşıyorlardır.

Üniversite eğitiminize nerede ve nasıl devam edeceksiniz, kariyer planınız nedir?

Padova Üniversitesinde Psikoloji okuyacağım. Sanırım akademisyen olmak ve ileride Neuroscience’la ilgilenmek istiyorum. Yine de geleceğin nasıl bir şekil alacağını görmek zor, çok da planlamak istemiyorum şu anda.

Siz de ileride imkânı olan sınıf arkadaşlarınızla toplanıp, bir sınıf bursu oluşturmayı ister miydiniz?

Tabii ki isterim. Zaten okurken de hep bunu düşündüm. Umarım bir gün benim de yardımım dokunur.

UAA’93 Mezun Sınıfı

Işıl Karababa (UAA’93), Pelin Urgancılar (UAA’93)

Burcu Sel (UAA’93), Ayferi Ertek (UAA’93)

İlk mezun verildi,
sıra ikincide...

Üsküdar Amerikan Lisesi 1993 mezunları, yetenekli ve başarılı öğrencilerin desteklenmesi konusunda sorumluluk almaktan kaçınmayan ve hatta bu konuda öncülük yapan bir sınıf. Lise hayatı boyunca burs verdikleri Emrullah Yiğit, bu yıl UAA’dan mezun oldu. Yeni eğitim öğretim yılında ikinci öğrencilerine destek vermeye başlayan UAA 1993 sınıf temsilcisi Işıl Karababa ve mezun sınıfı bağışçılarından Pelin Urgancılar, Burcu Sel ve Ayferi Ertek burs verme kararlarını ve bursiyerlerinin mezun olmasıyla yaşadıkları duyguları anlattılar.

Sizleri kısaca tanıyabilir miyiz?

Işıl Karababa: Marmara Üniversitesi İngilizce Uluslararası İlişkiler mezunuyum. Hep farklı şeyler yapmanın peşinde oldum. Mezun olur olmaz Urfa’ya gittim mesela, UNDP-GAP İdaresi ortak Girişimciyi Destekleme Projesi’nde çalışmak üzere. Daha sonra İstanbul’a döndüm; çevirmenlik, marka tescili ve armatörlük yaptım. 2017’de afla Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümüne geri döndüm (ikinci kızımı doğurduğumda atılmıştım). 2022 Temmuz’da mezun oldum. Mezuniyet öncesi de senelerdir gitmeyi arzuladığım Boğaziçi Üniversitesi Tarsus Gözlükule kazısında seramik ve kemik sorumlusu oldum. Hayatımın tecrübesiydi diyebilirim. Evliyim ve iki kızım var. İnandıklarımı yapmamda beni yüreklendirdikleri için aileme teşekkür ederim. Hayatın bana ve sevdiklerime getireceklerini merakla bekliyorum. Umarım çok zor olmaz!

Pelin Urgancılar: Marmara Üniversitesinde Uluslararası İlişkiler okudum. Kariyer.net ve Hay Group’dan (şimdi KornFerry) sonra organizasyon, liderlik ve insan kaynakları alanında çalışmaya devam ettim. 2008 yılından beri RBL Group’un Türkiye Ülke Müdürüyüm.

Burcu Sel: Marmara Üniversitesi İşletme Bölümünden mezun olur olmaz, sadece 10 yıl sürdürebildiğim bankacılık hayatıma adım attım. 2006 yılında ise koşa koşa bir çalışan olarak okuluma geri döndüm. 16 yıldır, öncesinde tercüman olarak, sonrasında da yabancı müdürlerimizin asistanı olarak zevkle çalışmaya devam ediyorum.

Ayferi Ertek: Ben de lise eğitimimi okulun kısmi bursuyla tamamladım. Mezuniyet sonrası, Okul Aile Birliği ve Mezunlar Derneğinin ek bursuyla AFS programı çerçevesinde Amerika’ya gittim. Rekor puanla girdiğim İstanbul Üniversitesi İspanyol Dili ve Edebiyatı’ndan, on senede zar zor ön lisans alabildim. Bu arada iş hayatına hızlı bir giriş yapmıştım zira, iş okuldan ağır bastı. Önce İngilizce özel dersler ve stajlar ağırlıktayken, perakende, fuarcılık, otelcilik, danışmanlık, gayrimenkul sektörlerinde pazarlama ve kurumsal iletişimle başlayıp hızla yöneticiliğe evrilen iş hayatım, ne kadar direnç göstersem de kendimi “satış” alanında bulmamla; yedi yıldır İstanbul’da ve yurtdışında üst segment gayrimenkul kiralama ve satış danışmanlığında ortağımla sürüyor. Okul arkadaşlarımın hatırlayacağı oyunculuk yeteneğimse başrol teklifi gelmemiş olmasına rağmen devam ediyor. Özellikle sınıf arkadaşım Pelin Ekinci Kaya’ya buradan duyurulur…

Bu yıl UAA’nın ilk sınıf bursiyerleri mezunları arasında sizin sınıfınız da var. Öncülük eden bir sınıf olarak bu bursu vermeye nasıl karar verdiniz, süreci nasıl yönettiniz?

Işıl Karababa: 1993 sınıfı, övünmek gibi olmasın, ya da olsun hadi, birbirine yakın bir sınıftır. Tüm sınıf olmasak da birçoğumuz bağlantıyı koparmadık. Bunda birkaç arkadaşımızın çok emeği var, onlar kendilerini bilsin bir zahmet, yakın zamanda kaybettiğimiz Dicle de onlardan biri… Hayat kolay değil, herkes işinde gücünde, ama birbirimizle iletişim devam etti. WhatsApp grubumuzda burs meselesinin neden açıldığını hatırlayamıyorum. Vallahi ülkemizde demokrasi mumla aranırken biz gayet medeni bir şekilde indirdik, kaldırdık, tartıştık. Katılan neden katılacağını, katılmayan neden katılmayacağını sebepleriyle anlattı. Hiç kimseyi dışlamayan, hassasiyetleri gözeten ve her yeni senede de davetimizi tüm sınıfımıza yinelediğimiz bir burs sürecine, çoğunluk isteğiyle başladık. İlk öğrencimiz mezun oldu. Kısmetimize, çok tatlı ve başarılı bir genç delikanlı çıktı. Yolu da açık olsun. Bizim bursumuzun hiçbir ön koşulu yok. Bir tek dedik ki “biz bugün bunu yapıyoruz, sen de bir gün yapacak gücün oluşursa, başkasına bunu yapacaksın,” ama bir yaptırım gücümüz de yok, abla gazabımızdan başka! Şimdi ikinci öğrencimizi okutmaya başlıyoruz. Ne yalan söyleyeyim, yazarken ağzım kulaklarıma varıyor! Bu süreçte benim rolüm kimsenin kopmaması, hatta isterse sonradan sürece eklemlenmesini sağlamak oldu. Benim kız kardeşlerim, görevlerine son derece bağlı ve adanmıştır, hepsi can-ı gönülden destek oldu. Ben de takip ettim, dürttüm, hatırlattım.

Mezuniyet töreninde bursiyerinizle tanıştınız mı? Ona nasıl bir mesajınız olur, neler söylemek istersiniz?

Ayferi Ertek: Bursiyerimiz, bizim ilk göz ağrımız. Sınıfça bu adımı atmadan önce, bu rakamı devlet okulunda okuyan daha fazla sayıda bursiyere paylaştırmayı çok tartıştık, ancak sonunda bir kardeşimizi daha bizlerin hayatında büyük şans olduğuna inandığımız sevgili okulumuzun olanaklarıyla buluşturma niyetimiz ağır bastı. Bu dört yılda biz bursiyerimizi uzaktan ama büyük bir heyecanla takip ettik. Mezuniyete, Işıl gelemediği için sınıf adına ben katıldım ve sınıfa canlı yayın yaptım, kendisi ve ailesiyle tanıştım. Bursiyerimizin mezuniyeti bizi kendi kardeşimiz gibi heyecanlandırdı ve duygulandırdı. Kendisinin akademik başarısı bizi çok gururlandırdı; bu yıl yeni bir kardeşimize de destek olmaya yüreklendirdi açıkçası. Mezuniyet sonrasında sınıf adına bir grup olarak kendisi ve ailesiyle bir araya gelip daha yakından tanışma fırsatı da bulduk. Kendisine o buluşmada da söylediğimiz gibi, akademik başarısının bundan sonra da süreceğinden şüphemiz yok. Pandemi ve yoğun ders programıyla zorlu geçen lise dönemi geride kaldığına göre, artık gençliğini yaşamasını çok arzu ediyoruz. Hayatını mutlu olarak, mutlu ederek, önce kendisine sonra çevresine şefkatli olarak, onu şimdiye kadar destekleyen bu ‘isimsiz’ çemberin her zaman arkasında olduğunu bilerek, elinden geldiği zamanlarda, onun da başkalarına her anlamda destek verecek cömertlikte olmasını, sadece ülkesine değil, dünyaya faydalı bir birey olmasını temenni ediyoruz. Eğitimine devam edeceği ülkedeki ablaları da kendisini heyecanla bekliyor. Sevgili kardeşimiz, arkanda çok az erkeğe nasip olan büyük bir kadın desteği var, bunu hep hatırla…

Sınıf olarak bu bursa devam etmeyi veya farklı bir şekilde bağış programlarına devam etmeyi düşünüyor musunuz?

Burcu Sel: Sınıf olarak seve seve yeni bir bursiyerle devam etmek istiyoruz.

Diğer mezun sınıflarına burs bağışıyla ilgili neler söylemek istersiniz?

Pelin Urgancılar: Ben okulundan hiç kopmayan bir öğrenci oldum. Önce Mezunlar Derneği Yönetim Kurulunda çalıştım. Şimdi de SEV Yönetim Kurulunda çalışıyorum. Okulumla hep gurur duydum ve okuluma hep ait hissettim. Herkes bu aidiyeti hissetmeyebiliyor. Öncelikle bu burs, bizim okulumuza ve birbirimize aidiyetimizi artırdı. Bir amaç çevresinde bir araya gelmek bize çok iyi geldi. Bir olup çok olunca neler yapabildiğimizi gördük. İşin bizim sınıfımızla ilgili tarafı bu. İşin bir de bursiyerimiz, camiamız ve ülkemizle ilgili tarafı var. Verdiğimiz fırsatla bursiyerimizin ve ailesinin hayatını değiştirdik, okulumuza özellikle son zamanlarda çokça ihtiyaç duyduğumuz çeşitliliği sağladık. Biliyoruz ki, bizim el verdiğimiz kardeşimiz de gün gelince yeni öğrencilere el verecek ve hep birlikte bu çeşitliliği her daim artırmaya devam edeceğiz. Ve bizim mezunlarımız, eğitildikleri üzere, dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar insanlık ve ülkeleri için iyi şeyler yapacaklar, yüzümüzü hep güldürecekler. Tüm mezun sınıflarına en az bir öğrenci okutmalarını kesinlikle öneririm. Bizim ilk bursiyerimizin mezuniyetiyle yaşadığımız mutluluğu tarif etmek zor. En az bursiyerimizin ailesi kadar gurur duyduk, gözyaşı döktük. Bu mutluluğu herkes en az bir kere yaşamalı.

Bağış yapmak ve bununla maddi imkânları kısıtlı bir okuldaşınızın hayatına büyük bir katkı sağlamak, sınıf olarak aranızdaki ilişkiyi, SEV ve okulunuzla olan bağları nasıl etkiledi?

Işıl Karababa: Olumlu etkiledi; daha çok yazışır, görüşür, konuşur olduk. Burs vesilesiyle, birbirimizin derdinden, mutluluğundan daha fazla haberi olmaya başladık. Bizim WhatsApp grubumuza bir derdini yaz, yarım saate çözülmezse şaşarım. Burası ayrıca mutluluk ve üzüntümüzü de paylaştığımız bir alan oldu; yüz yüze buluşmalarımız için de bir vesile tabii. Zira en çok o zaman gülüyoruz; illaki, ağız dolusu kahkaha atıyoruz. Aidatlar daha düzgün ödeniyor. Sınıf temsilcilerimizin de desteğiyle, okul etkinliklerine daha çok katılır olduk. Diğer sınıflar kıskanmasınlar, çalışıp kendileri de yapsınlar!

EMRULLAH YİĞİT (UAA’22)

“UAA ruhunu yaşatmak isterim”

UAA’93 sınıfının oluşturduğu burstan yararlanarak 2022’de mezun olan Emrullah Yiğit, sekizi ABD’den olmak üzere 10 üniversiteden kabul aldı.

Öncelikle, ailenizi ve çocukluğunuzun geçtiği ortamı biraz anlatır mısınız?

4 Kasım 2003 tarihinde Kocaeli’nin Gölcük ilçesinde dünyaya geldim. Annem, babam ve iki kardeşimle çocukluk yıllarımı da burada geçirdim. Maddi zorluklar nedeniyle küçük yaşlardan itibaren hedefimi yüksek tutup ailemi daha iyi yerlere getirmek istiyordum. Her zaman en büyük destekçim annem olmuştur ve bendeki potansiyeli değerlendirmek için elinden geleni yaptı. Babam ise sağlık sorunlarına rağmen 17 sene boyunca simit satarak ailemizin rızkını kazanmıştır. 2016’da bir gece yarısı beyin kanaması geçirerek aramızdan ayrıldı. Olaya ilk şahit olan kişi olduğum için hayatımdaki en büyük dönüm noktası, bu acı kaybım oldu. Aynı sene TEOG’da tüm psikolojik zorluklara rağmen Türkiye 1'incisi olarak Üsküdar Amerikan’da yüzde 100 burslu okumaya hak kazandım. Tüm sevdiklerimi gururlandırdım, anneme verdiğim sözü de tutmuş oldum.

UAA’da okumayı hedefliyor muydunuz, burs olması tercihinizi nasıl etkiledi?

Her zaman eğitimime İstanbul’da devam etmek istemişimdir, lâkin durumumuz buna zorluk teşkil etmekteydi. UAA’da burssuz okumaksa mümkün değildi. Annemin özverisi sayesinde bir yastık ve bir nevresimle başlayan yolculuğumuz kimi zaman her gün okula Kocaeli’den gitmemle sürdü ve okulumuzdaki sayısız güzel insanın desteğiyle bugünkü hâlini aldı.

UAA’daki eğitiminiz hakkında neler söylemek istersiniz? Hayatınıza nasıl katkıları oldu?

UAA, ilgi ve yeteneklerimi keşfedeceğim çeşitli imkânlar sundu. Annemin de isteğiyle dört yıl bağlama çaldım ve bu kültürü konserlerde insanlara hissettirdiğimi düşünüyorum. Küçüklükten beri en büyük ilgim, matematik oldu. Beş yılda kulüple çeşitli yarışmalarda başarılar elde ettim ve belki de en önemlisi, arkadaşlarım arasında bu yeteneğimle konuşuldum. Ayrıca eğitimdeki fırsat eşitsizliklerinin yarattığı sorunları bildiğim için annemle dört koldan sosyal yardımlara destek verdik. Beş yıl Tango Kulübü’nün başkanlığını yürüttüm. Ruhumu dansın eşsiz ritmiyle rahatlatmak hoşuma gidiyor.

Mezun sınıf burslarının, ilk mezunlarından biri olarak neler hissediyorsunuz?

Öncelikle beni bu bursa layık gördükleri için kendilerine müteşekkirim ve bu desteğin farkında olarak beş yılımı her açıdan çok başarılı geçirdiğimi düşünüyorum. Yardımları sayesinde UAA’nın eğitimine erişme fırsatım oldu ve benim gibi gençlerin arkasında olmaları ülkemizin geleceği için de büyük önem arz ediyor. Onları tanımak benim için çok kıymetli ve mutluluk verici, sayelerinde ileride iyi yerlere geleceğime inanıyorum.

Üniversite eğitiminize nerede ve nasıl devam edeceksiniz?

Limitlerimi hep zorladım ve son sene her zamankinden fazla emeklerimin karşılığını almak için uğraştım. Sekizi Amerika, biri Fransa, biri de İngiltere olmak üzere10 üniversiteden kabul aldım ve 4 yıl için yaklaşık 6 milyon TL’lik burs kazandım. Üniversite hayatıma, eğitim ve yaşam masrafları dâhil olmak üzere yüzde 170 burslu University College London’da Economics and Management okuyarak devam edeceğim. Akademik yıllarımda dünyadaki gelir eşitsizliğini incelemeyi, akabinde ise eğitim ve spor gibi bazı sektörlere hayalimdeki yatırımları yaparak ülkemizin gelişmesine katkı sağlamayı hedefliyorum. İleride kendimi geliştireceğim eksende ise kendimi durduracağım uç sınırı görmüyorum.

Siz de ileride sınıf arkadaşlarınızla bir sınıf bursu oluşturmayı ister miydiniz?

Öğrencilerinin arkasında olan UAA mezunları ailesinin ruhunu yaşatmak isterim. Türk gençliğinin yegâne temeli ülkemizin hak ettiği yere gelmesini sağlamak olmalı ve bu hedefteki herkesin arkasında daima destekçi olmayı arzularım. Her konuda emeği geçen öğretmenlerime, burs verenlere, idarecilere ve tüm sevenlerime teşekkürlerimi iletmek isterim. Hepsinden öte bana hem annelik hem babalık yapan, daimî destekçim annem Hatice Yiğit’e sonsuz minnettarım.

UAA’97 Mezun Sınıfı

Öncü sınıf

UAA’da sınıf burslarına öncülük eden 1997 mezunlarının bursiyeri Abdullah Ege Çokal bu yıl mezun oldu. 1997 mezunları, sınıf bursu bağışlarının yanı sıra getirisiyle bir öğrenciye her yıl burs sağlamayı hedefleyen 100 bin dolarlık UAA Toplu Sermaye Fonu (endowment) için 71 bin dolar toplamayı başararak fon için büyük bir destek sağladılar. Sınıf temsilcisi olarak çok emek veren Dan Hananel’e ve tüm 1997’lilere bağışları için teşekkür ediyoruz.

DAN HANANEL (UAA'97)

Mezun olduktan sonra üniversite eğitimi için Amerika'ya giden Dan Hananel, Brandeis Üniversitesinin Ekonomi ve Tarih bölümlerinden mezun oldu. Kariyerine 2001 yılında MasterCard International’ın global merkezinde finans bölümünde bütçe ve stratejik planlama alanında başladı. 2004 sonunda MasterCard’tan ayrılarak MBA eğitimi için INSEAD’a (Fransa & Singapur) gitti ve 2006 yılında mezun oldu. Ardından Türkiye’ye dönerek aile şirketinde çalışmaya başlayan Dan Hananel, halen bu görevine devam ediyor.

ABDULLAH EGE ÇOKAL (UAA'22)

UAA’97 sınıfı bursiyeri Abdullah Ege Çokal, 12. sınıf ortalaması yüzde 90 ile mezun oldu. Üsküdar Amerikan Lisesinde geçirdiği beş yıl boyunca basketbol takımının daimî üyesi oldu ve okula Üsküdar İlçe 2'nciliği kazandıran takımda yer aldı. Üniversite eğitimine Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesinde burslu olarak devam edecek.

ACI’87 Mezun Sınıfı

ELVAN ÖZKAYA (ACI’87)

“Bir araya gelin, bağış yapın”

Elvan Özkaya, bağış yaparak bir öğrencinin eğitimine katkıda bulunma fikrinin, mezuniyetlerinin 30’uncu yılı vesilesiyle bir araya geldiklerinde, bugün İzmir Amerikan Koleji Müdürü olan sınıf arkadaşları Didem Erpulat’ın anlattıklarıyla oluştuğunu belirtiyor. Özkaya ayrıca, tüm mezunları bu konuya duyarlı olmaya davet ediyor.

Sizleri kısaca tanıyabilir miyiz? ACI’ın ardından eğitiminize ve kariyerinize nasıl devam ettiniz?

1991’de Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümünü bitirdim. Ardından Paris’te Sorbonne Üniversitesinde Fransız Dili ve Kültürü Diploma Programını tamamladım. 1993 yıllından itibaren yaklaşık on yıl Türkiye’de çeşitli gazete, dergi ve televizyonlarda muhabir, editör olarak çalıştım; yazı işleri müdürlüğü yaptım. Ardından uluslararası şirketlerde kurumsal ilişkiler ve iletişim alanında çalıştım. 2015’ten beri hem yayıncılık sektöründe hem de kurumsal iletişim alanında serbest çalışıyorum. Kitap editörlüğü ve çevirmenlik yapıyorum. Ayrıca farklı kurumlara iletişim konusunda destek oluyorum.

Sınıf bursları konusunda öncüler arasında yer aldınız. Bu yıl öğrenciniz mezun oldu. Burs vermeye nasıl karar verdiniz? Bu beş yıllık süreci nasıl yönettiniz?

Okula bağışını bireysel olarak sürdüren çok arkadaşımız vardı zaten, ancak 87 mezunları olarak sürekli bir eğitim bursuna katılma fikri, mezuniyetimizin 30. yıl dönümü buluşmasında somutlaştı. Sevgili sıra arkadaşımız, Okul Müdürümüz Didem Erpulat, o buluşmada hayata geçen bazı örnekleri anlatınca biz de benzer bir fon ayırmak istedik. Çünkü uzun soluklu bir katkının çok daha verimli olacağını düşündük. Yıl dönümünü organize eden arkadaşlarımızın elinde zaten 87 mezunlarının irtibat bilgileri vardı. O toplantıdan sonra herkes eksik bilgiler konusunda destek oldu. İlk beş yıllık bursumuzu Yetişenler Derneği aracılığıyla verdik, dernekte uzun yıllar çalışan arkadaşımız, aramızdaki iletişimi sağladı; desteğin takibini yaptı. Başlarken küçük bir grup kurarak nasıl bir ödeme programı oluşturabileceğimiz üzerine çalıştık. Ben de arkadaşlarımın teşvikiyle iletişimi yürüten gönüllü oldum. Tabii Didem’in desteği ve yol göstericiliği burada kilit rol oynadı, çünkü öğrencinin belirlenmesi ve öğrenci-aile iletişimi onun kanalıyla yürütüldü. Sınıftan başta 45 kişi katıldı, şu anda 55 kişiyiz. Bir WhatsApp grubumuz var burs için, iletişimi ve organizasyonu bu şekilde yürütüyoruz.

Burs verdiğiniz öğrenciniz bu yıl mezun oldu. Neler hissettiniz? Bursiyerinize nasıl bir mesajınız olur?

Hazırlıktan başlayarak bir öğrenciye destek olup mezuniyetini görmek, çok büyük bir mutluluk oldu bizim için. Kendi adıma konuşacak olursam, 35’inci mezuniyet yıl dönümümüzde bursiyerimizin mesajını arkadaşlarıma okurken çok duygulandım, gözlerim doldu. Öğrencimizin lise hayatına bu şekilde dokunmuş, kişisel ve akademik gelişimine katkıda bulunmuş olmak beni çok mutlu etti, iyi ki burs grubuna katılmışım diye düşündüm. Öğrencimizin üniversite sınavında da çok iyi bir puan alarak istediği bölümü kazandığını öğrenince mutluluğumuz daha da arttı. Bir grup arkadaşımız mezuniyet töreninde kendisiyle tanıştı. Bundan sonraki hayatında da başarılar diliyoruz öğrencimize, ACI değerleriyle yetişmiş bir insan olarak yepyeni bir yolculuğa çıkıyor; yolu açık, şansı bol olsun.

Sınıf olarak bu bursa devam etmeyi veya farklı bir şekilde bağış programına devam etmeyi düşünüyor musunuz?

Bursiyerimizi mezun ettikten sonra yeni bir öğrenciyle mezun bursu programına devam etmeye karar verdik zaten. Yeni öğrencimiz için de bu yılki burs desteğini sağladık. Bundan sonra SEV kanalıyla bağışımızı sürdüreceğiz.

Diğer mezun sınıflarına burs bağışıyla ilgili neler söylemek istersiniz?

Hemen bir araya gelin ve bağış yapın diyebilirim sadece. Bu bedeli yüksek bir eğitim ve tek bir kişinin üstlenmesi zor olduğu için bütün bir mezun sınıfı paylaşınca kişi başına düşen bağış da karşılanabilir bir miktar oluyor. Birlikten gerçekten güç doğuyor. Mezunlarımız her anlamda çok değerli bir kaynak. Bırakın ortaya çıkan bu sinerji mucizeye dönüşsün, böylece sadece bir insanın hayatını değiştirmeyeceksiniz, sizlerin de hayatına dokunacak bir adım bu; ülkede, dünyada yaşanan olumsuzlukları düşününce sizlere de iyi gelecek, kalbinizi ısıtacak, geleceğe olan umudunuzu, inancınızı güçlendirecek. Tüm mezunlara bireysel bağışın dışında bir araya gelerek daha uzun soluklu katkı sağlayabilecekleri farklı yollar bulmalarını öneririm. Hem okulumuz hem de Yetişenler Derneği ve SEV bu konuda herkese çok destek oluyor, tek yapmanız gereken niyet edip yola çıkmak. Gerisi geliyor zaten.

Bağış yapmak ve bununla maddi imkânı kısıtlı bir okuldaşınızın hayatına büyük bir katkı sağlamak, sınıf olarak aranızdaki ilişkiyi, SEV ve okulunuzla olan bağları nasıl etkiledi?

Bizlerin aldığı bu değerli eğitimi imkânı olmayan başka öğrencilere de sağlayabilmek, çok değerli bir katkı. Hepimizin yeni bir çocuğu oldu eğitimini takip ettiğimiz, ileride belki daha büyük başarılarını izleyeceğimiz. Hayatta öğrenmenin sonu olmadığını biliyoruz ve bir insana bu önemli yolculuğunda bir dönem de olsa eşlik edebiliyor, destek olabiliyorsak ne mutlu bize diyoruz. Mezunlar arasında bu vesileyle ortaya çıkan dayanışma ruhu da ayrıca heyecanlandırıyor; yıllar geçse de görüşmeseniz de bir amaç uğruna buluşup kaldığınız yerden aynı samimiyetle ilerlemek inanılmaz bir deneyimmiş, bunu da görüyorsunuz. Okulunuza olan bağlılığınız, minnet duygunuz da bu süreçte daha da güçleniyor.

PERİHAN HAZEL TURAN (ACI’22)

O da başka çocukların hayatını güzelleştirecek

İzmir Amerikan Koleji 1987 mezunları tarafından desteklenen Perihan Hazel Turan, İstanbul Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümünü kazanarak hayallerinin mesleği bilim insanı olabilme yolunda ilk adımını attı. Turan, okulla bağlarının hiç kopmayacağını ve önümüzdeki yıllarda kendisinin de gençlere destek olan bu tür çalışmalarda yer alacağını söylüyor.

Sizi kısaca tanıyarak başlayabilir miyiz? ACI’da okumayı hedefliyor muydunuz, burs olması tercihinizi nasıl etkiledi?

Henüz okulumdan ayrılmanın hüznü ve pandemiyle sanki öylece geçivermiş beş yılın şaşkınlığıyla kendimi bambaşka bir macerada buluverdim. Aydın’da doğmuş ve büyümüş biri olarak ortaokulda annemle birlikte İzmir’e taşındım. Ailemle geçirdiğim yıllarda İzmir'in küçük bir kasabasında yaşıyorduk, doğayla ve samimi insanlarla dolu bir çevrede büyüdüm. Annemin de aynı branşta öğretmen olmasından olsa gerek İngilizce'ye ilgi duyuyordum. Derslerime çalışmayı aksatmasam da Amerikan Kolejinde eğitimime İngilizce olarak devam etmek hiç aklımda yoktu. Sınava çalışırken motivasyonum her zaman en iyisini başarmaktı, ondan sonra benim için doğru olana karar verebileceğimi düşünüyordum. Fakat anımsadığım birkaç anı var: Okulun kocaman bahçesine girdiğim an, tanıtım sırasında yemekhane merdivenlerini inerken hissettiğim rüzgâr… Ondan sonra burasının benim de okulum olabileceğine inanmış ve gerçekten heyecanlanmaya başlamıştım. O dönemde okulun pek çok burs imkânı tanıması benim gibi öğrenciler için çok büyük bir şanstı, o haberi de aldıktan sonra nihai kararım okulumdan yana oldu.

ACI’daki yıllarınız ve eğitiminiz hakkında neler söylemek istersiniz, sizce ACI hayatınızı nasıl etkiledi?

Hazırlığın karmaşasında hiç fark etmeden İngilizcemi geliştirmek beni çok şaşırtmıştı, şimdi eski dosyalarımı karıştırdığımda nasıl bu kadar kötü olabildiğimi düşünüyor ve aynı zamanda toy yazılarıma gülüp duygulanıyorum. Lise 1 başladığında daha dışa dönük ve sosyal bir insandım, her sene sosyal servislere katılıyordum, puan komitesinde yer aldım. Ne yazık ki, pandemi dönemi elimizden en güzel yıllarımızı aldı. Ona rağmen istikrarla üyesi kaldığım Junior Achievement, Math Contest Club var. Okulun beni getirdiği noktada artık ilgi alanlarımı ve kendimi çok daha iyi tanıyorum.

ACI Mezun Sınıfı bursları ikinci mezunlarını verdi, ikinci dönem mezunlarından biri olarak neler hissediyorsunuz, destek veren mezunlara neler söylemek istersiniz?

Böyle bir topluluğun parçası olabilmek gerçekten çok güzel bir duygu. Mezunların okula destek olması, okulla bağlarının bu kadar sıkı olması, bir okulun insanları bir aile gibi etrafında nasıl toparladığını çok güzel gösteriyor. Bana bunca desteği veren tüm ACI’87 mezunlarına minnettarım, yürekten teşekkür ediyorum. Yeni dönemde eğitim hayatıma İstanbul Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümünde devam edeceğim. Önceden beri biyolojiye olan ilgim ve pek çok şahsi mesele beni buraya yönlendirdi. Genel olarak yürütebileceğim çalışmalarla birçok insanın hayatına dokunabileceğimi fark ettim. Bu bölüme girerken, ileride bir bilim kadını olarak anılmayı diliyorum.

Siz de ileride imkânı olan sınıf arkadaşlarınızla toplanıp, bir sınıf bursu oluşturmayı ister miydiniz?

Okulla bağlarımı koparmayacağıma emin olduğum kadar, ileride böyle bir çalışmaya ortak olmak isteyeceğime de çok eminim. Benim hayatıma pek çok güzel şeyi katan, bu okuldu, buraya gelmek isteyen herkesi imkânlarım elverdiği anda desteklemeyi arzuluyorum.

Tuğla Bursları

YAZI: Tarsus Amerikan Koleji Mezunlar Derneği

Tuğla bağışları

15 bine doğru

Temmuz 2022 itibarıyla 13 bin 448 tuğlaya ulaşan "Bir Tuğla da Sen Koy" bağış programı, rezerve edilen 1842 tuğla ile 15 bini aşmaya hazırlanıyor.

“Bir Tuğla da Sen Koy!” Burs Fonu Projesi (Tuğla Bursu), Tarsus Amerikan Koleji Mezunlar Derneğince 2006 yılında başlatıldı. Sağlık ve Eğitim Vakfı (SEV) ve okul işbirliği içinde başarıyla devam ediyor. Bugüne kadar 2 bin 500’ün üzerinde farklı kişi ve kuruluşun küçük-büyük bağışlarıyla oluşturulan fon bir “endowment fon” yapısında, yani bağışlanan miktarların içinden herhangi bir kesinti yapılmıyor ve bağışların tamamı korunup fonun getirisiyle başarılı ve maddi desteğe ihtiyacı olan öğrencilere burs sağlanıyor.

“Bir Tuğla da Sen Koy!” Burs Fonu projesi kapsamında 2022-2023 eğitim-öğretim döneminde TAC’de “Tuğla Bursu” ile eğitim görmeye başlayacak olan öğrencilerin seçim süreci de tamamlandı. Bu süreçte aynı zamanda mezunlarımızın katkılarıyla oluşturulan TAC Spor Kulübü Spor Bursu’nu kazanan öğrenciler de belirlendi.

“Tuğla Bursu” başvuruları Tarsus Amerikan Koleji Mezunlar Derneğinin web sitesinden yapılıyor (www.tac-alumni.org). Bu yıl yapılan çok sayıda başvuru Tuğla Burs Komisyonu tarafından titizlikle değerlendirilerek başarı ve ihtiyaç kriterlerini karşılayan öğrencilerle görüşmeler yapıldı ve 4 öğrenci Tuğla Bursu için seçildi. Seçilen öğrencilerin tamamı sınava giren tüm öğrenciler arasında yüzde 1’lik dilime girmiş başarılı öğrenciler olup TAC'de eğitim görebilmek için burs desteğine ihtiyacı olan öğrencilerdir. Seçilen öğrencilerin üçü gündüzlü, birisi de yatılı olarak eğitim görecek. Tuğla Bursu ile bugüne kadar eğitim gören 19 farklı kentten gelen 62 öğrencinin 33’i yatılı, 29’i gündüzlü öğrencilerdir. Toplam 62 öğrencinin 38’i mezun olup 24 öğrenci bu yıl okulumuzda “Tuğla Bursu” ile eğitim görmeye devam ediyor.

Tuğla Bursu’nun yanı sıra mezunlarımızın bağışlarıyla oluşturulan diğer burslar da bulunuyor. TAC Spor Kulübümüzün okulumuzun efsane beden eğitimi öğretmeni Nejat Güngör hocamızın adına verdiği spor bursuna bu yıl başarılı bir öğrenci seçildi.

Başarılı olup maddi destek olmaksızın okulumuzda eğitim görme şansı olmayan öğrencilerin TAC’de okuyabilmeleri için bağışlarınızla verdiğiniz önemli destek için tüm mezunlarımıza ve dostlarımıza eğitim gören öğrenciler adına çok teşekkür ederiz.

13.448

Tuğla Bursu’na Temmuz 2022 sonu itibarıyla 13 bin 448 Tuğla bağışlandı. 1.842 Tuğla ise daha sonra bağışlanmak üzere rezerve edildi.

62

Bugüne kadar toplam 62 öğrenci Tuğla Bursu desteği aldı. Bu öğrencilerin 38’i mezun olup 24’ü halen TAC’de eğitimlerine devam ediyor.

TUĞLA BURSLU ÖĞRENCİLERİN GELDİKLERİ ŞEHİRLER

Tarsus (18), Adana (8), Mersin (5), Ayvalık (4), Niğde (5), Kadirli (3), Tunceli (3), Gaziantep (2), İskenderun (2), Adıyaman (2), Silifke (2), Kayseri (1), Bursa (1), Marmaris (1), Bodrum (1), Bitlis (1), Varto (1), Konya (1), Fethiye (1).

TUĞLA BURSU KRİTERLERİ

Başarı: Liselere Giriş Sınavı’nda (LGS) ilk yüzde 1’lik dilime girmiş olmak

İhtiyaç: Maddi destek olmaksızın TAC’de okuma imkânı olmamak

İSİMLENDİRİLEN BURSLAR

600 Tuğla bağış yapan kişiler ve kurumlar adına bir öğrenci seçilerek o kişiler veya kurumların adına Tuğla Bursu ile okutulmaktadır. Seçilen öğrenci mezun olduğunda yeni bir öğrenci seçilir ve sürekli olarak o bursla bir öğrencinin eğitim görmesi sağlanır.

Bugüne kadar Tuğla Bursu’na 600 Tuğla bağışlayarak isme tahsis edilen 8 burs aşağıda sıralanmıştır:

Özdemir Sabancı Tuğla Bursu (3. öğrenci eğitim görüyor)

Özgür Yaşa Tuğla Bursu (3. öğrenci eğitim görüyor)

Scott&Edmonds Tuğla Bursu (3. öğrenci eğitim görüyor)

Turgay Gümüş Tuğla Bursu (2. öğrenci eğitim görüyor)

Oğuz Aydemir Tuğla Bursu (2. öğrenci eğitim görüyor)

Defne&Muhtar Kent Tuğla Bursu (1) (2. öğrenci eğitim görüyor)

Defne&Muhtar Kent Tuğla Bursu (2) (1. öğrenci eğitim görüyor)

TAC 1963 Mezunları Tuğla Bursu (1. öğrenci eğitim görüyor)

AZA’68

Temel Bilimler Bursu

YAZI: SEMİH BİLGİN (TAC'68)

Sınıf arkadaşlarının anısı, geleceğin bilim insanlarıyla yaşayacak

TAC’68 sınıfı mezunları, geçen yıl kaybettikleri Ahmet Ziya Akyıl anısına oluşturdukları AZA’68 burs fonuyla temel bilimlerde eğitim görecek bir TAC mezununa üniversite eğitimi boyunca burs verecek. Genç mezunlara üniversite desteği vererek bu konuda öncü olan AZA’68 bursunu TAC’68 sınıfından SEV Mütevelli Heyeti Üyesi Semih Bilgin anlatıyor...

TAC’68 sınıfının her birinin çok değerli olmasının ötesinde, Ahmet Ziya Akyıl’ın sınıfdaşlarımız arasında farklı bir yeri vardı... Sınıfın çimentosu idi; bizleri birbirimize bağlayan, bir araya getiren BRR (balık, roka, rakı) günlerimizin organizatörü, çoğunlukla Ziya idi... Her zaman güler yüzlüğü, sevecenliği, Haydar Hoca’mızın takdirini kazanan esprileri, basketboldaki hünerinin ona verdiği takım oyunu ruhu ve disipliniyle hepimizin gönlünde yer etmişti. Kasım 2021’de anılarını bize bırakarak “bir hoş seda” ile aramızdan ayrıldı. Ziya’yı son yolculuğuna, imamın şaşkın bakışları içinde, yanından hiç ayırmadığı basketbol topu ile uğurladık.

16 Aralık’ta her zamanki BRR mekânımız olan Kadıköy Balıkçı’mızda Ziya’yı anmak için toplandık... İlerleyen saatlerde Ziya için bir şeyler yapma konusu gündeme geldi ve “burs” fikri öne çıktı. Masada birçok meslekten arkadaşlarımız vardı. Tıp ve sosyal bilimler profesörleri, uzman tıp doktorları, hukukçular, inşaat mühendisleri, mimarlar, ekonomistler, bankacılar, sanatçılar... Hiç birimizin eğitimi “Temel Bilimler” olmamasına karşın, hepimizin temel bilimlere olan ilgisi ortak noktamızdı ve geleceğin mesleklerinin temel bilimler bazlı olacağında birleştik. Son yıllarda TAC mezunlarının ODTÜ’yü çok az sayıda tercih etmeleri de dikkatimizi çekti ve bu çerçevede karar verildi. AZA’68 Bursu ile, TAC’22 mezunu bir kardeşimize, Temel Bilimlerde mümkünse ODTÜ’de okuyacak bir kardeşimize tüm eğitim süresince karşılıksız burs desteği verilecekti.

Bir Sonraki Adımımız

“Temel Bilimler” fikrinin isim babası Dr. Şeref Etker ile birlikte, SEV Genel Müdürü Prof. Dr. Güral Erkol’u ziyaret ettik. AZA’68 bursumuzun ayrıntılarını ve ODTÜ’de Temel Bilimler hedefimizi anlattık. Tam da düşündüğümüz gibi ODTÜ Fizik mezunu olan Güray Hoca da heyecanımıza katıldı. Halen ODTÜ Fen Bilimleri Dekanı olan TAC’94 mezunu Prof. Dr. Altuğ Özpineci ile TAC’de yapılacak bir etkinlikle hem öğrencileri bu alanlara özendirmeyi hem de bursu duyurmayı planladık. İki ODTÜ’lü Prof. Dr. Sencer Ayata (TAC’68) ve Prof. Dr. Atilla Eralp (TAC’68) ile tıp profesörü Prof. Dr. Nur Altınörs (TAC’68), Altuğ kardeşimizi ziyarete gittiler. Bir süre TAC mavrasından sonra, sebebi ziyaretimiz anlatıldı ve bu konuda katkıları istendi. Aynı zamanda ODTÜ’den dönem arkadaşı olan Güray Hoca’nın destek vermesi de Altuğ Hoca’yı çok heyecanlandırdı. Gerek kendisi gerekse TAC’94 mezunu eşinin ODTÜ’ye gelen Tarsuslular için yapmakta oldukları etkinlikler işin sosu oldu.

Gelecekte bilim
Bu görüşmelerden sonra TAC’de, Güray Hoca, Altuğ Hoca ile birlikte Şeref Etker (TAC’68) ve benim de katıldığımız, “Gelecekte Bilim” konulu bir etkinlik düzenlendi. 18 Şubat’ta okulda son sınıfların katıldığı paneli diğer sınıflar da çevrim içi izlediler. Güray Hoca ve Altuğ Hoca, öğrencileri Fen Bilimlerinin önemi ve bu bölümleri neden seçmeleri gerektiği konularında bilgilendirdiler. Panelin ikinci bölümünde ise Dr. Şeref Etker ve ben, üniversitede temel bilimleri tercih edecek genç mezunlara verilecek AZA’68 Temel Bilimler Bursu konusunda bilgi verdik.

AZA’68 Temel Bilimler Bursu
1968 mezunu sınıf arkadaşlarımızın katkılarıyla oluşturulan AZA’68 burs fonuyla, ODTÜ Fen Bilimler’de okuyacak bir kardeşimizin eğitim hayatı boyunca (4-5 yıl) ayda 250 ABD Doları karşılığı bir finansman sağlanacak. Ayrıca, uygun bir laptop, kitaplar ve olası yaz kursları için gerekli yardım yapılacak. Bu konuları içeren bir burs yönetmeliği hazırladık, okulda öğrencilerle ve Üniversite Danışmanı hocamız ile paylaştık.

Ayrıca bu seneki Homecomig’te AZA’68 Bursunun yanına Ahmet Ziya Akyıl’ın basketbolcu kimliğinin anısına AZA’68 MVP Ödülü’nü de ekledik. Her yıl TAC Basketbol Takımı’nda sezonun en başarılısı (MVP) seçilecek oyuncusuna Ahmet Ziya Akyıl Basketbol Başarı Ödülü verilecek. Homecoming’te daha önceden temas halinde olduğumuz İlker Kaba hoca (TAC Üniversite danışmanı/rehberi) kanalıyla gün boyunca Nur Altınörs ve ben, AZA’68 bursu ile ilgilenen 7, 8 ve son sınıf kardeşlerimizle görüştük ve onları ODTÜ’de temel bilimlere teşvik ettik. Mezunların plaket töreninde bizlere söz verildiğinde, basketbol fanatiği Ziya kardeşimizin anısına hazırlattığımız MVP kupasını Berkan Silindir kardeşimize verdik.

Öncü Bir Burs Projesi
AZA’68 Temel Bilimler Burs Fonu projesinin tüm SEV okulları/mezunları için örnek bir proje olmasını hedefliyoruz. Bu konuda SEV’in “lokomotif” olacağı sözünü de aldık Güray Hoca’dan. Mevcut şartlar altında SEV’in mezunlar için bir burs uygulaması olmadığı dikkate alındığında, bizi biz yapan okullarımıza olan borcumuz adına böyle bir sorumluluğu üstlenmeliyiz. Burs verilecek eğitim alanının seçimi tamamen sizlerin kararı olacaktır. AZA’68 bursunun tüm SEV Okulları mezunları için örnek ve model olması dileğiyle...

AZA’68 Temel Bilimler Bursu

DÖRT KARDEŞ AYNI ANDA
NASIL TAC’DE OKUR?

Merzifonlu öğretmen anne Bedia Bilgin ile savcı baba Mehmet Bilgin’in ikisi ikiz olmak üzere dört oğulları olur (Ziyanur, Ali Onur, Melih, Semih). Baba Mehmet Bilgin, ilkokuldan sonra üç sene bekler Merzifon’da ortaokulun açılmasını, sonra Samsun’da leyli/meccani lise ve İstanbul’da hukuk... Anne Bedia ise ilkokul sonrası leyli/meccani Öğretmen Okulu (Sivas - İzmir)...

Mehmet Bey’e kurada Ağrı Diyadin çıkar ilk memuriyeti için. Bedia Hanım Diyadin’de ana dili Türkçe olan ilk öğretmendir, sene 1943. Ziyanur 23 Nisan 1944’te doğar Diyadin’de (Ziyanur’un ikinci lisanı Kürtçe’dir o zamanlarda). Fatsa ikinci görev yeri, Ali Onur Fatsa’lıdır (1947). İki erkek çocuktan sonra kız çocuk beklentisine bir sürpriz gelir Sivas’ta. Melih-Semih ikizleri doğar, sene 1949... Ziyanur, Şair Nabi İlkokulunu bitirdiğinde aile Urfa’dadır. “Savcım,” derler, “bu çocuk akıllı, sen bunu Kayseri/Talas’taki Amerikan Kolejine götür”. Baba lisana olan merakı ile Urfa’dan yola koyulur Talas’a, trenle üç gün sürer yolculuk. Ziyanur sınavı kazanınca Talas’ta yatılı kalır ve ancak yaz tatilinde Urfa’ya dönebilir. Bedia Öğretmenin ısrarı ile Mehmet Bey bakanlıktan Talas’a nakil talep eder; ancak Talas’ta kadro yoktur ve ver elini Tarsus… Bilginler’in hayatına Tarsus Amerikan Koleji girer veya TAC’nin hayatına Bilginler girer... Ziyanur’un bir sene Talas’ta okuması bile onu Talas’lı yapmaya yetmiştir… Ziyanur’dan sonra, Ali Onur TAC’li olur (1959). Semih (1960) ve Melih (1961). Ziyanur 1962 yılında TAC mezuniyeti sonrası ODTÜ İşletme (1967); Ali Onur 1966 TAC sonrası ODTÜ İnşaat (1971) ve Boğaziçi Üniversitesi Master (1973); Melih TAC 1968 sonrası AİTİA (1972) ve Semih TAC 1968 sonrası Boğaziçi (1973), eğitimlerini tamamlayarak iş hayatlarına atılırlar. TAC tarihinde dört Bilgin kardeşin dördünün de aynı zamanda okulda olmaları bir ilktir.

Biz Bilginler’in TAC hikâyesinde asıl dikkat çekmek istediğim nokta, biri öğretmen diğeri hâkim, iki devlet memurunun dört çocuğunu da Tarsus Amerikan Kolejinde okutabilmeleri... Bugünlere gelene kadar takip edilen tutarsız eğitim ve ekonomi politikaları neticesinde artık TAC’de eğitim de aslanın ağzında. Bu zamanda bir savcının/öğretmenin çocuğuna Tarsus’ta eğitim imkânını sağlaması ancak “burs” ile gerçekleşebilir... Bizi biz yapan TAC’nin “burs” kaynaklarını artırmak için biz mezunların omuzlarında büyük sorumluluklar var…

Bağış Fonu

Dorothy ve Robert Keller Eğitimde Mükemmeliyet Fonu

Sağlık ve Eğitim Vakfı (SEV), 2022 yılında New York’ta yerleşik olan Turkish Philantrophy Funds (TPF) ile partnerlik anlaşması imzaladı. TPF ile yurt dışında yaşayan mezunlardan düzenli bağış alma ve bağış kampanyası oluşturulması konusunda birlikte çalışmalar yürütülecek. Bu çalışmalardan ilki SEV’e emeği geçen idareciler adına mezunlarımız tarafından oluşturulan fonun öğretmen eğitimleri için kullanılmasına yönelik “Eğitimde Mükemmeliyet” projesi oldu. Proje, bir grup Talas Amerikan Erkek Okulu mezunu tarafından, öğretmen eğitiminin çarpan etkisine sahip olduğunun bilinciyle, yaşamlarını ülkemizin eğitim ihtiyaçlarına hizmet etmeye adayan sevgili öğretmenleri Dorothy ve Robert Keller anısına başlatıldı. Eğitimde Mükemmeliyet Fonu, gelecek nesillerde SEV Okullarının değerlerini geliştirmeye hizmet edecek öğretmen ve eğitim liderlerine profesyonel gelişim fırsatları yaratmayı ve desteklemeyi amaçlıyor. Turkish Philanthrophy Funds’a aktarılan 100 bin dolarlık bağış, her yıl yapılacak çağrılara gelen talepler arasından seçilecek öğretmenlerimize toplamda 5 bin dolar ve üzerinde kullandırılabilecek. Bu amaçla bir komisyon kurularak öğretmenlerimize ilk çağrı yapıldı.

Nasıl

Bağış Yaparım?

BİR İZ, BİR MEŞALE, BİR TUĞLA BAĞIŞI…

Üsküdar Amerikan Lisesi için “Bir İz de Sen Bırak”, İzmir Amerikan Koleji için “Bir Meşale de Sen Yak” ve Tarsus Amerikan Koleji için de “Bir Tuğla da Sen Koy” programları kapsamında bağış yapabilirsiniz. Toplanan bu bağışlar kendi özel fonlarında birikiyor. Fonun getirisi bir öğrencinin yıllık eğitim tutarına ulaştığında; SEV fona aynı oranda destek sağlıyor.

PAYLAŞIMLI DESTEK FONU BAĞIŞI (MATCHING)

Paylaşımlı Destek Fonu, popüler ismiyle Mezun Sınıfı Bursları kapsamında bağışçılar, bir öğrencinin okullarımızdaki eğitim hayatı boyunca eğitim ücretlerinin en az yarısını karşılamayı taahhüt ediyorlar. Vakıf da bu desteğe 1:1 oranda paylaşımlı destek vererek öğrencilere tam burs sağlıyor. Bağışçılar isterlerse bu bursu isimlendirebiliyorlar. Mezunların en çok tercih ettikleri bu bağış için detaylı bilgileri sayfalarımızda bulabilirsiniz.

TOPLU SERMAYE FONU BAĞIŞI (ENDOWMENT)

Toplu Sermaye Fonu bağışlarıyla oluşturulan anapara finansal araçlarla değerlendirilerek getirisiyle bir öğrencinin eğitim hayatı boyunca gereken okul ücretinin karşılanmasını sağlıyor. Bağışlanan anapara korunarak sürekli değerlendiriliyor ve getirisiyle ilelebet burs imkânı sağlanmış oluyor. Bağışçıların isimlendirebildiği bu burslar için anapara fonu bağışının asgari 100 bin Amerikan dolara ulaşması gerekiyor.

VEFAT VE ÖZEL GÜN BAĞIŞLARI

Sağlık ve Eğitim Vakfının sunduğu Özel Gün Bağış Programı ile doğum günü, evlilik yıldönümü, yılbaşı gibi kutlama ve anma günlerinde bağış yapabilirsiniz. Vefat ve anma amacıyla bağış yaparak, başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilerin eğitimine destek verebilirsiniz. Bu bağışlarda istenirse isme özel olarak hazırlanan sertifikalar gönderilebiliyor.

AKADEMİK GELİŞİM & KÜRSÜ FONU BAĞIŞI

Toplu Sermaye Fonu bağışlarında olduğu gibi, bağışçıların tek seferde ya da düzenli
ödemelerle bağışlayacağı her 100 bin Amerikan doları karşılığındaki oluşturulan anapara fonunun getirisi, SEV Amerikan Okullarındaki akademik altyapının geliştirilmesi,
yeni departmanların kurulması ve eğitim kadrolarının güçlendirilmesi için kullanılıyor. Akademik Gelişim ve Kürsü Fonları istenirse isimlendirilebiliyor.

KAMPÜS ALANI İSİMLENDİRME BAĞIŞI

Kampüs Alanı İsimlendirme bağışları ile kampüslerde yer alan oditoryum koltuklarına,
banklara ve ağaçlara süresiz olarak kendilerinin, ailelerinin ya da kurumlarının isimlerini verebiliyorlar. Bu kapsamda kişiler ve kurumlar tüm kampüslerdeki binalara,
dersliklere ve laboratuvarlara da isimlendirebiliyorlar.

GAYRİMENKUL & KİRA BAĞIŞLARI

Sağlık ve Eğitim Vakfı, gayrimenkul ve kira bağışlarını kabul ediyor. Bağışçılar ya koşullu
ya da koşulsuz olarak gayrimenkullerini ve/veya gayrimenkullerinin kira gelirlerini
Vakfa bağışlayabiliyorlar. Yapılacak protokole bağlı olarak oluşturulacak bursa bağışçının
ismi verilebiliyor.

AYNİ BAĞIŞLAR

İsteyen kişi ve kurumlar, SEV’e bağlı tüm kurumlara arzu ettikleri her türlü malzeme,
ekipman veya hizmet gibi ayni bağışlarla destek sağlayabiliyorlar.

FÜSUN ONUR (UAA’56)

Evvel mekân içinde bir Füsun Onur

Heykeltıraş ve yerleştirme sanatçısı Füsun Onur, Nisan ayında başlayan 59. Venedik Bienali’ndeki “Evvel zaman içinde...” isimli sergisiyle ülkemizi başarıyla temsil etti. 50 yılı aşan sanat pratiğiyle Türkiye’nin ilk kadın heykeltıraşlarından biri olan ve yerleştirme alanında dünyadaki öncüler arasında bulunan Onur’un eserleri ve sanatı üzerine kitaplar ve tezler yazıldı. Connect dergisi olarak sanatçının yaşamında önemli yeri olan Üsküdar Amerikan Kız Lisesi yıllarını konuşmak üzere SEV Mütevelli Heyeti Başkan Yardımcısı ve Yayın Kurulu üyemiz Tülay Güngen (ACI’74) ile Onur’un doğduğu günden beri yaşadığı ve aynı zamanda atölyesi olan Kuzguncuk’taki Kırmızı Yalı’yı ziyaret ediyoruz.

Yalının kapısı, küçük bir çanın sesiyle açılıyor. Kocaman gülüşüyle karşılıyor bizi Füsun Onur, bir de orta katın müdavimi kedisi ve son serginin kahramanlarından Zorba’nın meraklı tombul bakışları... Gözlerindeyse yakın zamanda yitirdiği ablası İlhan Onur’un hüznü. Temmuz’un son günleri, hava sıcak mı sıcak... Neyse ki bu yaz, İstanbul bolca poyraz... Boğazın suları o yüzden daha bir mavi, daha bir hızlı akıyor. Perdenin arasından yakalarsa gözlerinizi, kendinizi açık denizlerde seyir dinginliğinde buluverirsiniz. Hem evin her yanı hem de alt katta kedi Lolita’nın mekânı atölye; öyle renkli, küçük-büyük, eski-yeni, metal, cam, kumaş, belki binlerce tablo, fotoğraf, eşya ve nesnelerle dopdolu ki, burası sanki canlı bir Füsun Onur retrospektifi... Kendisinin dediği gibi: “Onlar şimdi ve buradalar...” Tülay Güngen’in getirdiği nefis küçük poğaçalarla, biz de “şimdi ve burada” başlıyoruz keyifli sohbetimize...

Sanatınızda mekân her zaman çok önemli bir yere sahip... Doğduğunuz ve hayatınızı geçirdiğiniz Boğaz’daki bu ev, bu mekânın hikâyesini, çocukluk günlerinizi ve o yıllarda evdeki hayatı biraz anlatır mısınız?

Bu evi Abdullah Çavuş isminde biri yapmış, kendisi sarayda çalışırmış. Bunu, karşımızdakini ve yandakini de o yapmış. Biz Beylerbeyi’nde oturuyormuşuz o zamanlar. Annem ve babam karşıya geçerken görmüşler bu evi, babam buraya taşınalım mı demiş anneme. İlk önce bir katında kiracı varmış, sonra o da çıkmış ve bütün yalıya yerleşmişiz. Abdullah Çavuş, “Bir ev daha yapacağım burayı size satayım,” demiş. Böylece bu yalıya yerleşmişiz. Ben yukarıdaki yatak odasında doğdum. Üç kardeşin en küçüğüydüm. O yıllarda İkinci Dünya Savaşı olduğu için camlarda karartma perdeleri vardı, onların üzerindeki gölgelerde yüzen adamlar görürdüm geceleri. Bazen beni çağırıyorlar gibi gelirdi, korkardım. Babam Fen Heyeti Reisi idi, asıl Bahriyeliydi. Sonra Bahriye’den ayrılmıştı. Resim yapmaya çok teşvik ederdi bizleri... Zihinleri açılsın, hayalleri genişlesin diye. Hep çocuk kitapları alır, bize okurdu. Çizim yapma konusunda sınır koymazdı. Kâğıt peçete yoktu o zamanlar, bez peçetelere, duvarlara bile çizmemize izin verirdi. Hatta bizleri yarıştırırdı, hangimiz daha güzel yapıyoruz diye. Babam ben küçükken vefat etti; 10 yaşındaydım.

Üsküdar Amerikan’a girişiniz nasıl oldu? Neler hissettiniz okulun ilk günlerinde?

Annem istemişti. Bir ahbabımız vardı, onun kızı okumuş orada. Onu çok beğenmiş, çok terbiyeliymiş. O yüzden Üsküdar Amerikan’ı tercih etmiş. Ben Üsküdar Amerikan’a gideceğime sevindim, hoşuma gitti. Sonradan anladım ki, devlet okulunda okuyamazmışım zaten. Eğitim tarzı açısından diyorum. Üsküdar’da hürsün, her şeyi söyleyebiliyorsun, şikâyetin varsa gidip konuşuyorsun... Okulun bahçesi çok güzeldi, küçük küçük evler vardı etrafta... İlk girdiğimde ihsariyiz (hazırlık), Mrs Alexanian’ın İngilizce dersi vardı. Önde sıralardan localar hazırlamış, o bir kelime söylüyor, Türkçe anlamını bilen gidip oraya oturuyor. Ben içimden, bu kadın deli mi, derste oyun mu oynayacağız diyorum. Derslere hiç aldırmıyorum ben, nasıl olsa iyi talebeyim yaparım diyorum. Ablam İlhan gitmiş okula bir gün, Mrs Alexanian, “Hiç ilgili değil ki” demiş. Sonra çok sevdim İngilizceyi. Hatta ev idaresi dersindeki hocamız, “Bu kelimeyi Füsun bilir” diye beni kaldırır, söyletirdi. Çok kitap okurdum Üsküdar’da... Okudukça hoşuma gitti, alırdım okurdum verirdim, sonra başka kitaplar alırdım.

Okulda resimle ilgileniyor muydunuz, öğretmenlerinizin yaklaşımı nasıldı? Heykeltıraş olmaya nasıl karar verdiniz?

Öğretmenimiz Miss Blatter vardı, bana bir not yollamıştı. “Ressam Füsun’a... Bana yardım eder mi?” diye yazmış... O kadar hoşuma gitmişti ki... Miss Blatter’ın çok faydası oldu bana, o yaşta ressam diye hitap edip yüreklendirmişti beni. Miss Blatter’ın küçük kitapları vardı; renklerle, çizimle ilgili... Onları verirdi bana. Okulda resim yapıyor, beğeni alıyordum. Ama heykeltıraş olmak istiyordum. Hatta kitap haftasında kilden, kitap okuyan yan yana küçük kadın figürleri yapmış, okula vermiştim. O zaman Miss Martin onu idare binasında koridordaki vitrine koymuştu. Bir de Miss Martin’in yağlı boya resmini yapmıştım. Martin Hall’de asılıydı. Türkiye’de hiç kadın heykeltıraş görmüyordum, duymamıştım. Bir gün Akademi’nin heykel bölümünde okuyan Ayperi Balkan ile ilgili bir haberi gazetede gördüm. Aklıma yazdım bunu, ben de oraya gireceğim diye...

Heykel bölümünü seçince nasıl tepkiler aldınız, Akademi yıllarınız nasıl geçti?

Evde söyledim heykele gideceğim diye. Annem ses çıkarmadı, “Ne istiyorsan onu yap, sevmediğin bir işi yapma”, dedi. Tabii çevreden para kazanacağı bir iş yapsın diyenler olmuş. Hatta ne yapıyorsun, bu masum kızı çıplakların arasına yolluyorsun, diyen bile olmuştu. Akademi’ye gittim, çok severek çalışıyorum. Hocalar beğeniyor. Yorulmuyorum, ben tembel miyim diye de düşündüm. Yoksa çalışmıyorum da mı yorulmuyorum dedim kendime. Sonra part-time iş aradım yazın. Taksim’de Divan’ın sırasında TUSLOG vardı o zamanlar. Alt katında kantin gibi bir satış yerine müracaat ettim. Kabul ettiler... Kasada gelenlerin kimliklerine bakacağım, kontrol edeceğim ama yüksek rütbelilere sormayacağım. Ama cumartesi, pazar gelenler sivil giyiniyorlar, hepsine soruyorum. Oradaki müdür bana, sen büyük rütbelilere de soruyormuşsun, dedi. Ben büyük küçük dinlemem, ere de paşaya da sorarım, dedim. Hak verdi bana. Sonra kışın da okuldan sonra müsaitsen gel çalış dediler. Akademi bitince, ayrılırken çok üzüldüler. Benim için referans yazısı verdiler, Fulbright ile ABD’ye giderken küçük bir parti bile yaptılar benim için.

ABD’ye gitmeye nasıl karar verdiniz, Fulbright Bursu’nu nereden duymuştunuz?

Fulbright Bursu’nu nereden duymuştum hatırlamıyorum, çevremizde yoktu giden biri. Belki gazetede görmüş olabilirim. Önce Akademi’nin bir bursuna başvurmuştum, Paris’e yollayacaklardı. O olmadı. İyi ki gitmemişim, yapamazdım orada. Fulbright Bursu’na başvurdum ve kabul edildim. İlk önce Washington DC’de American University’de başladım. Aslında uluslararası ilişkiler alanında meşhurmuş o okul. Ama bir sanat hocası vardı, Brabansky. Alman kökenliydi. Amerikalılardan pek hazzetmezdi. “Ne duruyorsun buralarda memleketine dönsene, burada ne yapacaksın?” derdi. Bir de ben sürekli yapıyorum, beğenmiyorum, yıkıyorum, yapıyorum, yıkıyorum tüm çalışmalarımı. Bana, “Sen bir döküm yap, durmadan kırıyorsun, beğenmiyorsun zaten, ben sana diplomanı hemen vereyim, git şu Amerika’dan” dedi. Ben de “Bir parça kâğıt için buraya gelmedim, kendimi geliştirmek için buradayım, yaptıklarımı beğenmiyorum, onun için yıkıyorum,” dedim. Bana Goethe şöyle, Nietzsche böyle yapmış, diye anlatıyor. Sürekli yok ede ede, öyle kalırmışım... Ben de onun dediği kişilerin kitaplarını alıp okuyorum. Felsefeye merakım öyle başladı. Keşke geldiğimde arayıp teşekkür etseydim, sayesinde felsefe üzerine çok okudum. Ama ben yine de diplomayı almadan bu okuldan ayrıldım.

Bursla ilgili sorun çıkmadı mı?

Yok, hemen Fulbright merkezine gittim, okuldan ayrıldım, olmadı burası, dedim. “Biz sanatçılara karışamayız, sen şimdilik bir grafik işine girip çalış,” dediler. Ben de bir grafik atölyesine gittim, sahibi bir İtalyan’dı. “Mademki heykeltıraşsın, oğlumun bir büstünü yap,” dedi. Büstü bitirdim, dökümü yapılacaktı. Dökümü yapacak yere gittik, o kişi de meğer heykeltıraşmış. Bana, “Sen yanlış üniversiteye gitmişsin, Maryland’a gitmeliydin” deyince, atlayıp oraya gittim. Okula gittim, ama bu sene bursumuz doldu, dediler. Ben de kendimi övdüm, şöyle iyiyim, böyle iyiyim diye. Onlar da o kadar iyiysen gel o zaman yaz okuluna bir çalışma yap, göster bakalım, dediler. Yaz okulunda çalışmaya başladım, çok beğendiler ve beni okula burslu kabul ettiler. Maryland’de başladım, çok şey öğrendim ve çok sevdim. Her türlü imkân vardı, neye ihtiyacın varsa veriyorlardı. Artık diplomamı almak üzereydim. Tezimi jüride sunarken kalmamı önerdiler. “Fulbright ile geldim, dönmem lazım. Türkiye’ye faydalı olmak istiyorum” dedim. Diploma alırken Dekan da kalmaz mısın diye tekrar sordu. Hatta son günlerde, tezimdeki çalışmalarımla bir sergi açıp seni lanse etmek istiyorum diyen bir bey beni buldu. Ben, bunlar öğrencilik işlerim, bunlarla lanse olmak istemem deyip reddettim. Orada bir sergi açsam fena olmazdı aslında.

Amerika’dayken Üsküdar’da okumanın faydasını gördünüz mü?

Faydası olmaz olur mu, çok oldu. Üsküdar’da öğretmenlerimiz Amerikalıydı. Kültürlerini tanıyordum, iyi bir dil eğitimimiz vardı. Başka okulda okuyamazdım zaten, haktı hukuktu derken... Bir de Amerika’da, ACI’dan mezun ev arkadaşım oldu: Bahar Bengisu-Hess (ACI’58). ODTÜ’den mezun olmuştu. O da Georgetown’a Uluslararası İlişkiler doktorası için Fulbright Bursu almıştı. Bahar ile ABD’ye birlikte gittik. Uçakta giderken beraber ev tutmaya pek taraftar değildi, sonra orada bana telefon etti, aynı evde oturalım diye. Ben de tam ev tutmak üzereydim. Ben daha baştan “Yemek yapmasını bilmem, ama bulaşıkları yıkarım,” dedim. Ortak ev tuttuk ve uzun süre birlikte kaldık. Bir gün artık isyan etti, hep yemekleri ben yapıyorum diye, ben baştan söylemiştim, dışarıda yerim o zaman dedim. Bahar çok iyi yemek yapardı; neşeli, muzipti, komik hikâyeler yaratır, güldürürdü insanları... O, ABD’de kaldı, ben döndükten bir yıl sonra okulda tanıştığı bir Amerikalı ile evlendiler. Sonra eşi Vietnam’a gitmiş, maalesef orada uçağı düşmüş, kaybolmuş, bir de kızları olmuştu. Tek başına büyütüyordu. Ben döndükten sonra pek haberleşemedik, sonra hiç haber alamadım. Siz mutlaka araştırın çok iyi hikâyeler vardır onda… (**)

Türkiye’ye dönüşünüzde Akademi’de çalışmayı düşündünüz mü? Sergilerinizde nasıl tepkiler alıyordunuz, bu alanda öncü bir sanatçı olacağınızı hayal ediyor muydunuz?

Ben kendi kendime çalışmayı seviyordum. Akademiye dönmeyi düşünmüyordum. Gene de ABD’deki tezimi ve çalışmalarımı götürdüm okula. Orada, “Gitsem bana da verirler mi bu diplomayı” diyerek alay eder gibi konuşanlar bile oldu. Sanattan hiçbir maddi beklentim olmadı. Hatta sergilerden sonra bazen atölyede yer açmak için bazı eserlerimi Boğaz’ın sularına bıraktığım bile olmuştur. Sağ olsun İlhan çok engel olurdu, fotoğrafları saklar, haber kupürlerini biriktirirdi. 1970’te ilk sergim açıldı. Taksim’de belediyenin yeri vardı. Hocam Hadi Bara gelebilmişti ona. “Malzeme malzeme diyorlar, bak malzeme işte... Tuvalden kocaman heykel yapmış. Bir de malzemem yok, yapamadım derler,” demişti. Sonra 1972 ve 1974’te sergi açtım. 1980’lerde Rabia Çapa’nın Maçka Sanat Galerisi’nde açmaya başladım. Soyut ve yerleştirme çalışıyordum. Bir sergimin parçası içinde klasik tarzda küçük bir insan figürü yapmıştım. Sergiyi gezenlerden biri, “Ya kızım heykel yapmışsın bak ne güzel, madem böyle yapabiliyorsun, neden yapmıyorsun,” demişti. İlginç tepkiler alıyordum. “Ama biz bunları Amerika’da hiç görmedik,” diyenler olmuştu; benzeri olsa belki hoşuna gidecek. Benim çalışmalarıma benzeyenler çıktı dünyada. İlhan onların haberlerini keserdi. Örneğin ben eserlerimde müziği kullandım, ama dışarıda da benzer işler varmış. Yapacağımı, istediğimi çizerdim, malzeme de onunla beraber çıkardı. Her fikirde malzeme de değişiyordu. Tabii mekân çok önemli, mekânın üzerindeki duruşu, ritmi, mekân zamanı, ondan sonra müzik çıkıyor. Niye müzik dinleniyor, müziğe zaman ayrılıyor, neden heykele bakılıp geçiliyor diyerek, bir ritim koydum işlerime... Müziği çok severim, ama söyleyemem, sesim yoktur. Sadece dinlerim. Hatta Üsküdar Amerikan’da bir müzik hocamız vardı. “Kızım,” dedi bir gün, “söyleyemiyorsan da taklit et bari, ağız açıp kapa. Yahut çık”. Çıktım bende.

Gelelim “Evvel Zaman İçinde...” sergisine... Bu yıl 29. Venedik Bienali Türkiye Pavyonu'ndaki eseriniz, mekân kullanımınız ve malzeme kadar, masalsı hikayesiyle dikkat çekiyor. Bu fikir nasıl doğdu, telleri kullanmaya nasıl karar verdiniz?

Masalları çok seviyorum. Masallar etkilemiştir beni. Bu sergide müziğin de etkisi oldu. Bu sergi için düşünürken bir gün radyoyu açtım ve Münir Nurettin Selçuk’un “Bir Tatlı Huzur Almaya Geldik Kalamış’tan” şarkısı çalıyordu. Serginin hikâyesi kafamda böyle başladı. İstanbul’da başlayan ve Venedik’e uzanan farelerin ve kedilerin bir hikâyesi... Serginin küratörü Bige Örer, çok nazik, çok güzel... Uyuyamadım, kabul etmez mi diye. Hikâye ortaya çıkınca da tel kullanmaya karar verdim. Teli daha önce birkaç kez kullanmıştım. Burada tel çok ilginç oldu, kalemle karalama gibi bir etki bırakıyor. Böylece şeklin, ne duyduğunu anlatabiliyorsunuz, gözleri açılıyor, duyguları verebiliyor teller.

Şu an yeni bir projeniz var mı?

Şu anda bir konu üzerinde çalışmıyorum. Yeni bir teklif geldi aslında, retrospektif olabilir. Ama yeni bir şey yapabilir miyim? Çok iyi olur tabii, ama bilmiyorum. Çok beğeniyoruz seni, dediler. Uzun yıllardır takip ediyorlarmış, ben de biraz geç kalmadınız mı, dedim (gülüyor).

Bu proje için aklınızda bir fikir var mı?

Şimdi yeni bir şey yaparsam çok soyut olsun istiyorum, artık bir şey koymak, bu nedir demek değil. Tamamen soyut olsun. Venedik’te sardıklarımı sevdim. Nev’dekileri de sevdim. Mesela orada renkli kalemler vardı, çizimi, taslağı var bende... Onun gibi olsun, somut bir şeye benzemesin...

Söyleşimizin sonuna gelirken tekrar bu mekâna, eve dönersek bu yapının gelecekte nasıl kullanılmasını hayal ediyorsunuz?

Amerika’ya gitmeden evvel bir zaman okul için Kadıköy’e kiraya gittiğimiz oldu, yazları da yine buraya gelirdik. Bir kış günü babamı kaybedince, dönmedik ve burayı tamamen kiraya vermiştik. Ben Amerika’dan dönünce atölye için yer istiyordum. Alt katı boşalttık ve ilk oraya yerleştim. O günden beri buradayım. Bu evi bağışlamayı kararlaştırmıştık ablam İlhan’la birlikte. Bu ev kurtarılsın istedik. Yani bağışlamasak yıkılacak, şimdi bu şekilde tamir görür ve bina yaşamaya devam eder. Sanatçılar için kullanılır, ev korunsun isterim...

Son olarak mekânı sanatının parçası gören bir sanatçı olarak bu evle ilgili ne söylersiniz?

Siz ne düşünüyorsunuz peki...

Burayı görünce son serginizin ismi “Evvel zaman içinde...”den esinlenerek, “Evvel mekân içinde...” diyesi geliyor insanın. Masalsı bir yer burası...

Evvel mekân içinde... Çok güzel, aklımda tutayım bunu.

Evin tamamı bir sanatsal yerleştirme. Burası bir ilham kaynağı... Çok teşekkür ederiz, çok sağ olun, vakit ayırdınız bize...

Ben çok teşekkür ederim, sizlerle vakit çok güzel geçiyor, yine beklerim.

(*) Füsun Onur, Evvel Zaman İçinde... kitabında Fatih Özgüven’in yazısından Carolyn Chirstov-Bakargiev’in yaptığı söyleşiden alıntı, Yapı Kredi Yayınları, 2022)

(**) Füsun Onur, Bahar Hanım'ı mutlaka araştırın diye tembihlemişti. Yaptığımız araştırmada Bahar Bengisu-Hess’in, 8 Eylül 2021’de uzun yıllardır yaşadığı Teksas Arlington’da hayata veda ettiğini öğrendik. Füsun Onur’un, teknolojiye pek yakın biri olmadığı biliniyor. Televizyon, cep telefonu, bilgisayar, e-posta kullanmıyor. Belki bu nedenle vefatından haberinin olamadığını tahmin ediyoruz. Füsun Onur’un bahsettiği gibi Bengisu-Hess eşini Vietnam’da kaybettikten sonra tekrar evlenmemiş, kızı Christine’i büyütmüş ve uzun yıllar Washington DC’deki Türkiye Büyükelçiliğinde çalışıp oradan emekli olmuş, sonra eşinin ailesinin yaşadığı Teksas Arlington’a yerleşmiş. Bahar Bengisu-Hess’e Tanrı’dan rahmet, kızına, ailesine ve tüm sevenlerine başsağlığı diliyoruz.

Füsun Onur Kimdir

1937 yılında İstanbul Kuzguncuk’ta doğan Füsun Onur, Üsküdar Amerikan Kız Lisesinden mezun oldu. Ardından İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde Ali Hadi Bara Atölyesinde heykel eğitimi aldı. 1964–1966 yılları arasında Fulbright bursuyla Maryland Institute College of Art’ta heykel bölümünde yüksek lisans eğitimine devam etti. İlk kişisel sergisini 1970’te Taksim Sanat Galerisi’nde açtı, ardından 7. Paris Genç Sanatçılar Bienali (1971), İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından düzenlenen "Açık Hava Sergileri" (1974, 1975, 1976, 1977) ve Antwerp, Belçika’daki 13. Middelheim Bienali (1975) gibi çeşitli sergilere katıldı. Yapı Kredi Kültür Sanat (2007), Augarten Contemporary, Viyana (2010), İstanbul Modern (2011, 2014), Maçka Sanat Galerisi, İstanbul (1987, 1991, 1995, 2001, 2012, 2016) ve Arter, İstanbul (2014) gibi müze ve sanat mekânlarında kişisel sergiler açtı ve karma sergilere katıldı. Sanatçının eserleri, Staatliche Kunsthalle Baden-Baden (2001), ZKM, Karlsruhe (2004) ve Van Abbemuseum, Eindhoven’daki (2005) karma sergilerin yanı sıra İstanbul Bienalleri (1987, 1995, 1999, 2011, 2015), 2. Moskova Bienali (2007) ve dOCUMENTA(13), Kassel’de (2012) sergilendi.

Kaynak: Füsun Onur, Evvel Zaman İçinde..., İKSV, Yapı Kredi Yayınları, 2022

Küratörün Gözüyle
Evvel Zaman İçinde...

Metal telleri eğip bükerek farklı karakterler ve sahneler yaratan Onur, 59. Venedik Bienali’nde Evvel zaman içinde… başlıklı yeni bir yerleştirme sergiliyor. (...)

Bu sergi, izleyiciyi mekâna yayılan bulutların üzerinde ilerleyen bir hikâyeye davet ediyor. Her bir sahne kendi başına bir sunumu ve sözü mümkün kılıyor. Bir araya geldiklerindeyse Onur’un iki senedir, evinden hiç çıkmadan üzerinde çalıştığı anlatıyı oluşturuyor. Birkaç yüzyıl sonrasından bugüne bakan bu masalın baş karakterleri fareler ve kediler. Bir okul çıkışında çocukların dağıttıkları gazetelerden pandemi haberini alan fareler, gezegenin geleceğini tehdit eden salgınla başa çıkabilmek için ne yapabileceklerini düşünüp tartışırlar. İnsanların sebep olduğu bu felakete karşı kedilerle bir arada mücadele etmeye karar verirler. Hayvanlar arasındaki bu dayanışma, dünyayı pandeminin görünür kıldığı insan kaynaklı felaketlere karşı koruyabilecektir. Fareler ve kediler çalışmalara başlayınca baş karakter olan fare İstanbul’da sanatçı arkadaşlarından sık sık methini duyduğu ve merak ettiği Venedik’e doğru yola çıkar. Orada kendisine kucak açan arkadaşının evi, sergi mekânındadır ve ertesi sabah beraber şehri tanımak için yola çıkarlar. Venedik’te bir şenlikle karşılaşan baş karakter fare, sessiz müziğin büyüsüne kendini kaptırır ve orada âşık olur. Müzisyenler coşkuyla konserlerini verirken etraftaki izleyiciler de onlara eşlik ederek dans ediyordur. Farenin aşkının –yalnızca başka bir fareye değil, sanata, hayata ve yaşadığı şehre olan aşkının– dönüştürücü ve baş döndürücü gücü hikâyenin gidişatını belirler. (...)

Füsun Onur’un sınırsız bir hayal gücü ve yaratıcılıkla kurduğu; felsefeden, edebiyattan, müzikten beslenen masalsı evren yalnızca yapıtlarıyla değil, yaşam biçimiyle ve tercihleriyle de hayat ve sanat arasında şiirsel bir ilişki kuruyor. (...)

Evvel zaman içinde… alternatif dünyalar yaratma, yeni diller üretme, insan olmayan türlerden öğrenme, sevme ve bir arada yaşama üzerine bir başyapıt.

(Bu metin, İKSV ve Yapı Kredi Yayınları iş birliğiyle Türkçeye çevrilen, “Füsun Onur, Evvel Zaman İçinde... kitabından Bige Örer’in yazısında alıntılanmıştır. Yazının tamamına “https://pavilionofturkey22.iksv.org” adresinden erişebilirsiniz.)

Emine Arıkan (TAC’02)

Yapay zekâyla insanı ayıran temel nokta: Niyet

ABD'DE Doktora eğitimiNE devam eden Emine Arıkan, 3 Haziran-3 Temmuz tarihlerinde ziyaretçi ağırlayan, “One ClImate EIght RealItIes” sergisini açtı. Arıkan’ın kurduğu Rema CreatIve Research Lab’in ilk etkinliği olan sergide, sekiz sanatçının yapay zekâ kullanarak hazırladığı eserlerine yer verilirken, organizasyonun özgün müziklerinde bir başka TAC’lİ Kaan Uysal’ın (TAC’02) imzası vardı.

TAC'DEN MEZUN OLDUKTAN sonra Galatasaray Üniversitesinde İşletme, Londra’da ise Fashion Design and Business eğitimleri alan, bir süre moda ve e-ticaret alanlarında çalışan Emine Arıkan, eğitimine New York’ta Pratt Üniversitesinde Design Management master’ı yaparak devam etti. Burada tasarım, düşünce, sürdürülebilirlik, 3D ve kültür gibi birçok konseptle tanışan Arıkan, atılan her adımın salt para kazanmayı değil, insanı, çevreyi nasıl etkilediğini önceleyen yaklaşımları yaptığı her çalışmaya uygulama gayreti içinde olduğunu söylüyor.

“E-ticarette kariyerime devam ederken kendimi teknik konuda bilgilendirmek ve yazılım ekiplerini daha iyi yönetebilmek için Information Systems Engineering (Bilgi Sistemleri Mühendisliği) master’ı yaptım. Bu sırada gelecek nesil teknolojiler diye tabir ettiğimiz yapay zekâ, derin öğrenme ve blockchain ile haşır neşir olma fırsatım oldu. Bu noktada artık moda ve sanat geçmişimi yeni nesil teknolojilerle nasıl birleştirebileceğimi düşünmeye ve üzerinde çalışmaya başladım” diyen Arıkan ile hem Massachusetts’teki “One Climate Eight Realities” sergisini hem de diğer çalışmalarını konuştuk.

Moda ve tasarıma yönelmeye nasıl karar verdiniz? Modaya dair bakış açınızdan kısaca söz edebilir misiniz?

Çocukluğumdan itibaren modaya hep meraklıydım. Profesyonel hayatımın ilk yıllarında modaya ve tekstile odaklandım ama bir süre sonra beni heyecanlandıranın modayla sınırlı kalmadığını; sanat ve tasarımın bütününün yaptığım işlerde olmasını istediğimi fark ettim. Modanın güzelliği, diğer sanat dallarında da olduğu gibi, bireyin kendini ifade etmesidir. Bu yönüyle kesinlikle destekliyorum; ancak insanları daha da çok tekstil ürünleri tüketmeye yönlendiren ve dünyamızı kirleten moda anlayışına karşıyım. Amerika’daki eğitimimin ilk yıllarında moda sektöründe küresel ısınma etkisini azaltıp dijital dönüşümü hızlandırmak üzerin bir proje yapmış ve dünya çapında birçok markayla görüşmüştüm. Ancak özellikle lüks moda sektörü, hâlâ çok eski kafalı. Benim amacım, tüketimden çok her zaman üretime katkıda bulunmak.

Sanat ve yapay zekâ birlikteliğine ilişkin fikirlerinizin ardından bu alanda eğitim ve çalışmalarınız neler oldu?

2016’da Bilgi Sistemleri Mühendisliği master’ına başladığımda VR uygulamalarıyla bir tez üzerine çalışıyordum. Ancak yapay zekâyla birebir çalışma fırsatım olmamıştı. 2018 yılında mezun olurken, Christie’s müzayedesinde ilk defa bir yapay zekâ tablosu yarım milyon dolara satıldı. Sanat tarihinde son 100 yılda gerçekleşen en büyük sürprizlerden biridir bu. Yapay zekâ, günümüzde genel bir kavram olarak kullanılıyor, oysa yapay zekâyla sanat 1973’ten beri ortada olan bir alan. Bunun ilk denemelerini Harold Cohen’in AARON robotunda görebiliriz. Ancak asıl ilgi çekici olan yapay zekânın derin öğrenme alanı ki, ben de ona yöneldim. Şu anki doktora araştırmam, makinelerin/algoritmaların kendi otonomilerini kullanarak ürettiği çıktıların/eserlerin yaratıcı olduğunu kanıtlamak ve bunların daha da yaratıcı yapılabilmesi için bir çerçeve geliştirmek üzerine. Derin öğrenme algoritmaları “catastrophic forgetting” isimli bir olaya tabidir. Bu olay da makinelerin insanlar gibi sürekli öğrenimini engeller. Benim tezim bu olayı araştırıp insan yaratıcılığı üzerine geliştirilen teorileri kullanarak makine yaratıcılığını ilerletmek üzerine. Beni en çok heyecanlandıran, insan beynini taklit edebilen yaratıcı bir sistemin varlığı ve bu sistemin geleneksel kreatif sürece etkisi. Bu alanda; özellikle benim kullandığım networkler üzerine ve sanat konusunda çok az çalışma var. Görüntü oluşturma tezleri, sürekli öğrenme gibi konular üzerine çok araştırma var, ancak algoritmanın kendi artistik yaratıcılığını irdeleyen tez oldukça az. Son iki yılda, kripto ve NFT gibi konseptlerin getirdiği finansallaşma etkisiyle de literatürde biraz artış görüyoruz; ancak benim amacım, bu alana daha çok araştırmacı ve özellikle kadın araştırmacı çekebilmek. Bilgisayar ve programlama hâlâ üzerinde çalıştığım, her gün yeni şeyler öğrendiğim bir alan. Günümüzde programlama bilmek Microsoft Office bilmek gibi bir şey. İşiniz yazılımcılık olmasa da programın nasıl yazıldığını ve kullanıldığını bilmek, günümüz stratejistleri için vazgeçilmez bir yetenek seti.

Rema Lab nasıl doğdu, buradaki plan ve hedefleriniz neler?

Rema direkt olarak doktora araştırmamla profesyonel hayatımın birleşiminden doğdu. Doktora yaparken aynı zamanda da kreatif bir ajansta Teknik ve Tasarım Program Müdürü olarak çalışıyorum. VR/AR uygulamaları, metaverse projeleri gibi birden fazla projede hem kreatif hem de teknik departmanlarla direkt çalışma fırsatım oluyor. Tasarımcıların, sanatçıların yaşadığı zorluklarını anlarken yeni nesil teknolojilerle haşır neşir olmak, bu alana daha çok katkı sunabileceğimi gösterdi. Rema’nın beş temel prensibi var; sanatçıları güçlendirmek, yeni nesil teknolojiyi sanatçılar için erişilebilir hale getirmek, sosyal, multidisipliner ekip/toplum ve hibrid/çok boyutlu tecrübeler yaratmak. Amacımız; yaratıcıdan yine yaratıcıya akan dairesel bir değer akımı oluşturmak.

“One Climate 8 Realities” sergisinden bahseder misiniz? Fikir nasıl doğdu, nasıl tepkiler aldınız? Yeni sergi planlarınız var mı?

Küresel ısınmayla bağlantılı bir proje yaparak başlamak hep aklımızdaydı. Benim de uzmanı olmak için çalıştığım GAN’lerle bir proje yaparak, teknolojiyi, sanatçıları ve hibrid tecrübeyi bir araya getirip küresel ısınmayla ilgili nasıl sosyal bir katkıda bulunabileceğimizi düşünmeye başladık. “One Climate 8 Realities” bu düşünme sürecinin bir sonucu olarak doğdu. Sergi Massachusetts’ten sonra New York’ta sergilenecek. Şu anda mekânı netleştirme aşamasındayız. Planlarımızdan biri Rema’nın kendi NFT Pazar yerini oluşturmak. Sergilenen eserleri NFT haline getiriyoruz. 23 Eylül’de NYC İklim Haftası’nda müzayede ile satışa çıkardık. Elde edilecek tüm geliri küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle mücadele eden bir sivil toplum girişimine bağışlayacağız.

Bugün yapay zekâ çerçevesinde makine öğrenimi ve Generative Adverserial Networks (GAN) teknikleri her alanı derinden etkiliyor ve etkileyecek gibi görünüyor. Resim, fotoğraf ve tasarım gibi sanatsal faaliyetlerde yapay zekâ ile sanatçı arasında bugün nasıl bir etkileşim var, sizce bu ilişki nasıl evrilecek?

Bu zamanda yaşadığımız ve kendi sanat stilini yaratabilen algoritmalara tanık olduğumuz için çok şanslı olduğumuzu düşünüyorum. Bu teknolojiler sadece GAN ile ya da diğer derin öğrenme modelleriyle sınırlı kalmayıp birbirleriyle etkileşimleri daha da çok önem kazanacak. Örneğin yapay zekâ yaratıcı sürecini blockchain üzerinden göstererek, sanatseverleri de bu sürece gerçek zamanlı dâhil edebilirsiniz. Yapay zekâya sanatçı etkileşimi, “gerçek yaratıcılık kimde, makinada mı, yoksa insanda mı” tartışmasıyla başladı, hâlâ da devam ediyor. Biz bunu tartışmaya devam ederken, yapay zekâyla sanatı birleştiren yeni bir proje görüyoruz. Bu ilişki aynı fotoğrafta olduğu gibi ilerleyecek diye düşünüyorum. Fotoğraf makinesinin icadından, fotoğrafın fine art olarak önemli müze ve galerilerce kabul edilmesi, hayli uzun zaman aldı. Yapay zekânın da parçası olduğu, Generative Art dediğimiz sanatın da benzer şekilde, fotoğraf kadar uzun olmasa da, biraz zamana ihtiyacı olacağını düşünüyorum. Ben kesinlikle inanıyorum ki o noktaya geleceğiz.

Müzikte, resimde, edebiyatta sizce yapay zekâlar, insan sanatçılardan bağımsız sanat icra edebilirler mi? Bu tartışmalara siz nereden bakıyorsunuz?

Biz insanlar olarak, bizi insan yapan en temel fonksiyonlardan vazgeçmeye başladıkça makineleşiyoruz diye düşünüyorum. Biz makineleşirken, yapay zekâ bir o kadar yaklaşıyor bize. Artistik alanda insanları ve makineleri/yapay zekâyı ayıran en önemli nokta “Niyet (intention)” ve makinelerin o noktaya henüz gelmediğini biliyoruz. İnsan sanatçıdan bağımsız sanat eseri yaratmak, günümüzün dilemması. Ben bunun kabul edilip daha yaygınlaşacağına inanıyorum. Günümüzde birçok üretken sanatçı yapay zekânın sanatçı, insanın ise küratör olduğuna inandıklarını gösteren söylemlerde bulunuyor.

GAN alanında doktoraya devam ediyorsunuz, bundan sonraki planlarınızda neler var?

Doktoramı bitirip Rema üzerine yoğunlaşmak istiyorum. Şu anda insan ve makine yaratıcı süreçleri üzerine bir makale yazıyorum. Önümüzdeki yılın başında yayınlanması planlanıyor. Bir yandan da doktoramı bitirmek için yapacağım, yaratıcılık değerlendirmesini blockchain teknolojisinden yararlanarak transparan skorlama yöntemi üzerine çalışıyorum.

Son olarak, TAC’ye dönersek, sınıf arkadaşınız Kaan Uysal’ın sergi için özgün müzikler yaptığını duyduk. Okulunuzun ve sınıf arkadaşlarınızın hayatınızdaki yeri hakkında neler söylemek istersiniz?

Okulum ve sınıf arkadaşlarım hayatımın çok önemli bir parçası. TAC’li olmaktan ve Kaan gibi yetenekli arkadaşlarla büyümekten çok gurur duyuyorum. Kaan çok yetenekli bir müzisyen. Onun yaratıcı ifadesini paylaşmaya bir olanak yaratabildiysem, kendimi şanslı hissederim. Tüm TAC’li kardeşlerime, abilerime ve sınıf arkadaşlarıma kapım her zaman açık.

İklim değişiyor…

Peki biz değişmeye hazır mıyız?

Elif ÖZKUL Gökmen (TAC’91)

Hemen her gün iklimle ilgili haberleri dinliyoruz, okuyoruz. Avrupa’yı kavuran sıcak hava dalgaları, eriyen buzullar, sel, kuraklık, fırtına, yangın ve göç haberlerine maruz kaldığımız bir dönemde, bir iklim yazısı daha okumaya başladığınıza göre size, bir yandan bugüne dek okuduklarınızı daha anlamlı hale getirecek, diğer yandan da konuyu farklı perspektiflerden değerlendirmenize yardımcı olacak bir yazı sunma sorumluluğuyla yazmaya başlıyorum.

Sözü de çok uzatmadan kısa bir girizgâh yapayım. Dünya nüfusu artıyor. Birleşmiş Milletler tahminlerine göre 2050’de nüfus yaklaşık 10 milyara ulaşacak. Buna karşılık doğal kaynaklar hızla tükeniyor. 2022 Dünya Limit Aşım Günü, 28 Temmuz oldu. Bu tarih dünyanın bir yılda yenileyebileceği kaynakları, insanlığın tükettiği güne işaret ediyor! Limit Aşım Günü Türkiye için 22 Haziran idi. (İhtiyacı olan enerjinin yaklaşık yüzde 75’ini ithal eden ülkemizin, TÜİK tahminlerine göre nüfusu 2050’de 93 milyona ulaşacak.) Özetle 1,75 dünya varmış gibi yaşıyoruz. Kullandığımız kaynaklar ve onları kullanım şeklimiz bugün, iklim değişikliği olarak süregelen ve çok ciddi toplumsal, ekolojik ve ekonomik yıkımları olan; küresel iş birliği ile acil önlemler alınmadığı takdirde şiddeti artarak devam edecek bir krize dönüşüyor. Krize dönüşen bir durumun yeni gelişmediği ortada. Konuyla ilgili pek çok kitap ve raporun yanı sıra film ve belgeseller mevcut. Benim iklim değişikliğiyle ilgili ilk izlediğim belgesel, Al Gore’un 2006’da yayınlanan “The Inconvenient Truth / Uygunsuz Gerçek” filmiydi. Geçtiğimiz yıl Leonardo Di Caprio’nun başrolünde yer aldığı “Don’t Look Up / Yukarı Bakma” filmini izleyenleriniz olmuştur. Di Caprio da güçlü bir iklim aktivisti. O dönemde filmin kurgusunun iklim krizine gönderme yapıp yapmadığı tartışıldı. Bence doğrudan bağlantılı. Hatta dünyanın mevcut gidişatının çok daha vahim olduğunu düşünüyorum. Filmde insanlık bir felaketle karşı karşıya ama bunun farkında olup önleyebilecekler durumu inkâr ederek, koltuklarını korumaktan ya da günü kurtarmaktan öte bir aksiyon almıyorlar. Bir göktaşının birkaç dakika içinde dünyayı yok etmesi, iklim değişikliğiyle mücadeledeki başarısızlık sebebiyle yaşanacak felaketlerden çok daha acısız bir son!

Küresel riskler

WEF Dünya Ekonomik Forumu Küresel Risk Raporları, son birkaç yıldır aşırı hava olaylarına, iklim eylemi başarısızlığına ve biyolojik çeşitlilik kayıplarına ilk 3-5 küresel risk arasında yer veriyor. İklim değişikliği, ekosistemler, gıda güvenliği, su güvenliği, insan sağlığı, yoksulluk üzerinde geniş kapsamlı etkiler yaratıyor. Örneğin, dünya gıda tedarikinin üçte biri, polen taşıyarak tohumlayıcı rolü üstlenen arılara dayanıyor. Arı popülasyonu ise hızla azalıyor. 2006-2015 döneminde yaklaşık 20 bin olan arı türü, yüzde 25 azaldı. Değişen iklim sebebiyle milyonlarca insan yaşadıkları bölgeler ve hatta ülkeleri terk etmek zorunda kalıyor ve daha büyük göç dalgaları bekleniyor. Peki ne oldu da yerküre ısınmaya ve iklim de kontrolsüzce değişmeye başladı? Nedir bu karbon meselesi? Sıklıkla duyduğumuz “sera gazları” hangileri? Aslında bu yazının teknik içerikli olmasını hedeflemedim. Diğer taraftan sorunun kaynaklarını tanımlamazsam yazı eksik kalır diye düşündüm. Atmosfer iki gazdan oluşuyor; azot (N2-hacimce yüzde 78) ve oksijen (O2 hacimce yüzde 21). Bu iki gaz, güneş ışınlarına ve dünyadan salınan kızılötesi ışınlara göre geçirgendir. Fakat atmosferde kızılötesi ışınları tutabilen bazı gazlar vardır ki, bunlar sera gazlarıdır. Aslında atmosferdeki doğal sera gazı sayesinde yeryüzü ortalama 33 derece daha sıcaktır. Fakat insani faaliyetler sebebiyle atmosferdeki sera gazlarının konsantrasyonu arttığından, atmosferden geçemeyen kızılötesi ışınlar tekrar yeryüzüne yansıyor ve ortalama sıcaklığın yükselmesine neden oluyor.

Sera Gazı Emisyonlarının
Artış Sebepleri

Artışın başlıca sebepleri fosil yakıt tüketimi, ormansızlaştırma, hayvancılık, nitrojen içeren gübre kullanımı, florinli gazlar ve su buharı. Son 30 yılda atmosferdeki karbondioksit miktarı yüzde 85 ve metan gazı yüzde 18 oranında arttı. Metan gazı Global Warming Potential (GWP) özelliği sebebiyle atmosferin ısınmasında karbondioksite göre 25 kat daha etkili. Altı maddenin hepsi birbiriyle iç içe. Ormanlar, okyanuslar ve turbalıklarla beraber en etkili karbon yutakları. Sadece hammadde için değil, hayvancılık amaçlı daha fazla otlak alanı açmak için de ormanlar katlediliyor. 1960 ve 2019 yılları arasındaki küresel orman kaybı 82 milyon hektara ulaştı. Neredeyse Türkiye büyüklüğünde bir alan bu. Orman kayıplarının çoğunlukla tropik bölgelerde ve düşük gelirli ülkelerde meydana geldiği görülüyor. Maalesef bazı ülkeler tropik ormanlarını ve turbalık alanlarını, içerdiği doğal ham maddeleri kullanan şirketlere satıyor. Konunun bu yönünü burada kesiyorum zira şirketlerin doğrudan ve tedarik zinciri etkilerine ve yeşil badana (green washing) örneklerine girersem bu sayı kitaba dönüşebilir. Özetle, iklim krizi tamamen insan eliyle yaratılmış bir felaket.

Mevcut durum

Sanayi devriminden bu yana ısınma henüz 1,1°C (neredeyse 1,2°C) derece artmış olmasına rağmen, iklim değişikliğinin etkileri dünyanın her yerinde ve beklenenden daha şiddetli şekilde hissediliyor. Paris Antlaşması ile hedef ısınmayı 1,5°C derecenin altında tutmak ki bu dahi çok tehlikeli. Bu seviye için 2030’a kadar küresel emisyonlarda asgari yüzde 50 azaltma gerçekleştirmek gerekiyor.

IPCC Raporları

Son yıllarda iklim değişikliğinin doğrudan ve dolaylı etkileri, emisyon azaltma çabalarındaki gelişmeler, adaptasyon ve kırılganlıklar pek çok makaleye ve rapora konu oldu. Bunlardan en kapsamlıları Birleşmiş Milletler’in bir kurumu olan “Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) / Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli”nin 1990 yılından bu yana yayınladıkları.

IPCC’nin bu yıl 28 Şubat’ta yayınlanan 6. Değerlendirme Raporu bugüne kadar yayınlananlardan genel olarak çok farklı bir şey anlatmasa da pandemi sonrası toplumsal farkındalığın artması ve yaşanan felaketlerin dünyanın her yanında yaygınlaşmasıyla en çok dikkat çeken IPCC raporu oldu. 67 ülkeden, aralarında Türkiye’den Doç. Dr. Şiir Kılkış’ın da yer aldığı 270 bilim insanının, 34 bin akademik çalışmayı dikkate alarak kaleme aldığı bu raporda, uzmanlardan yüzde 41’inin gelişmekte olan ülkelerden gelmesi sebebiyle, iklim adaletsizliği ve finansman güçlükleri ile ilgili konular önceki raporlara göre daha fazla yer aldı.

Rapora göre 2008’den bu yana rekor seviyede ısınma, yangınlar ve seller sebebiyle 20 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda kaldı. 1961’den bu yana Afrika’da mahsul verimliliği üçte bir oranında düştü. Dünya nüfusunun yarısı yılın en az bir ayında su kıtlığı çekiyor. Kontrol edilemeyen yangınlar tabiatta geri dönülmez etkiler bırakıyor. Henüz kötü günlerin başındayız; 10 yıldan az bir süre içinde etkiler daha fazla hissedilecek.

Bugün, en az 170 ülke iklim politikalarına adaptasyonu da dâhil etti ve 80’in üzerinde ülke 2050’ye kadar karbon nötr olma taahhüdü verdi. Fakat pek çoğu (Türkiye de dâhil) henüz planlama aşamasından uygulama aşamasına geçemedi. IPCC bulguları mevcut girişimlerin başlangıç seviyesinde, reaktif, küçük çaplı ve çok kısa vadeli risklere yönelik olduğunu gösteriyor. IPCC tahminlerine göre gelişmekte olan ülkeler, adaptasyon için 2030-2050 döneminde yıllık 127 ila 295 milyar dolara ihtiyaç duyacak. Diğer taraftan iklim değişikliğiyle mücadele ve adaptasyon için harcanacak finansman aksiyon almamaktan daha az maliyetli.

İşte bu noktada iklim adaleti söz konusu oluyor. Küresel ısınmada asıl sorumluluk sahibi olanlar gelişmiş ülkeler. Dünya nüfusunun yüzde 16’sını oluşturan yüksek gelirli ülkeler küresel aşırı kaynak kullanımının yüzde 74’ünden sorumlu! Bunların başında ABD (yüzde 27) ve Avrupa Birliği (yüzde 25) geliyor. G20 ülkeleri küresel karbon emisyonlarının yüzde 78’inden sorumlu. Bu ülkeler bir taraftan yoğun sera gazı salımına dayanan üretim modelleri sayesinde zenginleşirken, diğer taraftan özellikle Afrika ve Güney Asya’da bulunan az gelişmiş ülkeleri daha derinden etkileyen küresel ısınmaya yol açtılar. Küresel ısınmada sorumluluk sahibi olan ülkelerin meydana gelen zararı telafi edici adımları atmaları gerekiyor.

Dartmouth Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya göre (National Attribution of Historical Climate Damages), salımlarıyla en fazla hasara neden olan ilk beş ülke; ABD ve Çin (1,8 trilyon dolar), Rusya (986 milyar dolar), Hindistan (809 milyar dolar) ve Brezilya (528 milyar dolar). Sadece ABD ve Çin birlikte dünyadaki iklim hasarının yaklaşık üçte birine neden oldu.

Araştırma, yıllara göre kümülatif olarak en fazla karbon salımı yapan ABD’nin 1990’dan 2014’e kadar diğer ülkelerde 1,9 trilyon dolardan fazla iklim hasarına neden olduğunu gösteriyor; bunun 310 milyar dolarını Brezilya’ya, 257 milyar dolarını Hindistan’a, 124 milyar dolarını Endonezya’ya, 104 milyar dolarını Venezuela’ya ve 74 milyar dolarını Nijerya’ya verilen hasarlar oluşturuyor.

Ağustos ayı başında Portekiz’de haftalarca süren orman yangınlarında 17 bin hektar alan kül oldu. Portekiz’de bir grup genç, aralarında Türkiye’nin de yer aldığı 32 ülkeyi iklim değişikliğiyle yeterli mücadeleyi vermemekle suçladı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne dava açtı. Ülkemizde iklim değişikliğine yönelik atılan/atılmayan adımlar başka bir yazının konusu olacak.

McKinsey & Company tarafından hazırlanan “The Net-Zero Transition” raporu, 2050 yılına kadar dünyanın karbon nötr bir ekonomiye geçiş yapabilmesi için toplam 275 trilyon dolar yatırıma ihtiyaç duyulacağını öngörüyor. Sapiens, Homo Deus ve 21. Yüzyıl İçin 21 Ders kitaplarının yazarı Yuval Hoah Harrari, 17 Haziran’daki TED konuşmasında, ekibiyle yaptığı uzun soluklu incelemeler sonucunda dünya GSMH’sının yüzde 2’siyle iklim krizinin önlenebileceğini hesapladıklarını belirtiyor.

Yaklaşık 4 bin sayfalık IPCC raporunun ana hatlarını sol ve sağdaki özel bölümlerde iki senaryoda ve rakamlarla aktarmaya çalıştım. Önce biraz içinizi karartacağım ama ikinci senaryo için hâlâ umut var…

İkinci senaryo ile içinize biraz su serptiğimi umut ediyorum. Bu mümkün, fakat hem ekonomik hem enerji hem ulaşım (yüzde 29 etki) hem sanayi (yüzde 25 etki) hem tarım sistemlerinde hem de tüketici alışkanlıklarında hızlı değişimlere ihtiyaç var. Öncelikli aksiyonlar verimlilik çalışmalarını içeriyor, onları yatırımlar takip ediyor. IPCC’ye göre tüketicilerin alışkanlıklarını değiştirmesi sayesinde küresel ölçekte sera gazı emisyonlarının yüzde 40 ila 70 arasında azaltılabileceği tahmin ediliyor.

Uluslararası regülasyonlar

Avrupa Yeşil Mutabakatı, AB politik ve ekonomik mekanizmalarının topyekûn harekete geçirilerek, sera gazı salımında payı olan tüm aktörlerin 2050 yılına kadar net-sıfır hedefine ulaşacak şekilde hareket etmesini sağlayacak düzenlemeleri, teşvikleri, stratejileri ve planları içeriyor. AB, “Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) / Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması” sayesinde, kendi bünyesinde başlattığı büyük değişimi, kendisi ile ticaret yapan diğer ülkelere yaymak istiyor. Avrupalı şirketlerin önemli tedarikçileri arasında yer alan Türk şirketlerini ciddi bir adaptasyon süreci bekliyor.

Bu yıl ağustos ayında da Paris İklim Antlaşmasını en son imzalayan ülkeler arasında yer alan ABD Kongresinden geçen The Inflation Reduction Act (IRA) ile tarihi bir an yaşandı. IRA ülkede halihazırda devam eden temiz enerjiye adil geçişi güçlü bir şekilde desteklerken, 2030’a kadar yüzde 40 emisyon azaltımı için yapılacak yatırımlara ayrılacak 370 milyar doların ve 60 milyar doları fosil yakıt kirliliğinden etkilenen toplumlara aktarılarak çevresel adaletsizliğe de bir nebze çare olacak gibi görünüyor. Bu gelişmelerde Al Gore’un liderliğindeki ve benim de 2013’ten bu yana üyesi olduğum The Climate Reality Project’in yasa koyucularla yaptığı 150 toplantı ve politika yapıcılarla yaptığı 180 bin kez iletişim çabasının etkisi olduğu tartışılmaz.

Görünen o ki iklim krizini daha çok yazacağız, konuşacağız ama bu yazı için ayrılan kelime sayısını aştım bile. Aslında “Biz neler yapabiliriz?” sorusunu da açmak istiyordum. Şu an ne kadar kontrolümüz dışında bir fenomenin içindeymişiz gibi hissetsek de bu yazıyı okuyan herkes iklim değişikliği ile mücadele için alabileceği en az bir aksiyonu belirleyebilir. Umudu besleyen en etkili yöntemin aktivizm olduğunu unutmayalım. Bir sonraki sayıda görüşmek üzere. Sağlıkla kalın…

Kaynaklar:

IPCC 6. Değerlendirme Raporu; WRI World Resource Institute; WEF World Economic Forum Global Risks Reports; CDP Carbon Disclosure Project (Web); The Actual Cost of Preventing Climate Breakdown-TED Talks Daily Podcast Yuval Noah Harari; Kitap: Seçtiğimiz Gelecek (Christina Figueres & Tom Rivett-Carnac); Yeşil Büyüme Bültenleri (LinkedIn); Ve okuduğum onlarca rapor ve makale…

1. senaryo

Yarattığımız
Dünya ile 2050’de Yaşam

1 Hava o kadar kirli ve sıcak ki insanı sersemletiyor. Yılın en az 45 günü 60°C’lik ısı dalgaları hissediliyor.

2 Ormanlar, okyanuslar, bitkiler ve toprak yarattığımız emisyonun yüzde 50’sini emmiş ve artık geri kusuyor. (IPCC: 1,5°C ısınma durumunda karasal türlerin yüzde 14’ünün nesli tükenecek.)

3 Havadaki nem oranı ve deniz yüzeyi sıcaklık artışı kasırga ve fırtınaları artırdı. Sürekli sel ve ölüm haberleri geliyor. Felaketlerin yaşandığı bölgelere temiz su ve temel gıda ulaştırmak çok zorlaştı. (IPCC: 1,5°C ısınma durumunda buzulların çoğu erimiş olacak ve ek 350 milyon kişi daha su kıtlığı çekecek.)

4 İnsanlar kıyılardan naklediliyor. Göç etmek zorunda kalıyorlar. (IPCC: Bugün, 3,3-3,6 milyar insan iklim değişikliğinden en yüksek oranda etkilenecek kırılgan bölgelerde yaşıyor.)

5 Su kaynakları çok kirlendi. Sıtma, kolera, solunum yolu hastalıkları ve yetersiz beslenme kaynaklı sağlık sorunları ile mücadele devam ediyor. (IPCC: Sel riski 2030’da 15 yaş altı çocuklarda ishal sebebiyle 48.000 ölüme sebep olabilecek.)

6 Gıda üretiminde ve tedarikinde büyük sorunlar var. Denizde yaşam durdu. Avusturalya set resifi su mezarlığına döndü. (IPCC: Tropik bölgelerin kıyı şeridinde yaşayan topluluklar gıda güvenliklerini sağlayan mercan resifleri ekosistemlerini tamamen kaybedecekler.)

7 Gelir eşitsizliği hiç olmadığı kadar derin ve tehlikeli hale geldi. (IPCC: Önümüzdeki 10 yıl içinde 32-132 milyon insan iklim değişikliğine bağlı sebeplerden aşırı yoksulluk yaşayacak.)

8 Geleceğe ait endişeler çok yüksek! Psikolojik rahatsızlıklar çok arttı. (IPCC: İklim değişikliği, yüksek sıcaklıklara bağlı ölümlerin ve kalp hastalıklarının yanı sıra ruhsal bozukluklara da sebebiyet verebilecek.)

2. senaryo

Yaratabileceğimiz
Dünya ile 2050’de Yaşam

1 Emisyonları yarıya indirmeyi başardık. 1,5°C’nin altında kalan bir ısınmayı muhafaza ediyoruz.

2 Hava tertemiz, şehirlerde yürürken ormanda yürür gibiyiz. Her yer ağaçlarla donanmış. Bu tek çözüm değildi ama bize ihtiyacımız olan zamanı kazandırdı. Şirketler bağışları ve halkın desteği ile tarihteki en büyük ağaç dikme kampanyasını finanse ettiler.

3 Her boş, arsa, sokak yeniden tasarlandı, gölgeli koruya çevrildi. Her çatı, sebze, meyve, çiçek bahçeleri ile dolu. Ormanlık alanlar artık dünyanın yüzde 50’sini oluşturuyor ve tarım ağaç merkezli oldu.

4 Uçakların yakıt verimliliğini artırmak için hızlarını düşürmesi, elektrikli trenlerin tercih edilmesine sebep oluyor. Nüfusun yüzde 75’i yeni elektrikli demiryollarını kullanıyor. Fosil yakıt kullanılmıyor. Benzinli ve dizel araba yok. Bazı ülkelerde bir miktar nükleer kaldı ama her yerde yenilenebilir ve temiz enerji kullanılıyor. Yakma maliyeti olmadığı için iyice ucuzladı.

5 Evler ve binalar kendi elektriğini üretiyor, olası her yüzey güneş ışığından enerji toplayan milyonlarca nanopartikül içeren güneş boyasıyla kaplı, rüzgâr olan her noktada türbinler var.

6 Hayatın her yönünde eğilimler daha yerel. Eskiden bireysel yapılan işler artık ortaklaşa yapılıyor. Gıda hala pahalı, hane bütçesinin yüzde 30’una tekabül ediyor. Okullar, balkonlar, dikey bahçelerde meyve ve sebze üretiliyor.

7 Göçler, kanser, kalp krizi, felç gibi hastalıklar büyük oranda azaldı. Sağlıklı ve mutluyuz.

8 Haddinden fazla tüketim, rekabet ve aç gözlü çıkar ilişkilerinden eser yok. Sadece ekosistemleri kurtarmadık, insanın potansiyel gücünü ve sağduyusunu ortaya çıkardık.

Zeynep Deniz (TAC’91)

Balkondan sofraya

“Sürdürülebilirlik” bölümümüzde bu sayı, Tarsus Amerikan Koleji mezunlarından Zeynep Deniz’i konuk ediyoruz. Deniz, son bir senedir ilgi alanına giren “balkon bahçeciliğiyle” ilgili deneyimlerini Connect okurlarıyla paylaştı.

Geçen yaz başlayan balkon bahçeciliği serüvenim, deneyimledikçe ve öğrendikçe daha büyük bir tutkuya dönüştü. Biraz toprak, güneş, su, tohumlar ve doğal gübrelerle doğanın mucizesine tanıklık etmek öyle anlamlı ki... İmkânı olan herkese bu harika deneyimi öneririm.

Kendi yiyeceğinizi yetiştirmek öyle korkulacak, büyütülecek bir şey değil, fakat hiç bilmeden rastgele yapılabilecek bir şey de değil. Önce niyet, sonra da biraz araştırma, öğrenme, bilgilenme gerekiyor. Yüzmeyi öğrenmek gibi; suya girmeden öğrenilmiyor. Hata yapa yapa öğreniliyor. Mesela derin saksılar kullanmam gerektiğini öyle öğrendim ben ve toprağı sık sık havalandırmak gerektiğini de...

İyi bir planlama gerekiyor, alanınız ne kadar, günde kaç saat güneş alıyor gibi konuları tespit edip, ne ekeceğinize ona göre karar verebilirsiniz. Gölgede yetişebilen ya da çok güneş istemeyen sebzeler de var. Mesela marul, pazı, dereotu, kekik gibi yeşil yapraklı sebzeler gayet kolay yetişiyor. Meyve verenler biraz daha ilgi ve bilgi gerektiriyor. Neyse ki YouTube da hem Türkçe hem İngilizce şahane videolar var bu konuda. Ben bu videoları ders gibi izliyorum; çünkü çok fazla bilgi var. Yani domates deyip geçmeyin; 10 sayfa not aldım domatesle ilgili. Hepsinin ihtiyaç duyduğu gübreler, sulama saatleri, budama teknikleri farklı.

Doğal gübre yapımı da çok kolay. Mesela soğan kabuklarını ve yumurta kabuklarını kaynatıp, suyla inceltip gübre olarak veriyorum her hafta. Evde kendi yediğiniz her şey sebzelere de iyi geliyor. Pirinç ve bakliyat yıkama suları, meyve sebze kabukları, çay kahve telveleri... Her şey gübre olarak kullanılabilir. Toprağı ne kadar iyi beslerseniz, sebzeleriniz de o kadar sağlıklı ve verimli olur çünkü onlar da topraktaki besinlerle besleniyor.

Bence herkesin kolaylıkla ve keyifle yapabileceği hem harika bir hobi hem de sağlıklı beslenmek, temiz gıda tüketmek adına kendimize ve bedenimize karşı büyük bir sorumluluk bu. Bu konuda çevremdeki insanları teşvik etmeye, ilham vermeye çalışıyorum ve yetiştirdiğim fideleri tanıdığım herkese dağıtıyorum. İnsanın kendi yetiştirdiği sebzeleri yemesi öyle büyük bir keyif ki, anlatılmaz yaşanır. Sevgiyle ve sağlıkla...

ROBERT (BOB) SAMUEL KELLER

Örnek bir öğretmen

Talas Amerikan Okulunun unutulmaz öğretmenlerinden, okul müdürlüğü görevini de yürütmüş Robert (Bob) Samuel Keller'ın 10 Eylül 2022 Cumartesi günü
92 yaşında vefat ettiğini üzülerek öğrendik.

Bob Keller, 18 Haziran 1930 yılında ABD'de Bradford, Ohio'da doğdu. Üniversite eğitimini Manchester Üniversitesi, Indiana'da tamamladıktan sonra 1953 yılında Philadelphia'daki Haverford Üniversitesinden sosyal bilimler alanında yüksek lisans derecesini aldı. Aynı yıl İngilizce öğretmeni olarak Türkiye'ye gelerek Talas'ta çalışmaya başladı. 1955 yılında yine Talas'ta öğretmenlik yapan ve geçen yıl aramızdan ayrılan Dorothy (Dee) Birge ile evlendi. Dört çocuğu olan ailenin üç çocuğu Türkiye'de doğdu. 1960 yılında Talas Amerikan'ın Okul Müdürlüğünü üstlenen Bob Keller, 1965 yılına kadar bu görevi sürdürdü. 1965’te ABD'ye dönen Dee ve Bob Keller, Brattleboro, Vermont'a yerleşti.

12 yıl görev yaptığı Talas'ta öğrencileriyle derin bağlar kuran Bob Keller, bu ilişkilerini ömrü boyunca sürdürmüş, FABSIT'te aktif olarak görev almış ve öğrencileriyle bağlarını hiç koparmamıştır. Yıllar sonra bir söyleşisinde Talas günlerini şöyle anlatacaktır: "... Trenle Talas'a gittim ve Talas'a vardığımız gece kar yağıyordu. Kaliforniya'dan gelen bazı öğretmenler uzun süre orada kalmak isteyip istemediklerini sorguluyorlardı, ama sonunda oranın öğretmenlik yapmak için harika bir yer olduğunu anladılar... Müdürümüz John Scott, öğretmenler ve öğrenciler... Bu benim daha önce hiç yaşamadığım bir tecrübeydi. Okulumuz yatılıydı ve Talas'ta bir tepede bulunuyordu. Öğretmenler ve öğrenciler birlikte yaşıyorlardı, birlikte yiyip içiyorlardı. Ve orada gerçekten birbirine bağlılık hissi vardı. Gerçekten çok özeldi... Okulumda on iki yıl boyunca birçok öğrencim oldu. Çeşitli vasıtalarla öğrencilerin aileleriyle de görüşerek daha büyük bir topluluk içinde oldum. Bu topluluk ruhu çok özeldi."

Dee ve Bob Keller, 2000 yılında tekrar Türkiye'ye döndüler. 70'li yaşlarına rağmen Türkiye'deki topluluklarına hizmet etmek için Amerikan Bord Okullarının SEV'e devrinin tamamlanmasında görev aldılar. 2002-2004 yıllarında Amerikan Bord Heyeti Genel Sekreterliği görevini birlikte üstlenmiş ve bu görevi son olarak yapacak Betty ve Kenneth Frank'e devrettiler.

Talas'taki öğrencileri de onlarla bağlarını hep sürdürdüler ve geçen yıl vefat eden öğretmenleri Dorothy Keller'ın anısına “Dorothy ve Robert Keller Eğitimde Mükemmeliyet Fonu”nu oluşturarak tıpkı onlar gibi hayatlarını çocukların ve gençlerin eğitimine adamış öğretmenlerin gelişimine destek veriyorlar.

Vakfımızın ve kurumlarımızda büyük emeği olan Robert Samuel Keller’a Tanrı’dan rahmet, kederli ailesine ve tüm sevenlerine sabır ve başsağlığı dileriz.