Hayallerin Kahramanları

Mehmet T. Nane (TAC’84)

SEV Yönetİm Kurulu Başkanı

Kampüslerimizde yeniden öğrencilerimizle buluşmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Kuşkusuz bu buluşmanın en coşkulu günleri, temmuz ayında öğrencilerimizin yüz yüze yapılan mezuniyet törenlerinde gerçekleşti. 2021 mezunlarımızın yanı sıra, geçen yıl salgın kısıtlamaları nedeniyle ertelenen törenlerini bu yıl yapan 2020 mezunlarıysa tekrar kampüslerinde olmanın heyecanını yaşadılar.

Hepsiyle ne kadar gurur duysak azdır. 2021 mezunlarımızdan 269'u başta ABD, Birleşik Krallık, Hollanda ve İtalya'da olmak üzere dünyanın en iyi üniversitelerinde eğitimlerine devam edecekler. Gençlerimizin, yurt dışındaki eğitimleri için bu yıl toplamda 14 milyon dolara yakın burs kazandığını da belirtmek isterim. Aynı şekilde yurt içinde en iyi üniversiteleri kazanan mezunlarımız, başta mühendislik olmak üzere birçok alandaki tercihleriyle gururumuz oldular. En genç mezunlarımız olan 2020 ve 2021 sınıflarına tekrar aramıza hoş geldiniz diyor, başarılarının yaşamları boyunca devam etmesini diliyorum.

Connect olarak, yeni mezunlarımızı hayatın içine uğurladığımız bu sayımızda, onlara ilham ve umut verecek önemli bir konuyu ele almak istedik. Girişimcilik dünyasının kahramanları mezunlarımız... Son yıllarda ülkemizde değerleri milyar dolarları aşan, hatta on milyar dolarları bulan global çapta başarı kazanmış girişimci mezunlarımızı gururla takip ediyoruz, zaman zaman onları dergimizin sayfalarında konuk ediyoruz. Bu sayımızda işte bu başarılı girişimcilerin ortaya çıkmasında çok önemli rolleri olan, girişim sermayesi fonlarını yöneten, melek yatırımlarıyla küçük ama kritik katkılar yapan, gönüllü danışmanlıklarıyla girişimcilik ekosisteminin kalbinde yer alan mezunlarımızı bir araya getirmek istedik.

Bugün bir kere daha tüm dünyanın köklü değişimlerin eşiğinde olduğuna tanık oluyoruz... Önümüzde, iklim krizinden yapay zekâlara, sürücüsüz araçlardan genetiğe, sağlıktan uzay teknolojilerine kadar birçok yeni potansiyel alan uzanıyor. Gençlerimizin tüm bu alanlarda dünya çapında başarılar kazabilmesi ve geleceğin dünyasında söz sahibi olabilmeleri, eğitim sisteminden başlayıp, onlara destek verecek girişimcilik ekosisteminin daha fazla güçlenmesiyle mümkün olabilir ancak. Girişimcilik dünyasına destek vermeyi bir toplum hizmeti olarak gören böylesi mezunlarımızla bu sefer başaracağımıza inanıyorum.

Sözlerimi bitirmeden önce, Sağlık ve Eğitim Vakfı olarak kaybettiğimiz üç değerli üyemizi anmak istiyorum. SEV Fahri Başkanı ve Mütevelli Heyeti Üyesi Şevket Sabancı (TAC'56) aramızdan ayrıldı. Türk sanayisinin gelişimine büyük katkılar sağlayan Şevket Sabancı, aynı zamanda girişimci ruhu ve hayırsever kişiliğiyle yaşamı boyunca iş dünyasında örnek olmuş bir duayendi. Vakfımızın 1968 yılında resmi olarak kuruluşunda imzası olan SEV Onursal Mütevelli Üyesi Anna G. Edmonds ise ABD'de hayata gözlerini yumdu. Üsküdar Amerikan Lisesi ve Talas Amerikan Okulunun eski öğretmenlerinden ve Redhouse'un editörlerinden biriydi. Bir diğer üzücü kaybımız, SEV Onursal Mütevelli Heyeti Üyesi Zeliha Dural (UAA'46) oldu. Yaşamıyla topluma örnek olmuş bir iş kadını, örnek bağışçı ve mezunlarımız arasındaki ortak kültürün yılmaz destekçilerinden biriydi.

SEV Ailesi'nin bu üç değerli üyesini emekleri ve gönüllü çabalarıyla her zaman sevgi, saygı ve rahmetle anacağız. Mekânları cennet, ruhları şad olsun... Onların anısına göstereceğimiz en büyük saygı, katkılarıyla bugünlere ulaştırdıkları bu eşsiz kurumları geleceğe taşımak için yine hep birlikte yılmadan çalışmak olacaktır...

KAPAK

30

Girişimcilik

Dünyasının

Kahramanları

Dünya, bilgi ve iletişim teknolojileriyle milenyuma büyük bir değişim dalgasıyla girmişti. 20 yıl sonra bugün iklimden yapay zekâya, sağlıktan biyoteknolojiye, perakendeden eğlenceye birçok alanda yine büyük değişimlerin şafağındayız. Küresel çapta girişimciler çıkarmak için melek yatırımcıları, fon yöneticileri ve gönüllü danışmanlarıyla girişimcilik dünyasının kahramanları işbaşında...

Gündemdekiler

08 Uçan Dedektif’in özgürlük
tutkusu: Ali Kabaş

10 Dernekle ilişki, okula geldiğin gün
başlar!: Mehmet Özel

12 Geleneksel lezzetin
yeni nesil temsilcileri:
Kerem Macit, Hande Macit

16 Ressamın elinden
tablo gibi pastalar: Gamze Olgun

PORTRELER

18 O, yitirilmiş veya unutulmuş bilgileri
hatırlatıyor: Nilgün Arıt

22 Genlerle sarmalanmış bir hayat:
Prof. Dr. Aslı Tolun

ORTAK AKIL

28 Köklü bir kültürün çağdaş yansımaları:
Lisya Konfino Tavaşi ve
Seza Ünal Özeren

ÇINARLAR

50 “UAA’nın hayatımdaki yeriyle ilgili
bir kitap yazabilirim”: Ayşe Ülkü Ersin

54 “Soru sormayı ve sorgulamayı okulda
öğrendik: Ayşe Hortaçsu Birsel

NESİLDEN NESİLE

56 Dört neslin ortak değeri UAA:
Berna Altan Yüzbaş

58 Geçmişimiz, günümüz, geleceğimiz ACI:
Defne Pektaştan Ersözlü

60 Kökler: Defne Ergöz

KÜLTÜR SANAT

62 Sanata dönüşen kahve kültürü:
Elvan Özkavruk Adanır

65 Bir Dan Brown romanı gibi: Refik Kutluer

66 Mezun Kitaplığı



KAMPÜS

70 SEV'de kariyer: Begüm Dilmen

72 Benim öğretmenim: Saadet Timur

73 Mezuniyet töreni: UAA, ACI, TAC, SAC

CONNECT dergisi, Sağlık ve Eğitim Vakfı tarafından Üsküdar Amerikan Lisesi (UAA), İzmir Amerikan Koleji (ACI), Tarsus Amerikan Koleji (TAC), SEV Amerikan Koleji (SAC) ile SEV İlköğretim Kurumları (SEV Okulları) mezunları için üç ayda bir basılı ve dijital ortamlarda yayımlanmaktadır.

CONNECT dergisi;

• Köklü tarihleri ve ortak kültürel bağlarıyla üç farklı şehirde faaliyet gösteren SEV Okullarından farklı dönemlerde ve lokasyonlarda mezun olmuş tüm “SEV Okulları Mezunları” (Mezunlar) arasındaki tarihi ve kültürel bağları canlı tutmayı;

• Mezunlar arasında iletişim ağının (networking) gücünü artırmayı;

• Mezunların ulusal ve uluslararası çaptaki iş, kültür, sanat, spor, akademik ve toplum hizmeti başarılarını; ilham verecek ve örnek oluşturacak nitelikteki kişisel yaşam öykülerini tüm mezunlarla paylaşarak; birlik, beraberlik ve dayanışma duygusunu yüceltmeyi;

• Mezunların, okullarıyla ilgili haberlere erişimlerini sağlayarak; okullarıyla bağlarını daim kılmayı, bir toplum hizmeti olan eğitim için bağışçı olmayı ve okullarına gönüllü destek vermeyi sürdürmeleri için özendirmeyi; amaçlar.

YAYIN İLKELERİ

• CONNECT dergisinde (Dergi); yaş, cinsiyet, milliyet, ırk, dini inanç ayrımı gözetmeksizin dünyanın dört bir yanında yaşayan, UAA, ACI, TAC, SAC ve SEV İlköğretim Kurumlarından mezun olmuş; SEV Okullarında görev yapan/yapmış öğretmen, idareci, profesyoneller ve SEV Okulları öğrencilerinin haber, konu ve içeriklerine yer verilir.

• Dergide yayımlanacak tüm haber, konu ve içeriklere, CONNECT Yayın Kurulu’nca (Yayın Kurulu) karar verilir.

• Yayın Kurulu Üyeleri; SEV Yönetim Kurulu Başkanı’nın başkanlığında belirlenen, yayıncılık ve iletişim alanında uzman en az iki mezun Üye; SEV Genel Müdürü, SEV İletişim Müdürü, Mezun Dernekleri Başkanları ve/veya onların belirlediği birer mezun üye ile Dergi Yazı İşlerinde (Yazı İşleri) görevli editörlerden oluşur.

• Mezun Derneklerinden, doğrudan Mezunlardan, Yazı İşlerinden, gönüllü mezun yazar/editör/fotoğrafçı/muhabirlerden gelen tüm haber, konu ve içerik önerileri, Yayın Kurulunca ele alınır ve Kurulun onayından geçtikten sonra SEV İletişim ve Yazı İşleri tarafından uygun formatlarda Dergide yayımlanmak üzere hazırlanır,

• Derginin tüm haber, konu ve içeriklerinin Yayın Kurulunda değerlendirme, yayıma hazırlanış ve yayımlanma süreçleri ile reklam verenlerle ticari ilişkilerinde temel olarak Sağlık ve Eğitim Vakfı Etik Kuralları’nın yanı sıra evrensel basın meslek ilke ve etik kuralları (2) dikkate alınır,

• Tüm haber, konu ve içerikler, ilgili Mezunların bilgisi dahilinde ve onayıyla; kamuya açık basın ve yayın ortamlarında yayımlanmış haberler ise kaynak gösterilerek, yayımlanır.

• Tüm haber, konu ve içerikler, Amaç bölümü çerçevesinde seçilir; herhangi bir reklam, tanıtım veya çıkar amacı içermez,

• Dergide hiçbir politik düşüncenin, siyasi partinin, ırk, milliyet, cinsiyet veya dini inanışın savunusu veya eleştirisi yapılmaz,

• Haber, konu veya içeriklerde yer alan Mezunların söyledikleri veya yazdıkları kendilerinin düşünce ve duygularıdır; bu düşünce ve duygular SEV ile ilişkilendirilemez,

• Dergide yer alan haber, konu ve içeriklerde, kişi hak ve özgürlüklerinin yanı sıra kurum ve kuruluşların ticari itibarları da göz önünde bulundurulur, bu itibarı zedeleyecek hiçbir ifadeye yer verilmez,

• Dergide yer alan haber, konu ve içerikler, SEV ve onun kurumlarına ait yayın ve ortamları haricinde; SEV’den ve haberin muhatabı olan mezunlardan izin alınmaksızın farklı basılı veya dijital mecralarda yayımlanmaz,

• Dergi, Yayın Kurulunun uygun gördüğü adetlerde basılı olarak mezunların adreslerine ücretsiz ulaştırılır; ayrıca dijital olarak Turkcell Dergilik, Vodafone vMag mobil uygulamaları ve (sev.org.tr/connect) web adresinden yayımlanır.

• Haber, röportaj, makale, köşe yazısı, fotoğraf, illüstrasyon vb. şekillerde Dergiye katkıda bulunmak isteyen tüm Mezunlar, “SEV CONNECT Dergisi Gönüllü Yazar, Editör ve Muhabirleri Tarafından Hazırlanan Haber, Konu ve İçeriklere İlişkin Protokol”e uyarlar.

• Mezunlar veya şirketler Dergide ürün ve hizmetlerinin tanıtımını yapmak istediklerinde, SEV ile iletişime geçerler ve ilanlar aşağıdaki belirtilen İlan ve Reklam Yayımlama İlkeleri çerçevesinde yayımlanır.

İLAN VE REKLAM YAYIMLAMA

• CONNECT, içinde dil, din, ırk, milliyet veya cinsiyet ayrımı yapan; temel kişi hak ve özgürlüklerini ihlal eden; yasalarca suç sayılmış metin, görüntü, desen vb. içerikleri taşıyan hiçbir ilan ve reklama yer vermez,

• Yasalarca ilan ve reklam sınırlaması getirilmiş meslek gruplarının ve alkol, tütün ürünlerinin yer aldığı reklam ve ilanlar yayımlanmaz,

• İlan ve reklamlar tamamen tanıtım amaçlıdır; içinde yer alan bilgi ve değerlendirmeler hiçbir koşulda SEV ile ilişkilendirilemez,

• İlan ve reklam veren Mezunlar, kurumlar veya kişiler reklamla bağlantılı haber, konu veya içerik talep edemez,

• İlan veya reklamlarını, haber, söyleşi vb. formatlarda yayımlamak isteyen kurum ya da kişiler; bu tarzdaki ilan ve reklamlarını ancak Derginin genel tasarımıyla net olarak algılanacak şekilde farklılaştırarak ve “Advertorial” veya “Bu bir ilandır” ibaresi koyarak yayımlayabilir,

• Reklam verenlerle iletişim ve ilanların uygunluk denetimi SEV tarafından; fatura ve tahsilat işlemleri, yapılan sözleşme çerçevesinde SEV Yayıncılık A.Ş. tarafından yürütülür.

Ali Kabaş (TAC’76)

Kısa Sorular Kısa Cevaplar

Uçan Dedektif’in özgürlük tutkusu

Özgürlük ve tutku. İki kuvvetli duygu. Sevgili Ali Kabaş bu duyguları sanatına yansıtıyor. Uçarak fotoğraflayan Kabaş, GAIN TV ile birlikte “Uçan Dedektif” serisini yarattı. “Kısa Sorular, Kısa Cevaplar” köşemizde kendisine bu çalışmasını ve yaptıklarının insanların doğayla ilgili bilinçlenmesindeki etkisini konuştuk.

SÖYLEŞİ: Defne Ongun Müminoğlu (TAC’89)

Sevgili Ali Kabaş, fotoğraf aşamalarını kayda almak, takipçilerle paylaşmak ve ardından da GAIN TV’de Uçan Dedektif… Fotoğrafçılığa farklı bir yaklaşım var sizde. Size ne ilham verdi? Doğal akışında mı böyle oldu? 

Fotoğraf yaşamımda sürekli farklı yaklaşımlar peşinde olduğum doğru. Pandemi başladığında fotoğraf çekimlerim ertelenince YouTube kanalımda fotoğraf meraklıları için öğretici ve ilham verici olduğunu düşündüğüm videolar yaptım. İngilizce anlatımla Türkçe alt yazılı olarak yaptığım videolar, “İzolasyon” serisiyle başladı, teknikle ilgili videolarla ve “Suyun Kenarı” serisiyle devam etti. İzolasyon sırasında evde otururken, yurt dışından Youtuber fotoğrafçıları takip etmeye başlamıştım. Nedense bu kişilerin çoğu İngiliz. İyi olanlar arasında birkaç Amerikalı ve Avrupalı da var. Tarzları ve içerikleri fotoğrafçı olarak bana hitap ettiği için ben de kendi kanalımda benzer bir format uyguladım. Onlarla aramdaki fark, onlar önce Youtuber sonra fotoğrafçı, ben ise tersiyim. O yüzden, yasaklar azalınca YouTube çekimlerime biraz ara verdim. Yani doğal akışına bıraktım. Tabii, bu devam etmeyeceğim anlamına gelmiyor. Bu yıl da yasakların kalkmasının ardından GAIN TV’de Gain ekibiyle beraber “Uçan Dedektif” programını yaptık. Hem paramotorla 2003 yılından beri ülkemizin çok yerinde uçmuş olduğum, hem havadan fotoğraf ve video çektiğim, hem de Youtube videolarımı hazırlarken çekim sırasında detaylı anlatım yapabildiğimi keşfettiğim için doğal olarak bana çok uygun bir program oldu.

Uçan Dedektif neler yapıyor? Nasıl bir program?

Uçan Dedektif olarak, gündemdeki konularla olan ilgilerine, tarihi ve doğal özelliklerine göre seçtiğimiz bölgelere GAIN ekibiyle beraber gidip, paramotorumla uçarak havadan keşif, anlatım ve çekim yapıyorum. Ekipte yer ve drone kameramanları da görev alıyor; inişleri, kalkışları ve paramotorla giremediğim yerleri çekiyorlar. Uçuş sırasında o bölgenin tarihini, özelliklerini, geçmişten bugüne değişenlerini, yok olanlarını, eklenenlerini, aynı kalanlarını, bozulanlarını ve düzelenlerini çevreye duyarlı bir bakış açısıyla anlatıyorum ve belge olarak kalacak fotoğraflar çekiyorum.

Ege ve Akdeniz bölgesindeki yangınlar, Marmara’daki müsilaj… Acaba Uçan Dedektif halk için bir bilinçlendirme ve bilgi akışı sağlayan kanal olabilir mi?

Bazı gerçekler ancak havadan gösterildiği ve anlatıldığı zaman çarpıcı bir şekilde anlaşılabiliyor. İki boyutlu bir düzlemde yaşarken farkına varmadığımız çarpıklıklar ve güzellikler farklı bir bakış açısıyla yeni bir anlam kazanabiliyor. Bu yüzden Uçan Dedektif’in değişik ve etkili bir bilinçlendirme ve bilgi kaynağı olduğunu düşünüyorum. 

Son olarak, birer kelimeyle duygularınızı anlamak istiyorum. Fotoğraf deyince ilk aklınıza gelen duygu? Uçmak deyince?

Fotoğraf deyince ilk aklıma gelen duygu, tutku. Uçmak deyince de özgürlük.

Mehmet Özel (TAC’90)

Dernekle ilişki, okula geldiğin gün başlar!

Tarsus Amerikan Koleji Mezunlar Derneğinin yeni başkanı seçilen Mehmet Özel, okulunun kendisi için anlamının büyük olduğunu, TAC’lileri ise ikinci ailesi olarak gördüğünü söylüyor ve TAC’ye hizmet etmekten duyduğu mutluluğu bizlerle paylaşıyor.

Tarsus Amerikan Koleji Mezunlar Derneğinin başkanlık bayrağını Ramazan Dinçer’den (TAC’83) devralan Mehmet Özel, en önemli görevlerinin, geleneği geleceğe taşımak olduğunu söylüyor. Mezun Derneği ile ilişkinin TAC’nin kapısından adım atıldığı andan itibaren başladığına dikkat çeken Özel, “Okulunun mezunu, mezununun derneği” mottosunun tüm mezunlar tarafından benimsendiğini, mezunların binbir emek ve özveriyle hazırlanan aktivitelere daha yüksek sayıyla katılmalarının son derece önemli olduğunu belirtiyor.

Mehmet Bey, TAC’den sonraki eğitiminiz ve kariyeriniz hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz?

Öncelikle tüm SEV Ailesine sevgi ve saygılarımı sunmak isterim. 1990 yılında Tarsus Amerikan Kolejinden mezun olduktan sonra eğitimime İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesinde Makine Mühendisliği eğitimi alarak devam ettim. Daha sonra Çukurova Üniversitesinde Yönetim ve Organizasyon Yüksek Lisans programını tamamladım. Üniversiteden mezun olduktan sonra 4-5 sene kadar ısıtma-soğutma sektörünün önde gelen yerli ve yabancı firmalarında profesyonel olarak çalıştım. Akabinde ısıtma-soğutma ve havalandırma sistemleri satış, proje ve taahhüt işlerinde faaliyet gösteren kendi firmamı 2000 yılında kurdum. Kendi sektörümde bu sene 25. yılımı tamamlamaktayım. Çalışma hayatım yoğun bir şekilde devam ederken, Adana Ticaret Odasında bir dönem yönetim kurulu üyeliği ve dört dönem meclis üyeliği görevini hâlen ifa etmenin yanında bazı kulüp ve derneklerde de yönetim seviyesinde çalışmalar yaptım ve yapmaktayım.

Dernekle olan bağınızın ne zaman başladığını ve nasıl geliştiğini öğrenebilir miyiz?

Her öğrencinin Mezunlar Derneği ile ilişkisi TAC’nin kapısından girdiği gün başlar. Tabii bu ilişkinin benim tarafımda gelişmesi ise İstanbul’da üniversite hayatıma başladığımda, o zamanlar Etiler ve daha sonra Kalamış’a taşınan Mezunlar Derneğinin işlettiği Club vasıtasıyla oldu. Bizler her fırsatta kendimizi Club’da bulur, orada mezun abi ve ablalarımızla tanışır, beraber eğlenir, beraber sorunlara çözüm bulmaya çalışır ve böylece mezunlar arası ilişkilerimizi güçlendirirdik. O dönemden bu yana Dernek gönüllüsü olarak hizmet etmeye elimden geldiğince çalıştım.

Size göre, Amerikan Kolejleri (TAC, UAA, ACI) gibi köklü geçmişe sahip okulların mezun derneklerinin, geleneğin geleceğe taşınmasındaki yeri ve önemi nedir?

TAC Mezunlar Derneğinin kuruluş amacı, okuluna ve mezununa hizmet etmektir. TAC’ye ya da Tarsus SEV okuluna hizmet verirken, Mezunlar Derneği, okul yönetimiyle koordineli bir şekilde çalışır. TAC Mezunlar Derneği bu yönde bir ilkeyi benimser. Bunu, şimdi vereceğim örnekten de çok iyi anlayabiliriz. Tarsus Amerikan Koleji Mezunlar Derneği, 1958 yılında kurulmuştur. Derneğimizin kurucuları arasında mezunlarımızın yanında okul müdürü ve öğretmenleri de bulunmuşlardır. Yönetimlerinde de hizmet vermişlerdir. Geleneklerimiz, bize bırakılan en büyük mirastır. Geleneklerimiz, sürdürülebilir gelişme ve başarının temelidir. Derneğimizin geleneği, TAC kültür değerlerimizi gün yüzüne çıkarmak, geçmişi gelecek kuşak mezunlara taşımaktır. Tüm bu değerlere çağdaş yorumlar da katarak ve yapılacak faaliyetlerin camiamızın geneliyle bütünleşmesi ilkesinden hareket ederek gerçekleştirmektir. Gelenekler, camiamızı birbirine yakınlaştırmakta, mezunlarımızın birbirleriyle dayanışmasını artırmanın temelini oluşturmaktadır. Sonuç olarak; geleneği geleceğe taşımak her camianın görevi olduğu gibi, Mezunlar Derneğimizin de en önemli görevlerindendir.

Dernek Başkanı seçildiğinizde yaşadığınız duygu ve düşünceler nelerdi?

Dernekte yıllardır gönüllü olarak çalışmaktayım. Bugüne kadar çalışma grupları, şube yönetimi, şube başkanlığı ve merkez yönetim üyeliği görevlerini elimden geldiğince yerine getirmeye çalıştım. Son genel kurulda camiamız böyle yüce bir görevi yapmam için bayrağı bana teslim etti. Ramazan Dinçer abiden aldığım bayrağı taşımanın ne kadar zor olduğunun farkında olmanın heyecanını ve böyle büyük bir görevi almanın onurunu birlikte yaşadım.

Dernek Başkanı olarak önümüzdeki dönemde hayata geçirmeyi planladığınız çalışmalarla ilgili kısaca bilgi verebilir misiniz?

Bir bayrak yarışı şeklinde devam eden Mezunlar Derneği hizmetleri konusunda her başkanın üç aşamalı sorumluluğu vardır. Birincisi, önceki dönemde başlatılan ve işleyen projelerin devamını ve iyileştirilmesini sağlamak; ikincisi, önceki dönemlerde başlatılan projeleri tamamlamak ve işlerlik kazandırmak; üçüncüsü de kendi döneminde tamamlanmak üzere yeni projeler geliştirmek ve başlatmak. Mezunlar Derneği olarak gelenekselleşen faaliyetlerimizi ve devam eden projelerimizi yine aynı şekilde uygulayacağız. Aktivitelerimizi iki yıldır üzerimize kâbus gibi çöken Covid-19 salgınının durulmasının ardından yüz yüze yapmaya çalışacağız. Tabii bu iki senede aktivitelerimizin ve faaliyetlerimizin birçoğunu sanal ortamda yaptık. En büyük faaliyetlerimizden olan Homecoming buluşmamızı, iki defa sanal ortamda 600'ün üzerinde mezun katılımıyla gerçekleştirdik. Bunun yanında, İnsan Kaynakları faaliyetleri, Son Cumalar ve tüm mezun buluşmalarımızı sanal ortamda olsa da gerçekleştirdik. Temenni ediyoruz ki, tüm aktivitelerimizi yüz yüze ve kucaklaşarak da gerçekleştireceğiz. Burs fonlarımız, “Bir Tuğla da Sen Koy” başta olmak üzere diğer burslarımız önemli bir başka faaliyetimizdir. SEV Connect’in kardeş dergisi olarak da gördüğümüz ve Derneğimizin yayın organı olarak uzun yıllardır faal olan BİZLETTER da bu dönem gerek basılı ve gerekse de dijital olarak mezunlarımıza ulaşacaktır. Orada, “her mezun bir haber, her mezun bir muhabir” ilkesini benimsiyoruz. Yine yeni dönemde de tüm çalışma gruplarımızı oluşturduk. Şu anda 12 çalışma grubumuzda 60 mezunumuz görev almak istediklerini bizlere bildirdiler. Dönem temsilcileri grubumuzu oluşturduk. Her dönem mezunlarımızdan bir kişi, dönem temsilcisi olarak dönemlerinden seçildi. Her üç ayda bir kendileriyle toplantılarımızı yapmaya devam edeceğiz. Bu dönem, daha önceki dönemlerde de gündeme gelen "2. Bahar" projemize ağırlık vereceğiz. Bunun yanında TAC Orman ve Sanal Gift Center projelerimizi hayata geçireceğiz. Geçen dönem başladığımız Derneğimizde kurumsal yapıyı geliştirme çalışmalarımız da çok büyük bir hızla devam etmektedir.

Planladığınız çalışmaları hayata geçirirken mezunlardan nasıl bir katkı sunmalarını bekliyorsunuz?

Yukarıda da belirttiğim gibi TAC mezunları her zaman tüm dernek faaliyetlerinde gönüllü olarak çalışmaya hazırlardır. “Okulunun mezunu, mezununun derneği” mottosu tüm mezunlarımız tarafından benimsenmiştir. TAC Mezunlar Derneği işte bu yüzden çok güçlü bir dernek olmayı başarmaktadır. Mezunlarımızdan en büyük beklentimiz, derneğimizden hiçbir zaman esirgemedikleri katkılarına devam etmeleri ve büyük emeklerle hazırlanan aktivitelere en yüksek seviyede katılımlarıdır.

Mezunlar Derneği aracılığıyla okulunuzla bağınızı devam ettiriyorsunuz. Tarsus Amerikanın sizin hayatınızdaki yeri hakkında neler söylemek istersiniz?

Her yazıma ve her konuşmama, “TAC Ailem” diyerek başlarım. TAC’yi ben bir okul olarak değil, ikinci ailem olarak görmekteyim. TAC; Sağlık ve Eğitim Vakfı, Mezunlar Derneği, TAC Spor Kulübü, mezunu, öğrencisi, öğretmenleri, idarecileriyle çok büyük bir ailedir. Ben bu okulda okuyarak bu aileden çok şeyler öğrendim ve hâlâ da öğrenmeye devam ediyorum. İki çocuğum da şu anda TAC’de okuyor. Benimle aynı gelenek ve görenekleri yaşayarak okuyacak olmaları beni ayrıca mutlu etmektedir. Görüleceği gibi TAC benim hayatımda büyük rol oynamaktadır. TAC’den kazanımlarımı zor olsa da bir nebze geri verebilmek için çalışıyorum.

Kerem Macit (TAC’05) / Hande Macit (TAC’10)

Geleneksel lezzetin

yeni nesil girişimcileri

Haklarında çok fazla bir bilgi olmamakla birlikte, Bronz Çağında Anadolu’da yaşadıkları varsayılan, kendileriyle ilgili araştırmalar yapanlara göre adları birçok dilde ışık anlamına gelen “Lu” kökünden türetilerek konulan ve bu nedenle de “ışığın insanları” olarak anılan Luviler, bugün Hollanda’da yaşayan Kerem Macit ve Hande Macit için de ilham kaynağı olmuş. Sütü işleyerek başka ürünlere dönüştürdüğü düşünülen bu uygarlığın ismi, Macit kardeşlerin ürettiği yoğurdun markası olmuş: Luwia. Tarım ve hayvancılık söz konusu olduğunda ilk akla gelen, Avrupa’nın en önemli ülkesi Hollanda’da şirket kurarak el yapımı, probiyotik yoğurt üreten Kerem ve Hande Macit, hem şirket kurma ve marka oluşturma süreçlerini anlatıyor hem de kendileri gibi yurt dışında faaliyet göstermek isteyenlere tavsiyede bulunuyor.

Hande Hanım, Kerem Bey; kurduğunuz şirkete dair sorularımıza geçmeden önce Tarsus Amerikan Kolejinden sonra aldığınız eğitimleri ve kariyerlerinizi nasıl şekillendirdiğinizi öğrenebilir miyiz?

Hande Macit: Tarsus Amerikan Kolejinden sonra eğitimime Rotterdam School of Management’ta International Business Administration (Uluslararası İşletme) programıyla devam ettim. Kariyerime ise Booking.com’un Amsterdam ofisinde başladım ve sonrasında yine Amsterdam’da bulunan Travix adlı şirkette finans danışmanı oldum.

Kerem Macit: Liseden sonra Yeditepe Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde burslu okuyup, master için Maastricht University'nin Uluslararası İşletme programına kabul edildim. Masterdan sonra bir Çin şirketinin Hollanda ofisinde Satış Müdürlüğü yaptım.

Hande Hanım, Hollanda’da yoğurt üretme fikri ve Luwia markası nasıl doğdu; bu soruyla bağlantılı olarak Luwia kelimesinin ne anlama geldiğini öğrenebilir miyiz?

Hollanda’da okuduğum sürede tadına alışamadığım tek yiyecek yoğurt oldu. Bildiğiniz üzere, bizim kültürümüz için taze yoğurt çok önemlidir; Hollandalıların ise bu tatla asla tanışmadıklarına şahit olduk. Hem Hollandalıların taze yoğurdu bilmeyişi hem de fermente ürünlerin geleceğinin parlak olduğunu görmemiz, bizi Luwia’yı kurmaya yöneltti. Luwialılar, Bronz Çağı’nda Anadolu’da yaşadıkları tahmin edilen bir uygarlık. Hiyeroglifleri, süt ürünlerini ilk işleyen topluluklardan biri olduklarını gösteriyor. Bizim markamız da yoğurt yapımını/süt ürünlerinin kaybolmuş tadını ve zanaatını geri getirmeyi amaçladığı için adını Luwia koyduk.

Kerem Bey, Hollanda, tarım ve hayvancılık açısından Avrupa’nın en önemli, en verimli ülkelerinden biri. Bu durum sizin üretiminize nasıl bir katma değer sağlıyor?

Evet, Hollanda bu anlamda çok verimli bir ülke. Dolayısıyla ürünlerimiz en kaliteli hammaddeyle yapılıyor. Bu hem pazarlamamızı kolaylaştırıyor hem de marka değerimizi artırıyor.

Hande Hanım, Hollanda, diğer Avrupa ülkeleri gibi Türkiye’den gidenlerin yoğun olarak bulunduğu bir ülke. Markanızı yaratıp pazarlamaya başladığınız ilk zamanlarda, Türkiye’den gidenlerden nasıl yorumlar aldınız?

B2C satışlarımızda müşterilerimizin yüzde 30-35’ini Türkler oluşturduğu için, ilgilerinin yoğun olduğunu söyleyebiliriz. Türklerin çoğu Luwia’yı tattıktan sonra çocukluğunu hatırladığını, yoğurdumuzun “anneanne yoğurdu” gibi olduğunu dile getiriyor.

Kerem Bey, şirketinizin Hollanda pazardaki durumunu öğrenebilmek amacıyla araştırmalar yaptırıyorsunuzdur muhakkak. Şirketinizin şu anki pazar payından memnun musunuz? Şirketinizi bir ileri noktaya taşımak için neler yapmayı planlıyorsunuz?

Şirketimiz henüz kurulma aşamasında olmasına rağmen büyük markalarla çalışıyor. Pazarla pek kıyaslama yapamıyoruz, çünkü ürünümüz el yapımı ve butik bir ürün olduğundan kıyaslayabileceğimiz kalibrede bir başka ürün yok. Şansımıza pazarda bu ürünün boşluğu vardı ve Hollanda’nın tam bir süt ürünü ülkesi olması işimizi kolaylaştırdı.

Avrupa’nın bir ülkesinde şirket kurmayı ve o şirketi yaşatmayı başarabilen genç girişimciler olarak, bu deneyimin sizin hayatınızı nasıl etkilediği hakkında neler söylemek istersiniz?

H.M.: Şirket kurmak başlı başına zor bir işken bunu bir de dilini ve işleyişini sonradan öğrendiğiniz bir ülkede yapmak... Son derece zorlayıcı, cesaret isteyen ancak bir o kadar da keyifli bir deneyim benim için. Gecemizin gündüzümüze karışması, konuştuğumuz konuların, katıldığımız etkinliklerin çoğunlukla girişimcilik ve yeme-içme sektörleri üzerine oluşu da Luwia’nın hayatıma olan etkilerinden bazıları.

K.M.: Luwia’yı kurmadan önce Türkiye’de de ziyaret ettiğimiz yoğurt şirketleri oldu. Onların işleyişi ve Avrupa ülkelerinin işleyişini birinci elden deneyimledik. Özellikle Avrupa’nın hijyen ve yeme-içmedeki titizliği bize apayrı bir profesyonellik kattı diyebiliriz.

Bugün Türkiye’de yaşayan birçok gencin hayalinde, tıpkı sizler gibi Avrupa veya Amerika’da iş kurabilmek var. Onlara ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz?

H.M. ve K.M.: Tavsiyemiz; önce kalacağınız ülkedeki yerinizi sağlamlaştırıp, sonrasında şirketinizi kurmanız. Vize işlemlerini yıllarca takip etmek durumunda kalmış bir abi-kardeş olarak, bizler önce Hollanda vatandaşlığımızı aldık, sonrasında ise şirketimizi kurduk. Ayrıca kuracağınız şirket için önceden oluşturulmuş bir network’ün önemi de çok büyük.

Son olarak, aynı evde büyüyen kardeşler olmanın yanı sıra aynı okula giden, aynı şirkette çalışan iki insansınız. İkinizin de TAC kültürüyle yetişmiş olması, iş hayatında size nasıl bir avantaj sağlıyor?

K.M.: Ben her şeye daha araştırmacı bir gözle yaklaştığımı fark ettim. TAC’nin bu konudaki öğretileri ve katkısı büyük.

H.M.: TAC kültüründe yetişip üstüne direkt yurt dışında yaşama macerasına atılmak beni eskiye göre çok daha dışa dönük biri haline getirdi ve bu durum iş hayatıma da pozitif yansıdı.

MEHMET T. NANE (TAC’84)

Dünya havacılığında bir ilk...

Pegasus Hava Yolları Genel Müdürü Mehmet T. Nane, Haziran 2022 itibarıyla göreve başlamak üzere Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) Yönetim Kurulu Başkanı seçildi. IATA’nın 77. Yıllık Genel Kurul Toplantısı’nda Yönetim Kurulu Başkanı seçilen Nane, Birliğin ilk Türk başkanı olarak görevi bir yıl boyunca yürütecek. Yaptığı açıklamada IATA’nın Yönetim Kurulu Başkanı seçilmekten duyduğu memnuniyeti dile getiren Mehmet T. Nane, “Kendi kritik rolünün yanı sıra birçok sektörün de destekleyicisi konumunda olan havacılık sektörü, tarihinin en zorlu dönemlerinden birini yaşıyor. Bugün 120 ülkeden 290 üye hava yolu şirketiyle toplam hava trafiğinin yüzde 82’sini temsil eden IATA olarak bize düşen en büyük görev, dünya ekonomileri için itici bir güç olan sektörümüzün pandemi öncesi döneme en kısa sürede dönebilmesi ve sürdürülebilir gelişiminin devam etmesi için çalışmak. Ben de bunun için var gücümle çalışacağım. Hep birlikte mücadele ederek bu zorlu günleri aşacağız” dedi. Geçtiğimiz dönem IATA Denetim Komitesi Başkanı olarak görev yapan, 2019 yılından bu yana ise IATA’nın Yönetim Kurulu Üyesi olan Mehmet T. Nane, ayrıca SEV Yönetim Kurulu Başkanı ve SEV Mütevelli Heyeti Üyesidir.

NECATİ GÜLER (TAC’75)

TAC basketbolunun efsanesi yuvaya döndü

Türkiye ve Tarsus Amerikan Koleji basketboluna oyuncu, koç, eğitimci ve idareci olarak önemli katkıları olan Necati Güler, yuvaya döndü. Güler, TAC Spor Kulübünün Basketbol Koordinatörü ve BGL Takımının Baş Antrenörü olarak göreve başladı. TAC Spor Yönetim Kurulu yaptığı açıklamada, şu ifadeleri kullandı: “Kendisine, bu yolda bizi yalnız bırakmadığı için teşekkür eder, başarılar dilerken yönetim kurulu olarak ‘Yuvana Hoş Geldin’ diyoruz.” Yeni genç basketbol yıldızlarının yetişeceği, nice şampiyonluklara... (tacsporkulubu.com)

ERKAN FUAT IŞIKSAL (TAC’97)

Yeni Genel Müdür Yardımcısı oldu

Generali Sigorta’da yapılan yeni atamayla, Direkt Satış ve Pazarlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevine, sigortacılık sektöründe 20 yıla yakın tecrübesi bulunan Erkan Fuat Işıksal getirildi. Işıksal, yeni dönemde Generali Sigorta’nın pazarlama, dijital pazarlama, müşteri deneyimi ve dijital satış alanındaki işleyişinden sorumlu olacak. Işıksal, Çankaya Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümünün ardından Marmara Üniversitesinde sigortacılık, Yeditepe Üniversitesinde ise pazarlama yönetimi alanlarında yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2018’de sırasıyla INSEAD Fontainebleau Üniversitesinde ve Harvard Business School’da yöneticilik eğitimleri de alan Işıksal, kariyerine 2002 yılında Allianz Sigorta’da adım atmıştı.

(tac-alumni.org)

ALİ İLÇİ (TAC’07)

n11’de Strateji ve Pazarlamadan sorumlu

2019 yılından bu yana n11.com şirketinde Strateji ve Yatırımlar Direktörü olarak görev yapan Ali İlçi, Strateji ve Planlamadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevine terfi etti. TAC’nin ardından University of Exeter’daki eğitimini tamamlayan İlçi, Oxford Üniversitesi Said Business School’da MBA yaptı. 10 yılı aşan süreyle yatırım bankacılığı deneyimi olan Ali İlçi, son iki yıldır n11.com’da çalışıyor. (tac-alumni.org)

NURSEL KAVLAK GÜL (TAC’99)

Microsoft Türkiye’nin
yeni CFO’su olarak
görev yapacak

Son olarak Novartis’in İsviçre’deki global finans ofisinde yöneticilik yapan Nursel Kavlak Gül, Ağustos ayı itibarıyla Microsoft Türkiye CFO’su olarak görev yapacak. TAC’nin ardından eğitimine ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölümünde devam eden Gül, Sabancı Üniversitesinde aynı alanda master yaptı. Kariyerine Procter&Gamble’da başladı ve Novartis’te devam etti.

(tac-alumni.org)

ÖZGÜR TOHUMCU (TAC’90)

Sürücüsüz araçlar dünya liginde bir Tarsuslu

İngiltere’deki sürücüsüz araç yazılımı geliştiricisi Oxbotic şirketinin CEO’su olan Özgür Tohumcu, Amazon Web Servisleri’nde tüm EMEA bölgesinin otomotiv endüstrisine yönelik iş biriminin başına getirildi. AWS Automotive, otomobil üreticileri BMW, VW ve Scania’nın yanı sıra Here ve Continental ile elektrikli şarj şirketi Chargepoint dâhil olmak üzere, birinci seviye tedarikçilere yapay zekâ-makine öğrenmesi AI/ML, nesnelerin interneti IoT ve HPC türü veri analizi ve bulut hizmetleri sağlıyor. Londra’da görev yapacak Özgür Tohumcu, TAC’yi ikincilikle bitirmesinin ardından Boğaziçi Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Yüksek lisans ve MBA eğitimi alan Tohumcu, kariyerine danışmanlık şirketi CGI’da başladı. Uzun yıllar Ericsson şirketinde üst düzey yönetici olan Tohumcu, AWS Automotive’den önce, iki yıldan fazla süredir, Oxbotica şirketinin CEO’su olarak görev yapıyordu.

CAHİT ERDOĞAN (TAC’92)

Yapı Kredi Bankası'nda
üst düzey atama

Yapı Kredi’de 2013 yılından bu yana Bilişim Teknolojileri ve Operasyon Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı (COO) olarak görev yapan ve bankanın teknolojik ve dijital dönüşümünde öncü bir rol oynayan Cahit Erdoğan, Ticari ve KOBİ Bankacılık Yönetimi Genel Müdür Yardımcılığı görevine getirildi. İTÜ Makina Mühendisliği Bölümünde lisans eğitimini tamamlayan Cahit Erdoğan, daha sonra Rochester Institute of Technology’den İşletme Yüksek Lisans derecesi aldı. Erdoğan, iş hayatına Xerox Corporation’da (Rochester, NY) İş Analisti olarak başlamış, 2000 yılında Accenture Türkiye ofisine katılarak Yönetim Danışmalığı kariyerine adım atmış ve 2009 yılında Yapı Kredi Bankası'na katılmıştı.

SİTARE SEZGİN (ACI’92)

Teknosa’nın ilk kadın lideri...

Sabancı Holding iştiraklerinden Teknosa’nın Genel Müdürlük görevine Sitare Sezgin atandı. Sabancı Topluluğu bünyesinde farklı pozisyonlarda üst düzey sorumluluklar da üstlenen Sezgin, Teknosa’nın ilk kadın genel müdürü oldu.

ACI’ın ardından, 1997 yılında Bilkent Üniversitesi İşletme Bölümünden tam burslu olarak mezun olan Sitare Sezgin, British Council bursuyla UMIST/ Manchester Business School karma programında finans ağırlıklı işletme master’ı yaptı. İş hayatına 1999 yılında Bain&Company’de Yönetim Danışmanı olarak başlayan Sezgin, sonrasında The Boston Consulting Group’ta Kıdemli Danışman olarak 2004 yılına kadar çalıştı. 2004-2009 yılları arasında Sabancı Holding’de Gıda ve Perakendecilik Grubu’nda Strateji ve İş Geliştirme Müdürü, sonrasında da Akbank’ta Ürün ve Kanal Geliştirmeden Sorumlu Bölüm Başkanı olarak görev yaptı. Şubat 2011’de Back-Up & Back-Up Travel şirketlerinin ve 2014-2018 yılları arasında ise Webloyalty şirketinin Genel Müdürlük görevlerini yürüttü.

2016-2018 yılları arasında CarrefourSA ve AvivaSA’da Bağımsız Yönetim Kurulu Üyesi olarak da görev aldı. Son olarak AkÖDE Genel Müdürü olan Sitare Sezgin, 1 Eylül'de Teknosa’daki yeni görevine başladı. Sitare Sezgin ayrıca SEV Yönetim Kurulu üyesidir.

METE ULUYURT (TAC’89)

İş Bankası'nın İngiltere Ülke Müdürü oldu

İş Bankası'nın Londra merkezli iştiraki İŞBANK’ın Ülke Müdürü olarak Mete Uluyurt atandı. Tarsus Amerikan Kolejinin ardından, 1994 yılında Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölümünden mezun olan Atayurt, bankacılık kariyerine 1996 yılında Türkiye İş Bankası Teftiş Kurulu Başkanlığında başladı. Teftiş Kurulu Başkan Yardımcılığı, Değişim Yönetimi Birim Müdürlüğü, Strateji ve Kurumsal Performans Yönetimi Birim Müdürlüğü, Balmumcu Şube Müdürlüğü görevlerini de yürüten Mete Uluyurt, 2018 yılından bu yana Almanya Frankfurt’taki İşbank AG’nin Genel Müdürlüğünü yapıyordu.

PROF. DR. MERTER YALÇINKAYA (TAC’99)

Bahçeşehir Üniversitesinde Öğretim Üyesi oldu

Ortopedi ve travmatoloji alanında uzman olan Dr. Merter Yalçınkaya, “profesör” unvanı alarak Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalında öğretim üyesi oldu. Yalçınkaya, TAC’nin ardından tıp eğitimini İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde yaptı. Ardından Sağlık Bakanlığı İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi 1. Ortopedi ve Travmatoloji Kliniğinde uzmanlık eğitimini tamamladı.

Ortopedik onkoloji cerrahisi, artroplasti cerrahisi, ortopedik travmatoloji cerrahisi alanlarında çalışan Prof. Dr. Merter Yalçınkaya, Bahçeşehir Üniversitesi Medical Park Göztepe Hastanesinde hastalarını tedavi etmeye devam ediyor.

Gamze Olgun (TAC’88)

Ressam elinden tablo gibi pastalar

Akademide aldığı ressamlık eğitiminin çok farklı bir alanda da değerlendirilebileceğini düşünerek rengârenk pastalar ve kurabiyeler yapan Gamze Olgun, açtığı Youtube kanalıyla “pastacılık sanatının” inceliklerini takipçileriyle paylaşıyor.

Yeme-içme sektörünün hayli geliştiği günümüz dünyasında, yemek yapmayı bir sanat olarak değerlendirenlerin sayısı da azımsanacak gibi değil. İşinin ehli birinin elinden çıkıp masaya gelen bir yemeğin damaktan önce göze hitap etmesi, bu düşünceyi oluşturan temel unsurlardan biri. Peki, ya bir sanatçı mutfağa girerse ne olur? Ressam Gamze Olgun, bu sorunun yanıtını verecek ürünlere imza atıyor.

Tarsus Amerikan Kolejinin ardından Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü Prof. Adnan Çoker Atölyesinden mezun olan, resimleri birçok kişisel ve karma sergide yer alan, kendi atölyesinde özel dersler de veren Olgun, bir süredir pastacılık alanında faaliyet gösteriyor. Olgun, kendi ifadesiyle “Sanat eseri olarak tasarlanmış yenilebilir ürünler” hazırlayarak, yemeğin bir sanat olduğunu düşünenlerin bu fikrini destekliyor.

Çoğu aşçı, çocukluk yıllarında ailesinin bir ferdiyle mutfakta geçirdiği zamanı anlatır; sizin de benzer bir öykünüz var mı?

Olmaz mı? (Gülüyor) Çocukken benim gibi akademiden mezun olan anne ve babamın kütüphanesinde yer alan ressamların kitaplarına bakıp büyülendiğim gibi, sayfalarında kaybolduğum ve yemek merakımın başlamasında en büyük yere sahip olan yosun yeşili Altın Tabak kitaplarıdır. 1968 yılında fasiküller halinde basılmış ve ev hanımlarını Türk yemek tarifleri ve saray mutfağının yanında yabancı yemek pişirme teknikleri ve tarifleriyle de tanıştıran çok önemli bir eserdir. Elbette anneannemin ve annemin yemeklerinin ve kurulan sofraların da etkisi var. Anneannemler Konyalı, baba tarafımın Gürcü olduğu ve yedi yaşına kadar Almanya’da kaldığımız düşünülürse, farklı kültürlerin bir araya gelmesinin de büyük bir etkisi oldu.

Ressam olduğunuzu ve bu alandaki bilgi ve tecrübenizi yemeğe aktardığınızı biliyoruz. “Yenilebilir sanat” kavramını siz nasıl tanımlıyorsunuz?

Sanat eseri olarak tasarlanmış yenilebilir ürünler diyebiliriz kısaca. Aslında bu terim, pastacılar tarafından popüler hale getirildi. Özellikle çok detaylı işlenmiş düğün pastaları buna güzel bir örnek. Pasta, şeker ve çikolata; tıpkı resim ve heykel sanatında olduğu gibi muazzam eserlere dönüştürülebilme potansiyeline sahip. Yenilebilir boyalar, fırça veya air brush yardımıyla istediğiniz resim, doku ve derinliği gerçekçi bir şekilde yakalamanız mümkün. İhtiyacınız olan tek şey hayal gücünüz. Tasarlayabileceğiniz şeylerin sınırı yok inanın. Bu, çok heyecan verici.

Bu konuda eğitim aldınız mı, yoksa sizdeki doğal bir yetenek mi?

Hayır, herhangi bir eğitim almadım. Ama bu konuya merakım olduğu için araştırmalar yaptım; birçok yayın ve kitap okuyup, belgesel ve program izleyerek kendimi yetiştirdim. Le Cordon Bleu İstanbul’da bir sene şeflerin yanında simultane tercüman olarak çalıştım. Pastacılığa ise tamamen tesadüf eseri girdim diyebilirim. Bir arkadaşım, bebeğinin birinci yaş günü için benden şeker hamurlu pasta istedi, sonra artan malzemelerle kendime bir doğum günü pastası yaptım ve devamı geldi. Büyülendim diyebilirim. Tatlı çok sevmesem de pasta tasarlarken veya kurabiyelerimi süslerken vaktin nasıl geçtiğini anlamıyorum. Tıpkı resim yapmak gibi, belki de bu yüzden çok severek yapıyorum bu işi. Resim bölümünden mezun olmamın bu işte başarılı olmamda büyük etkisi var. Dünyada da en ünlü şeker sanatçılarına bakarsanız ya ressam ya da heykeltıraş olduğunu görürüsünüz. Yanlış anlaşılmasın, bu, şu anlama geliyor; bizler daha avantajlıyız. Meraklı olan herkes gerekli eğitimi alıp, gereken mesaiyi harcayıp bu işte başarılı olabilir.

Bir sene önce Youtube kanalınızı oluşturarak tariflerinizi orada paylaşmaya başladınız. Nasıl bir deneyim oldu sizin için, gelen yorumlar neler?

Youtube kanalına çok önceden başlamalıymışım, onu fark ettim. Bu süreç tahmin ettiğimden daha zor oldu. Özellikle ilk başlarda edit programlarını öğrenmek zamanımı aldı. Hazırladığım bir yemeğin fotoğrafını çekmek, tarifi bloga eklemek benim için maksimum 1-2 saatlik bir işken, Youtube için video çekimleri bir, bazen iki gün sürebiliyor. Edit için de bir gün ekleyin. Çok emek ve zaman isteyen bir iş. Cep telefonumun karşısına geçip konuşarak yemek videoları çekmek istemedim. Görselliğin ön planda olduğu ve biraz da yemeğin hikâyesinin anlatıldığı videolar çekmek istedim. Tıpkı resim yapar gibi bir hikâyenin anlatıldığı, karelerden oluşan videolar. Sonuçlar çok tatmin edici oldu. Çekimlerim çok beğenildi, daha önce denenmemiş teknik ve tarifler de izleyicilerin dikkatini çekti.

Tüm dünyada pandemi nedeniyle evlerine kapanmak zorunda kalan binlerce insan, mutfaklarını yeni bir deneyim alanı olarak görmeye başladı. Kazanılan bu deneyimin yeme-içme kültürüne nasıl yansıyacağını düşünüyorsunuz?

Doğru. Bence bu da bir süreç. Evde kapalı olduğu için yemek, ekmek ve turşu hazırlayan kesimin çoğunun pandemi sonrası eski rutinlerine döneceğini düşünüyorum. Şimdiden o ekmek fotoğraflarının yerinin, restoranlarda yenen yemek fotoğraflarıyla değiştiğini görmeye başlıyoruz bile. Ama belli bir kesimin hafta içi olmasa da hafta sonu pandemi döneminde kazandıkları alışkanlıkları, ekşi mayalı ekmek yapmak gibi, devam ettireceğini düşünüyorum. Mutfakta zaman geçirmek çok keyifli bir şey aslında.

Aşçı veya pasta şefi olmak isteyen gençlere neler önerirsiniz?

Her işte olduğu gibi başarı için bu işi severek yapmak ön koşul. Fiziksel ve zihinsel olarak yorulduğunuz, hafta sonu, tatil günleri dâhil uzun saatler stresli ve çoğu zaman baskı altında çalıştığınız yerler mutfaklar. Sevmeden yapmanız mümkün değil. Bu işin size göre olup olmadığını önceden iyice tartın derim. Hatta bu kararı vermeden önce mutlaka bir yerlerde çalışın ki, ortamı yakından görme fırsatınız olsun. Eğitim alırsanız kariyerinizde daha hızlı ilerlersiniz. Yabancı dil bilmenizin, dünyada gastronomi konusundaki yeni gelişmelerden haberdar olup kitap ve yayınları takip etmeniz ve kendinizi geliştirmeniz konusunda faydası olacaktır. Ayrıca yurt dışında çalışma şansı yakalamanız ve yemek kültürünüzü geliştirmeniz için de fırsatlar yaratabilir. Pastacı olmak istiyorsanız, eğitim yine çok önemli. Bunun yanında, kısa süreli resim ve heykel dersleri alarak becerilerinizi geliştirebilirsiniz.

Nilgün Arıt (UAA’67)

O, yitirilmiş veya unutulmuş bilgileri hatırlatıyor

Uzun yıllar ilaç sektöründe üst düzey yöneticilik yaptıktan sonra Maya kültürüne gönül veren, bu kültürle ilgili kitaplar çevirip yazan, geçirdiği inisiyasyonların ardından “kırmızı kemer” ile Maya Şamanı olan Nilgün Arıt, günümüz insanının bu kadim bilgeliğe her zamankinden daha fazla ihtiyacı olduğuna inanıyor.

Nilgün Arıt ile iletişime geçip kendisiyle söyleşi yapma talebimizi aktardığımız ve kendisinin de kabul ettiği günlerde, Türkiye’nin birçok yerinde birden çıkan, ormanlarımızı yok ederken bizi de büyük bir hüzne gark eden yangınlar henüz başlamamıştı. Son bir, bir buçuk yıldır pandemi nedeniyle mezunlarımızla yüz yüze söyleşiler yapmaya ara vermek zorunda kaldığımız için, sorularımızı ya e-posta aracılığıyla gönderiyor ya da dijital platformlar üzerinden çevrim içi buluşmalar yapıyoruz. Nilgün Arıt’a da sorularımızı e-posta aracılığıyla gönderdik, ertesi gün kendisinden aldığımız yanıt ise bizi hayli etkiledi. Nilgün Hanım e-postasında özetle, yangın bölgesine yardım götürmek üzere yola çıkacaklarını, oradaki koşulları bilemediği için sorularımıza belirttiğimiz zaman içerisinde yanıt veremeyebileceğini belirtiyordu. Yıllardır Maya kültürünü derinlemesine araştıran, hayatının bir bölümünü Guatemala’da bu kültürü yaşayarak ve yaşatarak geçiren Arıt’ın, büyük bir coğrafyanın içindeki tüm canlılarla birlikte yok olmasına seyirci kalmaması yadırganacak bir durum değil elbette. Söyleşimizin içinde de okuyacağınız üzere Nilgün Arıt, insanın doğayla iç içe olması gerektiğine inanıyor, tam da bu nedenle kendisine nerede ihtiyaç varsa orada olmaya gayret ediyor…

UAA’dan sonraki eğitiminiz ve kariyeriniz hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz?

UAA’yı takiben İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesini bitirdim. Almanya’da Bonn Üniversitesinde Farmasötik Kimya yüksek lisansı yaptıktan sonra eğitimime Köln Üniversitesinde devam ederek, Tiyatro, Sinema ve Televizyon Bilimleri Fakültesinden mezun oldum. Yurda döndüğümde, 78’li yılların toplumsal ortamında, kültürel çalışmaları meslek olarak seçmek olanaksız hale gelmişti. İlaç sektöründen gelen bir teklifi kabul ettim ve hızlı terfiler alarak bu şirketin Genel Müdürlüğüne uygun görüldüm. Sonra yeni bir teklifle geçtiğim yine yabancı bir ilaç şirketinin önce Türkiye, sonra daha geniş bir coğrafyanın yöneticisi oldum. 2002 yılında Orta Amerika’ya yaptığım bir yolculuk, hayatımda değişim arzusu uyandırdı. İş hayatını geride bırakmaya ve Maya kültürünü derinlemesine araştırmaya, bu nedenle de İspanyolca öğrenmeye karar verdim.

Maya kültürünün ve Maya Şamanizminin ilgi alanınıza giriş öyküsünü sizden dinleyebilir miyiz?

“Orta Amerika’ya yaptığım bir yolculuğum hayatımda bir değişim arzusu uyandırdı” demiştim. Bu seyahatimde, çok olağandışı bir dizi olayın neticesinde, Maya halkının yüksek Şaman Rahibi Don Miguel Angel Vergara Calleros ile tanıştım. Bu tanışma bana, Maya kadim uygarlığının daha derinlerine uzanan bir yolu açtı. İstanbul’daki evimi kapatmadım ama Meksika’ya yerleştim. Uzun bir inisiyasyon sürecini takiben Maya Şaman kemerini takmaya layık bulundum. Görevlerim gereği sekiz yıldır Guatemala’daki Atitlan Gölü’nün kıyısındaki San Pedro La Laguna köyünde bir mekânım var ve özel şifa çalışmaları yapıyorum. 2011 yılında, Don Miguel Angel Vergara’nın elyazmaları şeklinde muhafaza ettiği bilgilerinin bir bölümünü, İngilizce ve İspanyolca olarak iki lisanda basılacak şekilde kitap haline getirdim. Meksika’da satışa çıkan bu kitaptan haberdar olan Sistem Yayıncılık’ın sahibi Erdoğan Yenice telif hakkını istedi ve “Kutsal Maya İnancı” adıyla Türkiye’de satışa çıktı. Bu kitabın okurlarının beni teşvik ve yönlendirmeleriyle ikinci kitabım “Şamanın Kozmik Dünyası”, sonrasında da “Şamanizmde Kutsal Rehberler” ve en son “Maya Şaman Şifası” kitaplarım yayımlandı.

Kırmızı Şaman kemeri alarak, bu alanda bir anlamda rehber olma vasfı kazandınız. Kırmızı Şaman kemerinin gerek Maya kültüründe gerekse sizin nezdinizde taşıdığı anlamını öğrenebilir miyiz?

Kırmızı kemer, Maya halkının Rahip Şamanlarının seçtiği talebeleriyle sürdürecekleri bir “inisiyasyon sürecinin sonunda, diğer özel (mürşid) Maya Şamanlarının onayıyla müride takılmasını uygun bulduğu kemerdir. Gerçekliğe farklı bir bakış ve hayatı deneyimlemede ampirik tekniklerin kullanılması şeklinde özetleyebileceğim Şamanizm, çeşitli tanımlamalarla karşımıza çıksa da, temelinde ruhsal bir arayışa bilinçli olarak niyet etmek vardır. Şamanik çalışmalar, bilinçli bir tercihle mevcut fiziksel gerçeklikten farklı bir gerçeklik dünyasına, normal koşullarda gözle görünmeyen, fizikötesi bir dünyaya geçmektir. Şaman sözcüğü, etimolojik olarak “bilgi” ve “ateş” anlamlarına gelen iki kök kelimeden oluşmuştur. Şamanizm’in özünde, bilinçli meditasyon ve görü deneyimleri vardır. Bu deneyimler kişiyi, kendisi için rehberlik, koruyuculuk görevi üstlenecek, hayatını anlamlı kılacak varlıklarla iletişim içerisinde olmaya yönlendirecektir. Konuyla ilgilenen araştırmacıların ortak anlatımındaysa Şaman, zaman ve mekânın dışına çıkan, “paralel bir dünya”nın derinliklerine dalan kişiye verilen addır. Şaman’ın inancında, fiziksel yeryüzü ve gökyüzünün ötesinde bir de çıplak gözle görülmeyen ruhlar dünyası vardır. Bu olağan dışı dünyayı keşfetmenin ve orada hareket edebilmenin temel tekniğine sahip olacak şekilde bir eğitimden geçer. İnisiyasyonun özünde esas olan, Şaman’ın bilinç hâlinde bir değişim yaratarak onu sıradan dünyanın, mevcut “uzay-zaman” alanının dışına çıkartabilmek, günümüz insanının ancak mitolojik anlatılarda veya rüyalarında karşılaştığı bir dünyaya dâhil etmektir. Bu yolculuklarda Şaman’a eşlik edecek ruhsal yoldaşlar vardır ve Şamanik deneyimler herhangi bir kültüre, kıtaya ya da bir çağa özel değildir.

Günümüz dünyasında birçok sorunla birden uğraşmak zorunda kalan ve bu süreç içerisinde ruhsal dinginliğe belki de hiç olmadığı kadar ihtiyaç duyan insanların, rehberliğini yaptığınız öğretiyle birlikte elde edebileceği kazanımlarla ilgili neler söylemek istersiniz?

Zamanın Kısa Tarihi’nde Stephen Hawking’in son sözleri şöyledir: “...Ancak, eğer böyle bir bütünlük teorisi keşfedecek olsaydık, genel prensipleri sadece birkaç bilim adamının değil, herkesin anlayacağı basitlikte olurdu. O zaman hepimiz, filozoflar, bilim adamları ve sıradan insanlar; hepimiz kâinatın ve bizlerin neden var olduğumuz sorusunun tartışmalarına katılabilirdik. Eğer bu sorunun cevabını bulacak olursak, bu, insan aklının en yüce zaferi olacaktır; çünkü ancak o zaman Tanrı’nın zihnini tanımış olacağız.” Şamanizm sözcüğünün, mistisizmle, yeni çağ spritüalitesiyle karıştırılarak ezoterik bir öğreti zannedilmesi yanlışına sıkça rastlanmaktadır. Oysa günümüzde antropolojik olarak bilimsel anlamda anlaşılmaya ve öğrenilmeye çalışılan Şamanizm, kadim insanlık tarihine özgü bir inanç sistemi ve bu inancın uygulamalarıdır. Kişinin kendi özünden, insan, hayvan, bitki, mineral ya da göksel diğer tüm varlıkların özlerine uzanan bağların farkındalığı ve iletişimini içerir. Doğaüstü değildir ve tüm Şamanik faaliyetler esasen doğal ve ‘holistik’tir. Her şeyin daha büyük bir enerji ağı içerisinde birbirleriyle bağlı olduğunu anlamaktır. Kadim çağlarda, “görülen”, “işitilen”, “dokunulan”, “tadılan” ve “koklanan” şeylerin fiziksel âleme, yani maddesel dünyaya özgü olduğunu, öte yandan, “görülemeyen”, “işitilemeyen”, “dokunulamayan”, “tadılamayan” ve “koklanamayan” şeylerin ise fizik-dışı ve dolayısıyla ruhsal âleme özgü olduğunu kabul eden inanç sistemi, Şamanizm’in temelidir. Bu kadim bilgeliğin özünde, öncelikle kendi ruhunun geliştirilmesi sorumluluğu yatmaktadır. Kişisel ruhun tekâmülü gerçekleşmeden, kendi dışındaki fiziksel ya da fizikötesi âlemlerle ilişki kurmaya niyet etmek mümkün değildir.Şamanizm’deki teknikleri öğrenmek ve uygulamak insanı Şaman yapmayacaktır. Dünya, evren bilgisi artarak yaşamına rehberlik sunacaktır. Bu öğreti, ille semavi bir inanç ya da entelektüel zekâ gerektirmez. Yaparak, uygulayarak öğrenilen bu teknikler için gereken tek şey, kişinin kendi içerisinde uyumakta olan güç kaynağını harekete geçirmektir.

Maya kültürünün, insanın doğayla, özellikle de hayvanlarla semboller üzerinden bir bağ kurarak ruhsal dinginliğe ulaşmasını hedeflediğini göz önünde bulundurursak, günümüz insanın bu konudaki duyarsızlığı dünyanın geleceğinde ne gibi sonuçlar doğurabilir?

Herkes için öğrenilebilir ve uygulanabilir olan kadim Şamanik bilgiler, baskıcı ve hoşgörüsüz Hristiyan inancının yayılmasıyla yüzlerce yıl saman altına itilmiş, sonra diğer semavi dinler için de sakıncalı bulunmuştur. Siyasi, endüstriyel ve sosyal gelişime ters düşeceği için unutturulmuş, hatta kaybettirilmiştir. Bugün pek çoğumuz doğayla ilişkisi koptu, sanayinin ürettiği bir çevrede yaşadığımız için toprağın yaşamsal nabzını hissedemez olduk. Teknolojik tapınmalı modern bir doğa cehaletiyle dünyanın ekolojisi ağır hasar aldı ve binlerce hayvan ve bitki türü yok oldu. Gezegenin kendisi de ağır tehdit altında ve anlaşılamayan o ki, gezegeni tehdit etmek, insan soyuna tehdittir. Dünyamız, toprak anamız, gezegenimiz, insanoğlunun vurdumduymazlığı ve umarsız yok ediciliği altında acıyla kıvranıyor. Doğal dengelerin yeniden tesisi ancak ve sadece doğaya, dünyamıza ve onun bağrında yaşayan insan ve insan-dışı tüm varlıklara yenilenmiş bir saygı kazanmakla mümkündür. Bu nedenledir ki, günümüz insanının kadim bilgeliğe her zamankinden çok ihtiyacı vardır. Şamanizm, bu “unutulmuş”, “yitirilmiş” bilgileri yeniden kazanmanın yoludur.

Farklı kültürleri inceleme ve onu hayatınızın bir parçası olarak görme anlayışınızda UAA’nın rolü var mı?

Benim hayatımın her döneminde bana ışık tutan iki değerli fenerden birisi annemle babam, diğeri Üsküdar Amerikan Lisesinin kazandırdıkları oldu. Bilgiye sonsuz değer vererek durmaksızın okumam ve araştırmam, kibir taşımayan öz güvenimle pek çok yakınımın ‘macera’ diye eleştirildiği yön değiştirebilmelerim, nerede ve hangi görevde olursam olayım başımın üzerinde taşıdığım ülkeme özgü değerler, kardeşlik kavramına düşkünlüğüm ve sadakatim, önem sırasına göre yazmadığımı ifadeyle İngilizce lisanına hakimiyetim okulumun derin katkılarıdır. Bu arada önemle açıklamalıyım ki, ‘macera’dan kastım mesela, İngilizce edebiyat derslerinin değerli hocalarının derinlemesine inceleterek bize okuma aşkı sunan çalışmalarıdır.

Prof. Dr. Aslı Tolun (UAA’67)

Genlerle sarmalanmış bir hayat

Prof. Dr. Aslı Tolun’u hâlen genetik araştırmalarını sürdürdüğü İstanbul Teknik Üniversitesindeki yeni laboratuvarında ziyaret ettik... Üsküdar Amerikan Kız Lisesi günlerinden Türkiye’de ilk hastalık genini keşfine, kadın haklarından bilim etiğine uzunan bir yolculuğa çıktık.

Memur bir cumhuriyet ailesinin üçüncü çocuğu olarak, çocukluğu 50’li yıllarda Anadolu’da geçen Prof. Dr. Aslı Tolun, Artvin’den Üsküdar Amerikan Kız Lisesine (ÜAKL) yatılı olarak gelmiş. Robert Kolejdeki fizik eğitiminden sonra, ABD’de genetik biliminin en heyecanlı günlerinde çalışmalarını bu alana yöneltmiş. 1970’li yıllarda İsveç’te doktorasını yaparken, ABD’de DNA’nın ikili sarmal yapısını keşfeden Prof. Watson’un yönettiği araştırma merkezinde de çalışmış. 1982 yılında Türkiye’ye dönerek Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümünün (o zamanki Biyoloji Bölümü) kuruluşunda yer almış. Oradaki küçük laboratuvarında insanda hastalıklara yol açan gen kusurlarını, dolayısıyla yeni hastalık genleri arayan Dr. Tolun, Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütüne (EMBO) Türkiye’den üye tek bilim kadını; geçen yıl da ODTÜ Prof. Dr. Mustafa Parlar Vakfı Onur Ödülü aldı. Yılmaz bir etik ve eşit haklar savunucusu, yetiştirdiği onlarca bilim insanıyla Hocaların Hocası...

Üsküdar Amerikan Lisesine gelmeden önce Anadolu’da farklı kentlerde büyümüşsünüz. Artvin’den okula gelişiniz nasıl oldu?

Babam Mülkiye mezunuydu, uzun yıllar Anadolu’da kaymakamlık ve valilik yaptı. Tam bir cumhuriyet kuşağıydı ve bizim büyük şansımızdı. Ben üçüncü çocuk olarak sürpriz olmuşum. İlk yaşımda Sivas Gürün’deymişiz, hatta Deniz Gezmiş’in ailesi de orada görevliymiş o zaman. Oradan Ankara’ya gittik, sonra Gümüşhane’ye. İlkokula 5 yaşımın sonunda başladım. Evde ağabey ve abla olunca, erken heveslenmiştim. Birinci sınıftan sonra Artvin’e gittik, ilkokulu orada bitirdim. O zamanlar Rus yapımı evleriyle küçük, şirin bir yerdi. İlkokul son sınıfta arkadaşlarıma, “Ben ÜAKL’ye gideceğim, babam beni kaydettirdi” diyordum. Ablam ve ağabeyim bir yıl önce yatılı olarak İstanbul’a gitmişti. Ağabeyim o zamanki Kadıköy Maarif Kolejinde, ablam ise Erenköy Kız Lisesindeydi. Amcamın eşi yengem ÜAKL’ye başlamış ama bırakmak zorunda kalmış; hep, “En iyi okul Üsküdar Amerikan’dır,” derdi. Belki babam onun etkisinde kaldı. Ama girişimde komik bir durum oldu. Ben herkese “Babam beni Üsküdar’a kaydettirdi” diyordum ya, meğerse o, sınava kayıtmış. O yaz İstanbul’a geldik. Bir gün annem, “Salı günü bir yerlere gidelim,” deyince, babam “Yok gidemeyiz, o gün Aslı’nın sınavı var,” dedi. “Babacığım, ne sınavı?” dedim: “Üsküdar Amerikan’ın sınavına gireceksin,” deyinde, ben çok şaşırmış, “Ya kazanamazsam,” demiştim. Sınava girdim ve iyi bir dereceyle yatılı olarak kazandım. Lise son sınıfta müdiremiz Miss Morgan bana şöyle demişti: “Artvin gibi çok küçük bir yerden gelip sınavda başarılı olmana çok şaşırmıştık”.

Yüzlerce öğrenci yetiştiren bir öğretmen olarak, o günlerde Üsküdar’daki ortamdan neler hatırlıyorsunuz? Kız okulu olarak o yıllarda üniversiteye yaklaşım nasıldı?

“Kızsınız ve her şeyi yapabilirsiniz,” diye yetiştirildik. Hatta o yıllarda Suffragette diye bir kavram vardı. Okulda kadın özgürlüğüyle ilgili İngilizce şarkılar öğreniyor ve söylüyorduk. Onun yanı sıra, ev ekonomisi (home-ec) dersleri vardı; hâlâ öğrendiklerimden yararlanırım. Dikiş bile gelir elimden. Şöyle hatırlıyorum: “Biz öğrencimizi hayata hazırlıklı yetiştiriyoruz.” Ben çok meraklıyımdır ve çözüme kolay ulaşırım. Deneysel çalışmanın da katkısı vardır tabii. O zamanlar, “Üsküdar Amerikan iyi ev kadını yetiştirir, üniversiteye gitmeyi istiyorsanız, unutun” gibi şeyler kulağımıza gelirdi. Fakat öyle bir durum olsaydı, babam beni kesinlikle o okula göndermezdi. Babam eğitime çok düşkündü, bütün çocuklarını okuttu, kendi babası gibi. Bence okulun öyle bir yaklaşımı yoktu. Okuluma öyle bir yaklaşımı pek yakıştırmam. Ama bir Reunion günü sahnede bu söylediklerime benzer şeyler söylediğimde, bizden beş yıl büyük bir mezun şöyle dedi: “Bu söyledikleriniz sizin sınıfla başladı. Biz daha çok ev kadını olarak yetiştirildik.” Ama bizden önce de çok başarılı mezunlar var. Örneğin, Cerrahpaşa Tıp Fakültesinden hiç tanımadığım Prof. Ayşin Dervent’ten yardım istemiştim. Hastalık genini bulduğumuz bir ailede güvenilir klinik değerlendirme gerekiyordu. İngilizcesinin ve hal-tavrının çok düzgün olduğunu gördüğümde, “Mutlaka ÜAKL’lidir” demiştim ve öyle çıkmıştı. Okul ruhunu çok hissederdik.

Lisede fen ile edebiyat ayrımı olmasa da eğitim çok iyiydi. Geometri okumadığımızdan, üniversite sınavı için bir geometri öğretmeni bulmuştuk; okuldan sonra gelip, 8-10 kadar öğrenciye ders veriyordu. Üniversite giriş sınavlarında çok iyi sonuçlar aldık. Fen, tıp, mühendislik bölümlerini kazananlar çoktu. Ben lisede ilk 10’a girmiyordum, ama fen, matematik ve edebiyatta iyiydim. Üniversitelerde istediğim her bölümü kazanmıştım – o zamanlar her üniversite ayrı sınav yapardı. Sonucu şöyle yorumlamıştık: Üsküdar Amerikan her şeyi öğretmiyordu, ama öğrettiğini çok iyi öğretiyordu. Çok donanımlı mezun olmuştuk. Yatılı olmak ayrıca büyük avantajdı. Sosyal ve kültürel olarak bize çok şey kazandırdı; bittiğinde çok üzülmüştük. Öğretmenlerle de çok yakındık, onlara nazımız geçerdi. Onlar da bizi çok yönlü eğitmeye gayret ederlerdi. Akşamları yatakhanede yoğun ısrarımız üzerine gitar çalar, şarkı söylerlerdi. Çok gençtiler, yirmili yaşlarda, ve yatılı kalırlardı. Bir de sabah erken yürüyerek Kanlıca’ya yoğurt yemeye gidip otobüsle döner, derse yetişirdik. O zamanlar olağan olmayan etkinliklerimiz vardı. Öğretmen bizi yakındaki koruya götürür, hep birlikte koruyu temizlerdik. Hatırlıyorum, bir öğretmen yolda yere çöp atan bir adamın çöpünü kutuya atıp, ona kötü kötü bakmıştı. Öğretmenler hep örnek olurlardı. Sosyal yardım kulübü olarak, köylerde okul inşasına katılırdık. Uyku tulumlarını beton zemine serip, uyumaya çalışırdık. Kız okulu olmasının avantajları vardı mıydı? Mutlaka. Karma okullarda erkeklerin kızları baskıladığı bilinir. Öğretmenin ilgisini her zaman erkekler çeker, hep daha fazla konuşurlarmış, bilimsel araştırma sonuçlarına göre. Biz o sıkıntıyı yaşamadık; sonra da mesleğimizde ilerledik, başarılı olduk. Son 20 yılda moleküler biyoloji ve genetik alanında meslek tanıtımı için okula birçok kez gittim. Kızlar hep en ön sıralarda oturur, erkeklerden daha çok soru sorardı. “Ezik kız” havası görmemek çok hoşuma giderdi.

Lisenin ardından üniversite ve genetik alanına yönelmeniz nasıl oldu?

ÜAKL’nin ardından Robert Koleje girdim. Orada liseden 8 yatılı arkadaşımla yine birlikteydik. Önce kimya mühendisi olmak istedim, sonra fizikte karar kıldım. Ama aslında matematik en sevdiğim alandı. Son yılımda bir hoca bana, “Amerika’da biyofizik alanı var, çok hızlı gelişiyor, sen bu alana yönel,” demişti. İnternet, e-posta yoktu; kütüphanedeki kataloglardan üniversiteleri inceleyip, mektupla başvurulurdu. Pensilvanya Eyalet Üniversitesine biyofizik yüksek lisans programına burslu olarak kabul edildim. Tek başıma atladım gittim ABD’ye... İlk dönem biraz bocaladım, ama sonra notlarımı yükselttim ve bir buçuk yılda tezimi tamamladım. Güzel bir yayın da çıkardık. Oradan doktora için İsveç’e, Uppsala Üniversitesine genetik alanında çalışmaya gittim.

DNA’nın ikili sarmal yapısını keşfeden isimlerden biri olan James Dewey Watson’ın yönettiği araştırma merkezinde de çalışmışsınız…

O zamanlar genetik camiası çok küçüktü; meşhur her araştırıcıyı tanıma fırsatım olmuştu. DNA’nın yapısını bulan iki kişiden biri olan Dr. Watson, ABD’deki Cold Spring Harbor Laboratuvarını (CSHL) yönetiyordu ve ondan habersiz orada kuş uçmuyordu. Doktora çalışmalarımı İsveç’te yaparken, danışmanımla birlikte oraya gittik ve DNA’yı kesen enzimleri bulan ekiple dört ay çalışma fırsatı buldum. Çok heyecanlı günlerdi. Hiç unutmuyorum, ilk günümde yolda Dr. Watson ile karşılaştık; henüz tanışmamıştık. “Merhaba” dedi ve elini uzattı. Ben ismimi söyledim, o kendi ismini söylemedi. Hangi konuda çalıştığımı sordu, “DNA eşlenmesi” deyince, “Virology dergisinde çıkan o güzel makale senin, o zaman” demişti. Adeta ‘eridim’. Aslında danışmanım benim için, onun iznini almıştı tabii, o nedenle beni biliyordu. Sonra saygın bir bursla ABD Kaliforniya Üniversitesi San Diego’ya doktora sonrası araştırıcı olarak gittim ve 1981 yılı sonuna kadar orada kaldım. O laboratuvarı bana CSHL’den, daha sonra Nobel ödülü almış bir profesör önermişti: “Biliyorsun, bilim insanları hep bir hoştur. Ama sana Dr. Helinski’yi öneririm. Hem çok iyi bir insandır, hem laboratuvarında iyi bilim üretilir, hem de Güney Kaliforniya çok güzeldir,” demişti. On yılı aşkın bir süre yurt dışında genetik üzerine çalıştım. O yıllar dünyada bilim için bereket yıllarıydı. Çok güzel bir dönemdi, iyi laboratuvarlarda güzel çalışmalar yaptım. Öyle ki, ülkeye döndükten sonra uzun yıllar pek makale yayımlayamamış, ama eskiler sayesinde araştırma desteği bulabilmiştim.

1981’de Türkiye’ye dönmeye nasıl karar verdiniz, nasıl bir ortamla karşılaştınız?

Yurt dışında eğitimimi tamamlamıştım. Ya sürekli bir iş bulup kalacaktım ya da ülkeme dönecektim. 1981 yılının sonunda gelip burada çabalamak istedim. Boğaziçi Üniversitesinde genetik bölümü yoktu; biyoloji bölümünde öğretim üyesi olarak işe başladım. Tüm bölüm çalışanları aynı odada otururduk - laboratuvar yoktu, araştırma için cihaz ve malzeme yoktu. Yurt dışında genetiğe bakteri ve virüs genetiğiyle başlamıştım. Neden derseniz, insan genomunu inceleyecek teknoloji o zamanlar yoktu. Boğaziçi Üniversitesindeki bölüm başkanımız Amerikalıydı. Sürekli ona, “Kaynak bulalım, araştırma yapalım” diyordum... O da, “Kalıtsal hastalıklarla çalışalım, fen ve sağlık alanı birlikte olunca araştırma için daha kolay kaynak buluruz,” demişti. Ben de virüs ve bakteri genomundan, insan genlerini incelemeye, yeni gelişen teknikleri uygulamaya, araştırma yapmaya başladım. Bu amaç için yeniden İsveç’e gidip gelmeye başladım. Doktora danışmanım çağırmış, “Biz de hastalık genetiği çalışmaya başladık. Gel, buradaki laboratuvarda yöntemleri oturt, sonra Türkiye’de uygularsın,” demişti. Boğaziçi Üniversitesinin o zamanki rektörü Ergun Toğrol yeni yapılan bir binada bize yeterli genişlikte mekân tahsis etti, cihaz ve malzeme alımına çok destek oldu. Bölümdeki tek genetikçiydim, araştırma yapmak istiyordum, ama laboratuvar kurmak için kaynak gerekiyordu. UNESCO’ya geniş bütçeli bir proje yazdım. Projeyi takip ettim, İngilizcem iyi, yurt dışında bu tür projeler görmüştüm. Ama proje, maalesef hayatında hiç genetik araştırma yapmamış üç kişiye verildi, hısımlık nedeniyle. Gençtim, gerekli mücadeleyi veremedim. Araştırma desteği için TÜBİTAK’a başvurdum, ama bölüm izin vermedi. Rektör yetkisini kullandı (sonrakilerin aksine) ve sonunda destek aldım. TÜBİTAK’tan teşvik ödülü de almıştım. Sonraki rektör uluslararası proje başvuruma izin vermedi, ama kişisel çabalarımla yurt dışından destek bulmayı başardım. Böyle uğraşa uğraşa o zamanlar bölüm insan genetiği alanında ülkede öncü bölümlerden biri olmayı başardı. Ben daha çok Devlet Planlama Teşkilatı desteğiyle araştırmalarımı yoluna koydum. Cebimden harcadığım para da önemli miktardadır. Dolar yükseldikçe, aklıma tek seferde ödediğim 7 bin dolar gelir. Şirketlerden hiç destek bulamadım. Parasız dönemimde yalnızca bir iş kadını 5 bin dolar vermişti; o da çok işime yaramıştı. Zenginler ve şirketler araştırmayı da destekleseler keşke, Batı ülkelerinde olduğu gibi.

Yaptığınız araştırmalardan ve keşiflerden bahsedebilir misiniz?

En sevdiğim çalışmamız, ilk bulduğumuz hastalık genidir. Bu çalışma tamamen ülkemizde yapılmış ilk gen keşfi oldu. Hâlâ bizim en önemli buluşumuz. Ülkemizde sık görülen pulmoner alveolar mikrolitiazis hastalığı üzerine. Akciğerde biriken kalsiyum fosfat zamanla taşçıklar oluşturuyor ve röntgen filminde adeta bir kum fırtınası görülüyor. Akciğer bir süre sonra çalışamaz hale geliyor. Hastalığı taşıyan geniş bir Diyarbakırlı aileyi yayınlayan hekimin peşine düştüm. Haftada bir arıyor, “Geni arayalım” diyordum. Sonunda kabul etti. Köye gidip kan örnekleri topladık ve geni bulduk. Çok da ilginç bir gen çıktı, çalışmamız iyi bir dergide ana makale olarak yayımlandı. Bu bizi çok yüreklendirdi, “Demek ki yapabileceğiz,” dedik. Bilimsel toplantılarda genç araştırıcılardan bana şöyle söyleyenler oldu: “Siz bize bu ülkede araştırma yapılabileceğini gösterdiniz, rol modeli oldunuz”. Ama ilginçtir ki, bu araştırmaya TÜBİTAK destek vermemişti, desteği üniversiteden almıştık. Altı ailede daha aynı gende kusur bulduk; ailelerin hepsinde hastalık akraba evliliğinden kaynaklanmıştı. Bu araştırmadan sonra, hekimler bizi aramaya başladılar ve bildik bir hastalığa benzemeyen, tanı konulamayan birçok hastalıkta gen aradık. Ülkede akraba evliliği sık olduğundan, çekinik hastalıklar çok sık. Sonra Pakistanlı ailelerle de çalıştık, hatta Cezayirli, Tunuslu... Birlikte çalıştığımız Pakistanlı ekiple çok sayıda hastalık geni bulduk. Dünyada en çok hastalık genini hangi ekipler buldu derseniz, biz adayız. Keşfettiğimiz genlerin birçoğu zekâ geriliğine yol açan ağır nörolojik hastalıklarla ilgili. İskelet bozukluğuna, sperm azlığına vb. yol açan genler de var. Bu çalışmalarla ülkemizden Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütüne (EMBO) seçilen üç üyeden biri oldum. EMBO tören toplantısına gittiğimde şaşırmıştım, diğer üyelerin çoğu enstitü ya da araştırma merkezi müdürüydü, yayınları çok üst düzey dergilerdeydi. Beni öneren İngiliz bilim kadını, “Çok az üye ilk adaylığında kazanır, siz istisnasınız,” demişti. Yayınlarımız çok üst düzey dergilerde olmasa da (çünkü küçük bir ekiple araştırmayı pek genişletemiyoruz), küçük bir ekibin Türkiye gibi zorlu bir ortamda önemli keşifler yapmasından dolayı ilk seferde seçildiğimi sanıyorum.

Türkiye olarak genetiğe nasıl bakıyoruz, yerimiz dünyada nasıl?

Ülkede maalesef eğitim ve araştırmaya destek liyakata göre olamıyor. TÜBİTAK’ın sitesini arayın, “evrim” kelimesine rastlayamazsınız. Evrim, doğayı anlamanın en bilimsel yolu. Bugün herkes virüs salgınında “mutasyon” konuşuyor; acaba mutasyon ne kadar anlaşıldı? Bir virüsün gözümüzün önünde evrim geçirdiğine tanık olduk, ama eğitimde evrim konusu pek yok. Dünyayla karşılaştırıldığında, genetikte de çok az yol aldık, bilimsel araştırma politikası nedeniyle. Bizde gerçekten çok iyi bilim insanları var, ama onların çok azı deneysel çalışıyor, çünkü o tür çalışma parasal kaynak gerektiriyor, ortak çalışma kültürü istiyor. Türkiye’de ne yapıldı derseniz, çoğu zaman buradan genetik malzemeler toplanıp yabancı araştırıcılara gönderildi. Onlar da araştırmanın sonuçlarını malzemeyi gönderenin ismini de koyarak makale olarak yayınladılar. Son yıllarda bizim gibi hastalık geni arayan ekipler çoğaldı, onlar da güzel keşifler yaptılar. Yurt dışında da çok önemli araştırmacılarımız da var. Büyük ekip ve parasal destekle çalışabiliyorlar. Bizim gibi küçük bir ekiple, az destekle çalışmak çok zor. Ayrıca bir yandan öğrenci yetiştirmek ve ders vermek zorundayız. Tüm olumsuzluklara rağmen, ülkede çok sayıda iyi genç araştırıcı var, yurt dışında da. Keşke şartlar iyileşse de yurt dışındakilerden ülkeye daha çok dönen olsa.

2000’lerde insan genomu tamamen çözüldü denildi ve gelecekte tüm hastalıklar son bulacak gibi bir umut oluştu. Ancak kromozomları haritalamakla, hastalıklar için gene müdahale etmek farklı şeyler galiba...

Genetikte hâlâ birçok bilinmeyen konu var. Bazen bir genin işlevini tahmin edebilsek de, genlerin çoğunun tam ne iş yaptığını bilemiyoruz. Bunu bilmenin en iyi yolu, yeni bir hastalık taşıyan bir ailede genetik araştırmayla, şu soruya yanıt aramak: Hangi gen bozulmuş ki o hastalık ortaya çıkmış? Hastalığa yol açan gen kusurunu bulduğumuzda da hastalığın tedavisi maalesef yok. Aileye ancak şöyle bir faydamız olabiliyor: Yeni bir bebek istendiğinde, fetüs on haftalıkken genlerini inceleyebiliyoruz. Hekim fetüsün kesesinin dışından ufak bir parça alıp bize gönderir, biz de genetik incelemeyle, çocuğun hasta olup olmayacağını belirleriz. Çocuk doğmadan önce, anne karnındayken genetik değişiklik yapılabilir mi? Değişikliğin döllenmiş yumurta aşamasında yapılması gerekir ki, bebeğin tüm hücrelerinde bulunsun. Böyle bir işlem çok zor ve etik ilkelere aykırı. Ama bazı dokularda gen tedavisi uygulanabiliyor, en kolayı ilik hücreleri. İlk örnek ağır bağışıklık sistemi yetmezliği olan 4 yaşındaki bir kıza 1990 yılında yapılan uygulama. Şimdi orak hücre anemisinde de uygulanıyor. Hastadan ilik hücreleri alınıyor, laboratuvarda gen kusuru düzeltildikten sonra hücreler çoğaltılarak kişiye geri veriliyor. Ama önce kan kanserinde olduğu gibi, mevcut ilik hücreleri yok ediliyor ki onların yerini genetiği değiştirilmiş olanlar alabilsin. Fakat hastalıkların çoğunda etkilenmiş dokuda genin düzeltilmesi mümkün değil. Düzeltilse bile, gelişimsel bir bozukluğun düzeltilmesi mümkün değil, örneğin baş büyümemişse (mikrosefali). Mendel türü kalıtım şeklinde, gen kusurluysa hastalık ortaya çıkıyor; kaçış yok. Karmaşık kalıtımda ise yalnızca yatkınlık var, örneğin, kansere ya da diyabete yatkınlık. Kanserle ilgili en tanınan genler BRCA1 ve 2. Angelina Jolie sayesinde farkındalık arttı. Bu genlerdeki bir kusur yüzde 80-85 olasılıkla kansere yol açıyor. Kusur taşıyan bazı kadınlarda kanser gelişmemesinin nedeninin yaşam tarzı farkı olup olmadığı araştırıldı. 1945’ten önce doğanlar, şişman olmayanlar, hatta yirmili yaşlarında şişman olmayanların kanser olma olasılığı diğerlerinden daha az. Çevre koşullarına, yaşam tarzına bağlı olarak yatkınlık artıyor. Kanserli dokuda da gen kusurunu değiştirmek yerine, farklı tedaviler uygulanıyor. İlginç bir nokta ise, bazı genlerin bozuk olmasının hastalığa yol açmaması. Belli genlerin iki kopyası da bozuk olduğu kişiler hasta olmadan yaşıyorlar. Bazı genlerdeki farklılık ise, belli bir üstünlük sağlıyor: Şerpalar oksijen azlığından bizim gibi rahatsız olmuyorlar, elit atletlerin çoğunda ACTN3 geni bozuk.

Gelelim en zorlu soruya, insan ve doğaya nereye kadar genetik olarak müdahale edebiliriz, nasıl yaklaşmalıyız bu konuya?

İnsanda genetiği değiştirme çalışması tamamen yasak. Yalnızca insanda değil, yakın akrabalarımız kuyruksuz maymunlarda da yasak. Bunun bir nedeni, sonucun ne olacağının tam bilinmemesi. Böyle bir girişim başka bir geni de bozabilir. Çin’de etik izin alınmaksızın yapılan bir çalışma, insanda yapıldığını bildiğimiz tek deney. İki kız bebeğin CCR5 geni bozulmuş olarak doğması amaçlanmıştı (2018 yılında). Birinde genin tek kopyasının, diğerinde ise iki kopyasının birden bozuk olduğu anlaşıldı. Genin tek kopyası sağlam olanda amaca ulaşılmamış sayıldı, çünkü onun AIDS’e yakalanma riski sıfırlanmış değildi. Ama asıl sorun şuydu: Kullanılan teknikle (CRISPR) bebeğin başka genleri de bozulmuş olabilir. Genin iki kopyası da bozuk olan (homozigot) bebekte AIDS riski kalkmış olabilir, ama grip ve Batı Nil virüsü bulaşından çok etkileneceği varsayılıyor. Daha da kötüsü, homozigot kişilerin göreceli kısa ömürlü olduğu istatistiksel olarak gösterildi (2019 yılında). AIDS için tedavi yöntemlerinin geliştiğini de düşündüğümüzde, homozigot bebeği şanslı sayamıyoruz. Her gen için böyle bilinmez çok konu var. O nedenle, o tür araştırmaya etik izin verilmiyor. Bitkide genetik uygulama ise çok daha kolay. Etik sorun olmadığından, araştırma ve uygulamalar çok ilerledi. Verimin arttırılması, hastalığa ve zararlılara direnç sağlanması, iyi özellik kazandırılması vb. amaçlanıyor. Çok da iyi ediliyor, çünkü artan nüfusun doyurulması ve çevreye zararlı uygulamaların azaltılması (tarım ilacı kullanımı gibi) bu sayede mümkün oluyor. Genetik yöntemlerle yeni kök hücre oluşturarak, ondan yeni organ yapımına uğraşılıyor. Bir de klonlama var. En ürkünç senaryo, kişiye yedek organ sağlamak için kopyasının yaratılması. Öyle bir uygulama etik değil. Domuzda genetik değişimlerle insana organ verici olmasına uğraşılıyor; geleneksel olarak yalnızca kalp kapakçığı kullanılmakta. Genetik çok tartışacağımız ve çok önemli gelişmelerin olacağı bir alan olmaya devam edecek.

Gelecek demişken, gençlere, özellikle genç bilim kadınlarına neler söylemek istersiniz? Türkiye’de kadın bilim insanı olmak zor mu?

Ben bu soruya hep şöyle yanıt veririm: Ülkemizde kadın olmak zor. Toplumda ve iş yerinde kadına çok fazla mobbing, yani bezdirme, yüklenme var. Bunu kadınlar da birbirine yapar; erkekler ise, rekabetçi cinsiyet olsalar da kadın karşısında hemen birbiriyle dayanışmaya girerler. Örneğin, erkek bir akademisyen on yıl ders vermese kimse itiraz etmez de, bir kadın rahatsızlığı nedeniyle bir-iki derse giremese hücuma uğrar. Bu konuda ne yapılabilir derseniz, etik konularını değerlendiren komisyonlar kurulması ve de komisyon üyelerinin yetkin olması... Boğaziçi Üniversitesinde İnsan Araştırmaları Etik Kurulunu kurmuştum. Türkiye Bilimler Akademisinde hem Onur Kurulundaydım hem Etik Kurulundaydım. İstanbul Valiliği İl İnsan Hakları Kurulunda görev aldım. Gördüğüm şu ki, kayırmacılığı önlemek şimdiki kültürümüzde çok zor. Üstelik, hemen her zaman kadın mağdur. Bilim dünyasında erkekler ön planda, ülkemizde bu daha belirgin. Kadınlar hep önyargı ve zorluklarla karşılaşır. Örneğin, iş başvurusunda kadın adayın kaç çocuğu olduğu konuşulur da erkek için bu hiç söz konusu olmaz. Kadının bekarı, erkeğin evlisi makbuldür. Yapılan bilimsel araştırmalarda, çok benzer sanal özgeçmişler hazırlanmış. Erkek isimli olanlar kadın isimlilerden daha üstün bulunmuş. Üstelik, kadınlar da değerlendirmeyi benzer şekilde yapmış. Kadının bilim dünyasındaki yerini güçlendirmek ve yüreklendirmek için L’Oreal-UNESCO iş birliğiyle Ulusal Genç Bilim Kadınlarına Destek Programını, yine Üsküdar Amerikan’dan mezun arkadaşım Prof. Dr. Beki Mori Kan ve şirketin o zamanki Halkla İlişkiler Müdürü Yasemin Ahsen Böre ile birlikte geliştirmiştik. Sonra birçok Avrupa ülkesi bizim programımızı örnek aldı. Ben genellikle tüm öğrencilerime hep, “Bilimle kalın” derim, kızlar için de ayrıca “Kesinlikle vaz geçmeyin, her şeyi başarabilirsiniz,” diyorum, babamın ve ÜAKL’nin bize dediği gibi... Anadolunun çeşitli kentlerinde davetli olarak sıkça konferans veririm; hatta, ortaöğretim ve ilköğretim okullarında bile konuştum. O konuşmalarda da mutlaka kızları yüreklendirici birşeyler söylemeye çalışırım. Ben ailemden çok destek gördüm, ama her genç kadın o kadar şanslı olmayabiliyor. Onları desteklemek de bize düşüyor. Olanağı olan mezunlar ve arkadaşları eğitime bağış yapsalar... Bizim sınıf bir UAA öğrencisi okutuyor. Sonuç olarak, genetik uygulamalar bazı kişilerde kaygı yaratsa da, genetik biliminin önü çok açık. Aydınlatılmayı bekleyen çok bilinmez var, çözülecek çok sorun var. Üstelik çoook keyifli – dönüp dolaşıp genetikte karar kıldığım için çok mutluyum.

Lisya Konfino Tavaşi (UAA’99) Seza Ünal Özeren (ACI’01)

Köklü bir kültürün çağdaş yansımaları

Lisya Konfino Tavaşi ve
Seza Ünal Özeren, eğitimlerini farklı illerde ve ülkelerde tamamlamış, kariyerlerini de farklı alanlarda yapmış iki kadın. Onları bir araya getiren temel unsur ise sanata olan tutkuları ve hayata aynı köklü değerlerin ışığında bakmaları.

Üsküdar Amerikan Lisesini bitirdikten sonra Johns Hopkins Üniversitesinden mezun olan Lisya Konfino Tavaşi ile İzmir Amerikan Kolejinin ardından Bilgi Üniversitesinde İşletme Bölümünü tamamlayan ve Yeditepe Üniversitesinde Sanat Yönetimi dalında master yapan Seza Ünal Özeren’i ortak akılla iş yapmaya yönelten temel motivasyon, sanata olan bağlılıkları. 2019 yılında her türlü mimari proje, otel, ofis, rezidans, kamusal alan ve kişisel koleksiyonla sanatı buluşturmak üzere kurdukları ArtPick, sanat eserlerini mekânın dekorasyonu olmaktan çıkarıp ilham unsuru haline getirmeyi amaçlayan bir kurum. Geçtiğimiz aylarda HAN Spaces’te bir sergi açan ikiliyle hem şirketlerini hem de ortak kültürden gelmenin iş yapışlarını nasıl etkilediğini konuştuk.

Ortaklığınızla kurulan ArtPick, genç bir şirket. Öncelikle bir araya gelmenizin ve şirketin kuruluş öyküsünü sizden öğrenebilir miyiz?

Her ikimiz de üniversite eğitiminin ardından, farklı sektörlerdeki kurumsal iş deneyimlerimizden sonra, sanata olan ilgimizin hobi olmaktan öteye gittiğini fark ederek, farklı şekillerde sanat eğitimleri almaya başladık. Zaman içinde de bu bilgi birikimi bizi, sanat sektöründe farklı galerilerde çalışmaya yönlendirdi. Ortak bir arkadaşımız sayesinde de bir araya gelerek bu bilgi ve deneyimimizi sanat alanında değerlendirmenin yollarını aradık. ArtPick’i 2019 yılında hayata geçirdiğimizde, sanat danışmanlığı daha çok kurumsal şirketler ve koleksiyonerler için yapılıyordu. Biz de mimarlara ve tasarımcılara yönelerek buradaki açığı kapatmayı hedefledik.

Lisya Hanım, özgeçmişinizde Johns Hopkins Üniversitesinden mezun olduktan sonra bir süre aile işinde çalıştığınızı, 2010’dan itibarense sanata yöneldiğinizi belirtiyorsunuz. Sanata olan ilginizin nasıl geliştiğiyle ve bunu bir iş alanına dönüştürme düşüncesinin nasıl oluştuğuyla ilgili biraz daha detaylı bilgi rica edebilir miyiz?

Sanatla iç içe bir ailede büyüdüm, babamla yaptığım sergi gezileri, onun arkadaşlarıyla yaptığı sanat sohbetleri her zaman hayatımda büyük yere sahip oldu. Bu sebeple sanat aslında her daim gündelik hayatımızın içinde var olan bir olguydu. Zaman geçtikte gördüğüm, izlediğim işleri ve sanatçıları daha da iyi anlama isteği duydum. Dönemler, akımlar, üretim pratikleri gibi konular hakkında daha çok bilgi sahibi oldukça daha da fazla hayatımın odak noktası haline geldi. Bunları uzun süre sanata yönelik özel programlar ve kurslarla pekiştirdim. Zamanla bu ilgim bir tutkuya dönüştü ve bunu sürekli hayatıma dâhil edebileceğim bir iş haline dönüştürme kararı aldım. Galeri ve fuar deneyimlerimin ardından da Seza ile tanıştım ve ArtPick’i hayata geçirdik.

Seza Hanım, siz de kariyerinizde Cargill, Pfizer, Sony gibi uluslararası şirketlerde çalıştıktan sonra Yeditepe Üniversitesinde Sanat Yönetimi eğitimi almaya başlamışsınız. Birçok kişi için ‘radikal’ sayılabilecek bu kararı almanızda rol oynayan etkenler nelerdi?

Okullarımızın bize sağladığı eğitimin en önemli özelliği, hepimizi çok yönlü yetiştirmesiydi bence. Bu çok yönlülük, bize birçok konuda esneklik sağladı. Örneğin ben kurumsal kariyerimi yönetirken sanat yönetimi konusunda yüksek lisans yaptım. Bana bambaşka dünyalar açan bu eğitim aslında “radikal” dediğimiz kararın çıkış noktası oldu. Çağdaş sanat galerilerinde sergi, fuar, sanatçı ilişkileriyle ilgili konularda da deneyim kazandıktan sonra New York’ta bir süre Sotheby’s’de Modern Sanat üzerine eğitim aldım. Türkiye’ye döndükten kısa bir süre sonra da Lisya ile tanıştım ve ikimiz de bu ortak hayalimizi gerçekleştirmek için kolları sıvadık.

Şirketinizin tanıtım bülteninde; mimar, iç mimar, tasarımcı gibi profesyonellerle iş birliği yaparak, sanat eserlerini mekânda dekorasyon olmaktan kurtarıp ilham unsuru hâline getirmeyi amaçladığınızı belirtiyorsunuz. Bu amaca ulaşabilmek için hangi yöntemleri kullanıyor, hangi saiklerle hareket ediyorsunuz?

Öncelikle sanatın herkes tarafından ulaşılabilir olduğu, aslında bir lüksten öte bir ihtiyaç haline geldiği gerçeğiyle yola çıktık. Tüm yaşam alanlarımıza, evlerimize, ofislerimize, sanatı dâhil edebilmenin en güçlü yolunun da mimarlarla iş birliği yapmaktan geçtiğini biliyoruz. Bu sayede çok daha geniş bir çevreye erişip ve belki de yaşam alanlarında sanata öncelik vermemiş kişilere bile ulaşabiliyoruz. Bunun yanı sıra bireysel olarak da müşterilerimizin ilgileri doğrultusunda doğru sanat eserlerine ulaşmalarını sağlıyoruz.

Bir önceki soruyla bağlantılı olarak, sanat eserlerinin ilham verici olması, yaşam alanlarını ve tabii alanlarda yaşayan insanları nasıl etkiliyor, onların dönüşümünde nasıl bir rol oynuyor?

Bunun en yakın örneğini pandemi zamanı kapanmalarla yaşadık. Hepimiz için çok öğretici olan bu dönemde bizler ilk defa gerçekten evlerimizde yaşadık. Evlerimizin 24 saatini deneyimleme fırsatımız oldu ve yaşadığımız mekânların da aslında bizlerle yaşadığını görmüş olduk. Yaşam alanlarımızdaki ufak değişikliler, dokunuşlar bizleri besledi. Evinde sanat eseri olan birçok müşterimizden bununla ilgili teşekkürler aldık, öte yandan beklemede olan projelerimiz bir anda yol aldı, çünkü bu eksikliği hepimiz hissettik.

Pandemi döneminde HAN Spaces’te bir sergi açtınız. Bu sergiden elde ettiğiniz deneyimle ilgili neler söylemek istersiniz?

Hayat normal seyrinde giderken en çok ofislerimizde vakit geçiriyoruz. Evlerimiz için verdiğimiz önemi, aynı şekilde çalışma alanlarımıza da vermemiz gerekiyor. HAN Spaces bize bu konuda çok önemli bir yol açtı. ACI’01 mezunu Gizem Burteçin’in de ortak olduğu HAN Spaces ile çalışanlarına ilham verecek iş alanları yaratmak için sürekli sergiler organize etmeye başladık. HAN Spaces çalışanlarının normal galeri veya müzelerde görebilecekleri sanat eserlerini, çalıştıkları mekâna taşıdık. Bu iş birliği, eserlerin galerinin hijyenik ortamından çıkarıp, yaşayan alanlarda izlenebilmesini sağladı. Daha önce benzerine çok az rastladığımız bu iş birliği, bizimle izleyici arasındaki mesafeyi ortadan kaldırdı. Bugüne kadar iki sergi gerçekleştirdik, şu anda üçüncü sergi için hazırlık aşamasındayız. Sergileri ziyaret etmek isteyen tüm misafirlerimizi bize ulaştıkları takdirde özel olarak gezdirmekten mutluluk duyarız.

Bugüne kadar yaptığınız çalışmalarla bundan sonra yapmayı planladığınız projeler hakkında kısaca bilgi alabilir miyiz?

Bugüne kadar çoğunlukla konut ve ofis projelerinde mimarlarla çalışarak, mekânın ruhuna ve izleyicisine uygun sanat eseri seçimi ve yerleştirmesi yaptık. Zaman içinde sergilerin de getirdiği deneyimle şu anda çok daha büyük ofis, otel ve kamusal alan projeleri yürütüyoruz. En büyük hayalimiz ise Türk mimarların yurt dışında yaptıkları projelerde Türk ve uluslararası sanatçılarla birlikte yer alabilmek.

Son olarak, kardeş okullar UAA ve ACI mezunu olarak ortak iş yapmanın ne gibi avantajları oluyor?

İkimizin de bu ortak kültürden edindiği çok önemli beceriler var; esneklik, merak, çalışma etiği, farklı kültürlerle birlikte çalışabilme gibi. Hepimiz çok köklü bir geleneğin çağdaş yansımalarıyız ve yaptığımız işlerde de bunu yansıtmaya özen gösteriyoruz.

Girişimcilik Dünyasının Kahramanları

Dünya, bilgi ve iletişim teknolojileriyle milenyuma büyük bir değişim dalgasıyla girmişti. 20 yıl sonra bugün iklimden yapay zekâya, sağlıktan biyoteknolojiye, perakendeden eğlenceye birçok alanda yine büyük değişimlerin şafağındayız. Küresel çapta girişimciler çıkarmak için melek yatırımcıları, fon yöneticileri ve gönüllü danışmanlarıyla girişimcilik dünyasının kahramanları işbaşında...

Yirmi yıl önce çoğumuzun adını bile duymadığı girişimciler, yükselen bilgi ve iletişim teknolojileri rüzgârını arkalarına alıp, bugün değerleri 100 milyarlarca dolara ulaşan dünyanın en büyük şirketleri haline geldiler. Türkiye’de girişimcilik, start-up dünyası, o treni yakalayamasa da son birkaç yılda başta eğlence, perakende, lojistik, fintech ve mühendislik gibi alanlarda, bir anda değerleri milyar dolara ulaşan, hatta 10 milyar doları aşan uluslararası çapta “decacorn”lar herkesi heyecanlandırmaya yetti de arttı...

Lidyana.com ve Peak Games’in kurucularından Hakan Baş (UAA’01), Getir’i yaratan ekipten Özlem Salur (UAA’81), Firefly'ın kurucusu Kaan Tolga Günay (ACI’09) gibi mezunlarımızın başarıları gurur kaynağımız olurken, artan sayıda mezunun fon yöneticisi, melek yatırımcı, danışman, mentor olarak start-up ekosistemine güç verdiğini görüyoruz.

Türkiye’nin en büyük girişim sermaye fonlarından birini yöneten Enis Hulli ve Arın Özkula, “Şimdi, Getir ve Trendyol gibi ‘decacorn’ları görüyoruz ve son birkaç senedir aralarında global şirketlerin olduğu alıcılar, Türkiye’de toplam 4 milyar dolarlık satın alma yaptılar” diyor ve artık Türkiye’den her yıl milyar dolarlık bir “unicorn” çıkacağını ve her yıl 1000 tane girişimin tohum yatırım alacağını ekliyorlar... Yine en büyük yatırım fonlarından biri olan Revo’nun yöneticisi Gizem Moral Kunter, Türkiye’de start-up’lara 2021’in ilk yarısında 1,3 milyar dolar yatırım yapıldığını, bunun tüm 2020 yılının tam 8 katı olduğunu söyleyerek, potansiyeli fazla olan bir bölge içinde bulunduğumuza dikkat çekiyor. Girişimcileri daha tohum aşamasında destekleyen ve en kritik bileşenlerden biri olan melek yatırımcılar da büyük bir hareketlilik içinde... TRAngels melek yatırım ağı kurucularından Namık Kural, belli bir birikimi ve “akıllı para”sı olanların artık kaynaklarını taşa, toprağa, bankaya yatırmak yerine melek yatırımcılıkla yükselen girişimcilik ekosisteminde yer alarak hepimizin ortak geleceğine yatırım yapmalarını tavsiye ediyor. Sürekli öğrenmenin temel alındığı melek yatırımcılığın aynı zamanda bir toplum hizmeti olduğuna inanıyor ve “Hayatlarını belli bir seviyeye taşımış mezunlar; gençlere, girişimcilere yatırım yapsınlar,” diyor. EGİAD Melekleri arasında yer alan Özüm İlter Demirci, girişimciler için yine “akıllı para”ya vurgu yapıyor.

Türkiye’nin ilk “resmi” melek yatırımcılarında Mehmet Buldurgan, konu Türkiye’nin geleceğini belirleyecek kadar önemli diyor ve ekliyor: “Ancak henüz çok yeni ve ülke olarak işin başındayız. Daha yapılacak çok iş var. Bu büyük değişim ve dönüşüm uzun yıllar alacak.” ABD'de girişimciliğin mabedi kabul edilen Silikon Vadisi'nde yaşayan ve dünyanın en önemli girişim haber ağlarından TechCrunch’ın köşe yazarlarından Türker Oğuz ise girişimcilikte yeni bir dönemin başında olduğumuzu belirtiyor: “Önümüzde küresel ısınma gibi büyük bir sorun var. Daha çözülmeyen birçok ölümcül hastalık var. Bunlar elbet çözülecek. Biz yatırım yaparken kârlı olmasının yanı sıra işin içinde bir iyilik unsuru olmasına bakıyoruz.”

Connect olarak bugüne kadar birçok başarılı girişimci mezunumuzu sayfalarımıza taşıdık, tanıttık, gurur duyduk. Bu sayımızda girişim ekosisteminin belkemiği olan, Türkiye’nin en büyük sermaye fonlarını yöneten, melek yatırımcılar olarak girişimcilere ilk ve en kritik desteği veren, gönüllü olarak danışmanlık, mentorluk yapan mezunlarımızı bir araya getirmeye çalıştık.

ARIN ÖZKULA (UAA’02) - ENİS HULLİ (ACI’09)

Beşinci yılda 5 çarpan hedefine ulaştılar

Start-up’lara destek veren, girişimcileri yatırımcılarla buluşturan
Arın Özkula ve Enis Hulli, bugüne kadar beş yatırım yaptıklarını, yıl sonuna kadar bu sayıyı sekize çıkarmayı planladıklarını belirterek, 500 Istanbul’un ilk fonunun dolar bazında yıllık yüzde 46 net geri dönüşle, henüz 5’inci yılında 5 çarpan hedefine ulaştığını söylüyor.

Öncelikle sizleri kısaca tanıyabilir miyiz? Liseden sonra eğitiminize ve kariyerinize nasıl devam ettiniz?

Arın: 2006’da Cornell Üniversitesi Makine ve Uzay Mühendisliği Bölümünden mezun oldum ve Deloitte’ta Kurumsal Finans departmanında yaklaşık 4 yıl çalıştım, şirket birleşme ve satın almaları alanında danışmanlık yaptım. Araya askerlik girdi, sonrasında yaklaşık 100 milyon dolarlık bir yatırım sermayesi fonu olan Ünlü Private Equity’de 5 sene geçirdim, yatırımlarımız arasında Golf Dondurma, Şok Marketler, Bizim Toplu Tüketim gibi şirketler vardı. 500 Istanbul’a katılmadan önce son olarak Revo Capital’da 5 sene çalıştım, ortaklardan biri olarak Türkiye’de Getir ve Massive Bio, yurt dışında ise Sonarworks ve Zizoo gibi yatırımlar yaptım.

Enis: McGill Üniversitesinde Mühendislik okudum. Bu dönemde farklı girişim denemelerim oldu ve 2013’te Türkiye’ye döndüm. Çok kısa süreliğine Rocket Internet’teydim ve devamında ise bir yandan aile şirketimizde çalışırken, diğer yandan girişimcilik dünyasında kendime melek yatırımcı olarak yer bulmak için uğraşıyordum. Bu süreç ve sektöre olan hevesim, 2016’da 500 Istanbul’un ilk fonunu ayağa kaldırmaya itti. Geçtiğimiz 5 senede, 45 farklı şirkete yatırım yaptık.

Girişimcilik ve yatırım dünyasıyla nasıl tanıştınız?

Arın: Öncelikle üniversiteden yakın arkadaşım olan bir başka UAA’lı Hakan Baş, üniversite sonrasında girişimci oldu, girişimcilikle ilgili ilk farkındalığım o zamandır. Hakan o dönem Peak’in kurucuları arasındaydı, 500 Istanbul’daki bir diğer ortağım Rina ile de o zaman tanışmıştım. Ünlü’deyken patronum Kerem Göktan sayesinde, Endeavor ekosistemini görme şansım oldu. Mesela sonradan Revo’da beraber çalıştığım Sean (Paraşüt) ve Demir (V-Count) ile o zaman tanışmıştım. Son olarak Ünlü zamanında, Lastikpabuç isimli bir spor ayakkabı e-ticaret girişimine ufak bir yatırım yapmıştım, süper bir ekiple beraber çalışma şansım oldu, o da girişimcilik açısından önemli bir deneyimdir benim için. Bu tecrübeler sonrası aklımda hep bir girişim sermayesine geçmek vardı ve Revo geçişi öyle yaşandı.

Enis: Henüz üniversitenin ilk yıllarında, soğuk Kanada günlerinde sıkıldığım için girişimciliğe merak sardığımı düşünüyorum. Okuldan arkadaşlarla farklı işleri “denemeyi denedik” diyebilirim. Gerçekten denediğimiz ilk iş ise pazarlama sektörü üzerine Goodbuzz oldu. Küçük de olsa bir yatırım aldı, ürün ayağa kalktı ve tam çalışmasa da ciro üretir hale geldi. Türkiye’deki girişimcilik dünyasıyla tanışmam ise melek yatırımlar yapmaya karar verdiğim dönemde oldu. Henüz 500 Istanbul fonunu ayağa kaldırmadan önce, yeni nesil bir melek yatırım ağı kurmak için kolları sıvadık ve erken aşama yatırımlar konusunda sektördeki oyuncularla sinerji kurma şansı bulduk.

Peki, kardeş okul mezunları olarak nasıl bir araya geldiniz? Birlikte çalışmak nasıl?

Arın: Enis ve Rina ile uzun zamandır tanışıyoruz, hem beraber aynı şirketlere yatırımlar yaptık hem de aynı ekosistemde çok zaman geçirdik. Bunun neticesinde 6 ay önce katıldım 500 Istanbul’a. Kardeş okullardan mezun olarak çalışmak zor; Enis’in ACI hakkında mantıksız bir pozitif önyargısı var, kendisini bu hayal dünyasından çıkarmaya çalışıyorum (gülüyor).

Enis: Ekosistemimizde UAA’nın daha baskın bir üstünlüğü olduğu için, İzmir ya da Tarsus’tan gelenlerin sesinin daha yüksek çıkması, başarılarının daha büyük olması gerekiyor. 500 Istanbul portföyünde yer alan, ACI’dan dönem arkadaşım Kaan Günay’ın kurduğu ve bugüne kadar 120 milyon doların üzeri yatırım alan Firefly ya da bir üst dönemimden Kerem Kuyucu’nun kurduğu Justmop güzel örnekler. Ben de yatırım tarafında sesimi yükseltmeye çalışıyorum. Şaka bir yana, aynı kültürden ve ortak geçmişten insanlarla beraber çalışmak ve ortak olmak iş yapışı bir hayli rahatlatıyor.

Bugün Türkiye girişimcilik ekosistemini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Arın: İkimiz de Türkiye’de 5-6 senedir bu alanda çalışıyoruz, sadece bu süre zarfında ciddi bir değişim yaşandı. Bundan sadece birkaç sene önce bir girişimin 100 milyon dolara satın alınabileceğine inanan insan sayısı azdı, şimdi Getir ve Trendyol gibi “decacorn”ları görebiliyoruz. Sadece bu girişimler değil, birkaç senedir aralarında Zynga, PayU, Alibaba, Microsoft ve Sovos gibi global şirketlerin olduğu alıcılar, Türkiye’de toplam 4 milyar dolarlık satın alma yaptılar.

Enis: Türkiye’de yatırımcılar, girişimcileri takip ediyor. Ancak girişimciler her sene üzerine koyarak, o kadar büyük başarılar elde ediyor ki, yatırımcılık ekosisteminin bunu yakalama imkân ve ihtimali yok. Bunun ana sebebinin ise Türkiye’nin ürettiği mühendislik potansiyeli ve yurt dışı yatırımcıların artan ilgisi olduğunu söyleyebilirim. Her şey çok hızlı gelişiyor. Türkiye artık her sene en az bir unicorn doğuracak ve önümüzdeki 10 yılda da 30’un üzerinde unicorn ortaya çıkacaktır. Yatırımcılık tarafında ise Türkiye’nin yıllık yatırım hacminin 1 milyar doların üzerine tutunacağını ve tohum yatırım alan şirket sayısının da yıllık 1000’in üzerinde olacağını düşünüyorum.

500 Startups, Türkiye pazarına ne zaman girdi, nasıl bir fark getirdi?

Enis: 500 Startups; 2010 yılında kurulmuş, Amerika bazlı bir girişim sermayesi yatırım fonu. Şu anda aktif 20’den fazla fonuyla, dünyanın 75 ülkesinde 2 bin 500 yatırımı bulunuyor. Bu portföy şirketlerinin yaklaşık 40 tanesi ise milyar dolar üzeri değerlemeye sahip. 500 Istanbul da, 500 Startups ile ortak olarak ayağa kaldıran ve bu bölgeyi hedefleyen bir yatırım fonu. 500 Istanbul’un ilk fonunu 2016 yılında ayağa kaldırdık ve çoğunluğu yurt dışı pazarları hedefleyen 40 girişime yatırım yaptık. Bu portföyün yıllık cirosu 400 milyon dolar ve bu cironun yalnızca yüzde 3’ü yerel pazardan. Teknoloji ihracatı misyonumuza ulaştık diyebilirim. Bu şirketler şu anda 3 binin üzerinde kişi istihdam ediyor ve girişimler yabancı yatırımcılardan 850 milyon dolar üzerinde yatırım aldı.

Son yatırımlarınızdan bahsedebilir misiniz? Planlarınız nelerdir?

Enis ve Arın: İkinci fonumuzu ocak ayında toplamaya başladık, hedefimiz olan 30 milyon Euro büyüklüğü geçtik, fonu 50 milyon Euro’ya büyütmek istiyoruz. Bugüne kadar 5 yatırım yaptık, henüz iki yatırımı açıkladık, bunlar Arf.one ve Ango.ai. Bu sene içerisinde tahminen 3 yatırım daha yaparız ve toplam 8 yatırıma geliriz. Önümüzdeki 3 sene içerisinde toplam 25 yatırım yapmayı planlıyoruz. 500 Istanbul’un ilk fonu, dolar bazında yıllık yüzde 46 net geri dönüşle, henüz 5’inci yılında 5 çarpan hedefine ulaştı. 500 Istanbul II’nin de paralel hedeflere sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Türkiye’de milyar dolarlık girişimleri görmeye başladık. Bugün hangi alanlardaki girişimler öne çıkıyor? Pandemi sonrası bizleri nasıl bir gelecek bekliyor?

Arın: Oyun sektörü ilk günden itibaren global pazarları hedeflediği için ve Türkiye’de bu alandaki yetenek ve bilginin gelişmişliği nedeniyle ilgi çekmeye devam edecektir. Bunun yanında perakende, finansal teknolojiler, pazaryerleri gibi Türkiye’de büyük pazar payına sahip olabilecek dikeylerde yeni girişimlerin çıkacağını düşünüyorum. Diğer yandan, Türkiye’de sadece yerel pazarı hedeflemeyen, kurulduğu andan itibaren global pazarlara ulaşmaya çalışan bir girişimci profilini giderek daha sık göreceğimizi düşünüyorum. İyi mühendislerin ve girişimcilerin çıktığı bir ülkeyiz ve girişimciler giderek globale daha hızlı açılmanın önemini görüyorlar. Biz de özellikle bu girişimci profiline odaklanmaya devam edeceğiz.

Girişimciliğin bir yaşı ve zamanı var mıdır? Lisenin girişimcilikteki rolü sizce nasıl olmalı? Gençlere neler tavsiye edersiniz?

Arın: Farklı yaşlarda farklı girişimci profilleri olabiliyor, girişimci-girişim uyumu önemli. Mesela benim artık modern bir sosyal medya uygulaması yapmam genç birine göre daha zorken, bir üniversite öğrencisinin de siber güvenlik alanında, uzun kurumsal satış ve entegrasyon süreçleri gerektiren bir girişimde başarılı olması kolay değil. Ama genel olarak benim inancım, girişimciliğe ve girişim tecrübesine ne kadar erken başlanırsa o kadar hızlı öğreniliyor.

Enis: Yaştan bağımsız ama ilintili olarak, gireceği alanda dikey bilgi birikimi olan girişimcilere yatırım yapmayı tercih ediyoruz. Farklı sektör ve alanlarda gereken bilgi birikimi, daha uzun yıllarda da gelişebiliyor. Girişimci olmayı bir yana bırakacak olursak, girişimcilik dünyasında aktif olmaya ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi olduğunu düşünüyorum. Girişimciliğin doğru zamanı lise yılları olmayabilir, ama lise yılları girişimcilik dünyası içerisinde olmaya başlamak için kesinlikle doğru zaman. Rolü ne olursa olsun, girişimcilik dünyasına girmek için doğru zaman dündü, yarın çok geç.

NAMIK KURAL (TAC’76)

Meleklik gönül işi: Paranın ötesinde duygusal sosyal tatmini var

Kendisi gibi yatırımcılarla bir araya gelerek TRAngels’ı kuran ve melek yatırımcı ağı oluşturan Namık Kural, bu alana yönelme nedenini şu sözlerle açıklıyor: “Hayatınıza o kadar güzel şeyler katılıyor ki, hiç bilmediğiniz konularda, birinci elden pırlanta gibi beyinlerden çıkan fikirleri dinliyorsunuz.”

Mezunlar arasında, melek yatırımcılık denilince ilk akla gelen isimlerden biri Namık Kural. Arçelik’teki profesyonel kariyerinden ayrılıp 1995 yılında arkadaşlarıyla birlikte kurdukları yazılım şirketini sattı. O şirketten doğan internet girişimleriyle start-up dünyasının ilk başarılı isimleri arasında yer aldı. Kural, geç tanışsa da girişimcilik dünyasını o kadar sevip önemine inandı ki, girişimlerinden elde ettiği gelirle, kendi sözleriyle parayı bankaya, binaya, taşa toprağa yatırmak yerine, girişimcilerin hayallerini gerçeğe dönüştüren “melek yatırımcılığa” yöneldi. Hiçbir yatırımını girişimciyle yüz yüze tanışmadan yapmadığını söyleyen Kural, herkesin belli bir yaşa, belli bir deneyime geldikten sonra küçücük de olsa melek yatırımcılık yapmasında büyük fayda olduğuna inanıyor. Connect olarak Namık Kural’a uzaktan da olsa (çevrim içi), ‘yüz yüze’ melek yatırımcılığın inceliklerini ve 60 melek yatırımcıyı bir araya getirdikleri TRAngels’ı sorduk.

Sizi tanıyabilir miyiz, girişimcilik ve melek yatırımcılık dünyasına girişiniz nasıl oldu?

TAC 1976 mezunuyum. Biraz da kısmetin yardımıyla 1977’de yeni kurulan ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümünün ilk öğrencileri arasına girmeyi başardım, 1981’de mezun oldum. Ardından Koç Holding’te çalışmaya başladım. Yetiştirme grubu elemanı olmuştum. 1983’te Arçelik'e geçtim. O sırada biraz da askerliği ertelemek için Boğaziçi'nde master’a kaydolmuştum. 1985’te de yine Arçelik'te çalışmaya devam ederken master’ı bitirdim. Askere gittim geldim ve Arçelik’te bilgi sistem müdürü oldum. 1993 yılında Koç Holding bazında MIS projesi başlamıştı, o projenin yöneticiliğini yürüttüm. 1995’te de Koç Holding’den ayrılıp, bir grup arkadaşımla beraber girişimci olarak, kendi yazılım şirketimiz olan Coretech’i kurduk. Kurumlar için yazılım geliştiriyorduk. Yerel ve uluslararası şirketlere özel yazılımlar yapıyorduk. Onaltı yıl çok iyi işler yaptık. 2011 yılında Coretech’i yerel bir yazılım şirketine sattık. Ayrıca Coretech içinden spinoff ile Mackolik.com adında bir girişim ortaya çıktı. Sonuçta tam 31 Aralık 2012’de bütün yükümlülüklerini tamamlamış, bankada Coretech ve Mackolik.com satışından gelen parası olan bir kişi olmuştum. Sonrasında da melek yatırımcılıkla tanıştım.

Melek yatırımcılığa girişimci olarak başladınız diyebilir miyiz?

Yani farkında olmadan girişimci oldum diyebilirim. Yıllarca, içimde bir girişimcilik ruhu olduğunu bilmiyormuşum. Açıkçası Arçelik benim kendi şirketim gibiydi. Ama ayrılmamız gerekince ayrıldık ve kendi şirketimizi kurduk. Çünkü Arçelik’ten sonra gidebileceğim bir şirket yoktu bence, Türkiye’nin bir numarasıydı. O zaman, ne yapalım, kendi şirketimizi kuralım, dedik. 1995’te bugünkü gibi bir start-up dünyası da gündemde yoktu bu kadar. Yatırım yapan yoktu, fonlar yoktu. Kendi gücümüzle kalkıştık bu işlere. Sonra girişimcilik çıktı önümüze, Coretech’i kurduk. Orada başka neler yapabiliriz diye düşünürken Mackolik.com ortaya çıkmıştı. Orası bambaşka bir hikâye zaten. O zamanlar internet girişimleri büyük bir hızla yükseliyordu. Biz de içerikle ilgili ne yapılabilir diye araştırıyorduk. Önce Beygir.com, ardından da Mackolik.com ortaya çıkmıştı. Tabii bu projeler, “iddia” gibi şirketler gelince Türkiye’de çok prim yaptı ve para kazandırdı. 2012’de Mackolik.com iyi bir değere yabancı bir şirkete satılınca, ne yapacağız diye etrafa bakınmaya başladık. O sıralarda yine Tarsuslu bir abimiz Mehmet Buldurgan (TAC’69) ile yollarımız kesişti. Onun melek yatırımcılıkla ilgili bir haberini okumuştum. Kendisiyle iletişime geçtim ve bir araya geldik. Melek yatırımcılık dünyasıyla da böylece resmen tanışmış oldum. Onların ŞirketOrtağım grubuyla çalışmaya başladık. ŞirketOrtağım’daki bir grup insanla beraber de TRAngels’ı kurduk. TRAngels 2014’te kuruldu, yani dolu dolu geçen yedinci senesinde...

TRAngels’ın nasıl bir yapısı var? Nasıl çalışıyor?

TRAngels çok farklı bir yapı oldu. Çok eşitlikçi öncelikle. Büyük hisse sahibi yok. 36 ortak kurduk, şu anda 60 ortak olduk. Hiç kimse çoğunluğu elde edemiyor, hatta yüzde 6 hisseyi geçemiyor. Bir arkadaşımız bizim için, “Türkiye’nin en sosyalist anonim şirketisiniz” demişti. Benim de hissem, şu anda yüzde 2 seviyesinde. Temelde gönüllülüğe dayalı bir çalışma mekanizması olan, hem kendisi hem de çevresindeki network ile yatırım yapan bir yapı oldu. Ortaklar ve yatırımcılarıyla birlikte 180 kişiye ulaştı. Artık melek ağının ötesine geçtik gibi. 180 kişilik bir “domain”imiz var, bunun 60’ı şirkete ortak. İlk yola çıkıştaki hedefimiz 100 ortak olmaktı. Varabilecek miyiz bilmiyoruz, ama bu rakam da zorunlu bir şey değil. Ben de şu anda girdiğim zamanki hissenin yarısını sattım mesela, başka bir arkadaşımız ortak olabilsin diye.

Melek yatırımcılık kavramını biraz anlatabilir misiniz? Risk sermayesi ve benzeri büyük fonlardan farkları neler?

Risk sermayesi, yatırım fonları gibi şeyler finansal kuruluşlar, finansal araçlardır. Melek yatırımcılık ise, daha erken seviyedeki girişimleri bulup, onlarla büyümeyi sağlayan ve çok büyük rakamlarla değil, daha ilk aşamalarda tohum diyebileceğimiz yatırımları yapan insanları ayırt ediyor. Burada en önemli noktayı unutmamak lazım, melek yatırımcılıkta paradan öte, “smart money” vardır. Kimse alınmasın ama ben eskiden açıkça söylerdim, -şu anda Türkiye, artık o durumda değil o ayrı konu- sadece para lazımsa, şimdi para müteahhitlerde, onlardan isteyin... Yani sırf para lazımsa onlarda çok var. Ama bu tür paranın sizden beklentileri farklı olur. Oysa melek yatırımcının beklentileri daha başarı endekslidir. Tabii ki finansal getiri beklentileri vardır ve olacak. Öyle Hilâl-i Ahmer gibi çalışmak değil melek yatırımcılık, ama daha başarı endeksli, bence toplum hizmeti tarafı olan, belki danışman-mentor olarak sahaya bile inebileceğiniz bir yatırımcılık türü. Yani bir gönül işi tarafı var. Ama melek yatırımcılar, fonlara göre daha çok riske girer, çünkü girişimler çok erken aşamada olunca riskler de çok daha yüksek oluyor tabii. Ama çok da büyük paralar yatırmazlar ve büyük kaybetmezler. Herkesin belli bir yaşa, belli bir deneyime geldikten sonra ufak da olsa melek yatırımcılık yapmasında çok büyük fayda görüyorum.

Peki, girişimciler tarafından sorsak, onlar “meleklere” nasıl ulaşabilirler? Onlar mı sizi buluyor, siz mi onları?

Çoğu zaman onlar bizi buluyor, zaten hep söylüyorum, onların birinci yeteneği bu olmalı. Yani Namık Kural’ı bulup çıkaramıyorsa, başarılı bir girişimci olamaz. Bunu, kendimi övmek için söylemiyorum. Bir girişimcinin başarılı olması için, bu piyasada kimlerle nasıl hareket etmesi gerektiğini bilmesi; sırf kendi ürününün veya hizmetinin kaliteli olması değil, diğer sosyal niteliklerinin de iyi olması lazım. O yüzden, beni ve benim gibileri bulması lazım. Namık’ı bulamıyorsa, TRAngels’ı bulması lazım, sektördeki diğer kuruluşları bulması gerekiyor. Çünkü sadece finansman desteğini değil, arkasında yeni bağlantılar, deneyimler ve mentorluk olan, işte bu “smart money”i nerede bulacağını bilmek, girişimcinin en önemli ödevi.

Bugüne kadarki yatırımlarınızdan elde ettiğiniz sonuçlara baktığınızda, doğru bir yolda olduğunuzu söyleyebilir misiniz?

Bu yaklaşımı, kendi melek yatırımlarımda hep uyguladım. Gerçekten girişimcileri birazcık görmek, heyecanını hissetmek fark yaratıyor. Benim ayrıca şöyle bir avantajım oldu. İTÜ Çekirdek diye girişimcilere destek veren bir merkez var. Pandemi araya girse de orada uzun süredir girişimcilere gönüllü mentorluk yapıyorum. Oraya zaman ayırdım, hâlâ da ayırıyorum. Böylece birçok farklı projeyle ve yeni girişimciyle bir araya gelme şansı buluyorsunuz. Siz belli diyalogları yakaladıktan sonra, herkes bu sefer size gelmeye başlıyor. Etrafımızdakiler de geliyor. Açıkçası kendi yaptığım yatırımlarda, biri dışında hiç sorun yaşamadım. O da ilk melek yatırımımızdı. Bugün olsa o yatırımı yapmazdım diyorum. Ama bunlar işin doğasında var. Bireysel olarak şu ana kadar 30’un üzerinde yatırıma doğrudan veya dolaylı yatırımlarım oldu. Bunların bir kısmı Türkiye’de, bir kısmı Amerika’da. Amerika’daki yatırımlarım da yine bir TAC’li olan Türker Oğuz (TAC’91) kanalıyla oldu.

TAC demişken, mezunların melek yatırımcılığa ilgisi nasıl? Melek yatırımcı olmak isteyen mezunlardan size ulaşanlar oluyor mu?

Tabii hem girişimci hem melek yatırım yapmak isteyenler ulaşıyorlar. TAC’den birçok arkadaşımı melek yatırımcı yaptım. Yani işin ciddi olarak içinde olduğunuzda, bir döngü başlıyor aslında. Söylediğim gibi, benim melek yatırımcılıkla tanışmam da Mehmet Abi (Buldurgan) sayesinde oldu. Amerika’daki yatırımlarımız da Türker Oğuz’un benimle bağlantıya geçmesiyle başladı. Buluştuk, konuştuk ve Amerika tarafı öyle başladı. TRAngels’ta yine ben ve Nuri Doğan (TAC’68) iki TAC’li başladık. Son olarak Ercan Güleç (TAC’78) ortaklar arasına katıldı. ŞirketOrtağım ağında da TAC’liler yer alıyor. Ayrıca kardeş okullarımızın mezunlarıyla da bağlarım var. TRAngels’ta ortaklardan Gülfem Serra Ulusoy (ACI’84) var mesela. Halen Üsküdar Mezunlar Derneği Başkanı olan Mine Dedekoca (UAA’99) ile sık sık haberleşiriz; kendisi girişimcilik deneyimi olan, girişimcilik dünyasıyla bağları güçlü bir kardeşimiz. Sürekli yeni girişimciler hakkında haberler paylaşırız. Ayrıca ben okullarımıza gidip, gençlere de girişimcilik kültürünü anlatmaya çalışıyorum. Çok büyük bir potansiyel ve ilgi var öğrencilerden.

Çok iyi bir noktaya değindiniz, sizce lise yılları girişimcilik kültürü için nasıl bir dönem? Gençlerle buluşmalarınızdan edindiğiniz izlenimleri öğrenebilir miyiz?

Açıkçası lisede böyle yetenekler fark edilip, onlara eğitimler, fırsatlar sağlanabilir. Bu konuda bizlerin yapabilecekleri var. Ben ACI’a da gittim, SAC’ye de. Öğrencilerle beraber etkinlikler düzenledik. UAA’da birlikte projeler yapmaya çalıştık. Tabii pandemi oldukça engelledi çalışmaları. Okulda gençlerle hem yazılım tarafında hem girişimcilik tarafında etkinlikler yaptık. Bizim gibi insanların gençlere en azından kavramları anlatıp, yapmak istedikleri şeyler hakkında fikirler vermesi lazım. Son kariyer günlerinde hem Tarsus’a hem Üsküdar’a gittim mesela. Üsküdar’dakiler özellikle oyun, yapay zekâ, tasarım, bilimsel projelerde çok aktiftiler. Bizler okullarımızda gençlerimize neler yaşadığımızı anlatsak, sadece üç genci bile etkilesek, geleceğin girişimcilik dünyasına bence çok ciddi katkılar sağlamış oluruz. Bizlerin lisede okuduğu günlerde böyle şeyler yoktu; böyle örnek vakaları, hikâyeleri görme şansına sahip değildik. Şimdiki jenerasyonun çok somut örnekleri görme, internet ortamının gelişmesiyle beraber dünyaya açılma ve dünyadan bilgi alma konusunda çok büyük avantajları var. Bunu, bizim canlı örneklerimizle pekiştirdikleri zaman bence lise çok önemli. Tamam, o yaşta girişimci olmayabilirler, olabilirler de tabii, ama en verimli girişimci yaşı bence 30-35 yaşları... Üniversite ve sonrasında alanında 5-10 yıl kurumsal deneyimin ardından girişimciliğin en verimli dönemi oluyor. Yani lise çok erken ama bugünden belli verileri alarak hayatını yönlendirirlerse, gelecekte çok daha ileri gidebilirler. Hatta o zamana kadar belki birkaç başarısız girişim deneyimi bile olabilir ya da en azından birkaç başka projede yer alabilirler. Tabiri caizse batırması, dayak yemesi de güzel bir şey, bir deneyim. Ama insan ne kadar doğuştan girişimci olsa bile, üniversite eğitiminin sağlayacakları var, İTÜ Çekirdek gibi platformlara katılmak çok önemli... Buralardan öğrenecekleri çok şey olacaktır. Yani eğitimin sonu yok aslında... Siz açıkça sormadınız ama şunu çok net söyleyeyim, niye melek yatırımcılık yapıyorum? Hayatınıza o kadar güzel şeyler katılıyor ki, hiç bilmediğiniz konularda birinci elden pırlanta gibi beyinlerden çıkan fikirleri dinliyorsunuz. Ben teknoloji bilirim, biyogenetik derseniz hiç alakam yok. Ama ben 4 yılı aşkın bir süredir biyogenetikte bir teknoloji geliştirmeye çalışan bir ekipte lider yatırımcılık yapıyorum. Onlardan çok şey öğrendim, ama onlara da çok şey kattığıma inanıyorum. Hep beraber baba-oğul, baba-kız birlikte çalışıyoruz. Sadece para değil konu, bu işin duygusal sosyal tatmini var.

Türkiye’den de değeri milyar dolarları aşan girişimleri görmeye başladık. Global başarı açısından potansiyelimiz nedir, size göre bu süreçte melek yatırımcılığın rolü nasıl olmalı?

Çok güzel örnekler çıkmaya başladı. Potansiyelimiz kesinlikle bu kadar değil tabii. Şu ana kadar Türkiye’de başarılı girişimlere bakarsak, çoğu ticaretle ve eğlenceyle bağlantılı. Uluslararası çapta, yenilikçi ürün, teknolojik tasarım diye bakarsak önemli başarılarımız olmadı henüz. Bence yakında olacak. Türkiye’den giden beyinlerin yurt dışında yarattığı örnekler kanıtlıyor bunu çünkü. Örneğin Eren Bali’nin Udemy başarısı... Bizim çok daha ileriye gidebilecek potansiyelimiz var, çünkü çok iyi gençlerimiz var. Ayrıca Türkiye birçok girişim için müthiş bir deneme/test ortamı, laboratuvar sağlayan çok iyi bir pazar. Yurt dışında başarılı olacak girişimleri test edebilme şansı sağlıyor. Türkiye bu nedenle globale ulaşmak için bence ideal bir ülke. Yani tarım var, hayvancılık var, madencilik var, endüstri var, nüfus var, sosyal bir yaşam var. Her şey var esasında, ama Türkiye’de bir tek şey eksik. Bu çok açık; kapital, sermaye yok. Türkiye’de para yok, ondan melek yatırımcılık çok çok önemli. Amerika’da bırakın ortada olan bir şirketi, bir fikre bile milyon dolarlar yatırabiliyorlar. Bizde bir girişimci kuruluş veya çalışan şirketini 1 milyon dolar fiyatladı mı, kızıyoruz... Yok çünkü böyle paralar. Ama girişimler başarılı oldukça, buralardan kazanılan paralar yeniden yeni girişimlere yatırım olarak dönerse, bence çarpan etkisiyle hızlanacaktır. Sistemin büyümesi açısından bizim gibi meleklik, mentorluk yapanların yanı sıra, bu sistemden çok büyük para kazananların yeniden girişimcilere dönmeleri çok faydalı olacaktır.

Mezunlar arasında melek yatırımcı olmak, danışmanlık, mentorluk yapmak isteyenler nereden başlamalılar? Neler söylemek istersiniz?

Yaş grubuna göre söyleyeyim, benden önceki mezunlar Nuri Abiye (Doğan) gitsinler, TAC 1968 mezunu. Aynı dönemden Mehmet Buldurgan var. Ben 1976 mezunuyum, yeni aramıza katılan Ercan Güleç var, TAC’78... İşin şakası tabii... Hepimiz bizimle kontak kuranlara yardımcı oluruz. Ama her şeyden önce şunu söylemeliyim; Türkiye’de çoğunluk ev-dükkân alıp, kiraya vereyim, paramı güvenceye alayım diyor. Bu enstrümanların artık bence çok bir anlamı yok. Hayatlarını belli bir seviyeye taşımış mezunlar biraz da gençlere, girişimcilere yatırım yapsınlar diyorum. Tabii ki risk var, ama ciddi olarak ilgilenirlerse sonunda kesin kazanırlar. Yani vadeli hesapta para tutacağınıza, iyi fikirlere ve hayallerinin peşinden koşan girişimcilere, gençlere destek olsunlar, çok iyi sonuçlar alacaklarına eminim...

MEHMET BULDURGAN (TAC’69 Ortaokul)

Girişimci ekosistemi Türkiye’nin geleceğini belirleyebilir

Yıllarca Türkiye’nin önde gelen şirketlerinde üst düzey yöneticilik yapan Mehmet Buldurgan, Melek Yatırımcılık konusunda lisans alan ilk sekiz kişiden biri. Ortaklarıyla birlikte kurduğu ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı ile başta gençlerİN YAPTIKLARI olmak üzere, birçok girişime maddi destek verip, tecrübe aktarımında bulunarak hayallerini gerçek kılmasını sağlıyor.

TAC’den sonraki eğitim ve kariyeriniz hakkında bilgi rica edebilir miyiz?

İlkokuldan itibaren çok çalışkan bir öğrenci idim. Rahmetli babamın teşvikiyle TAC sınavına girdim ve kazandım. Adana’da oturuyorduk ve pazartesi-cuma arası yatılı idi. Yatılı okul, başta zorlanmama rağmen hayata hazırlanmamda bana çok katkı sağladı. Orta sonda iken, 1969 yılında henüz birkaç senelik olan Ankara Fen Lisesi (O zaman FL idi çünkü ilk ve tekti) sınavında çok başarılı bir sonuçla Türkiye 27’ncisi oldum. Çok güzel dostluklarım oldu, hiç pişman olmadım, ama Tarsus’un yeri bende her zaman başkadır. Üniversitede ise Boğaziçi İdari Bilimler Bölümünü seçerek çok farklı bir yol izledim.

İlk lisanslı melek yatırımcılardan biri olarak girişimcilik ve yatırım dünyasıyla nasıl tanıştınız?

Uzun yıllar Türkiye’nin en büyük şirketlerinde üst düzey yöneticilik yaptım. Bu süreç boyunca hep iç girişimci/şirket içi girişimci (intrapreneur) olarak çalıştım. 57 yaşına geldiğimdeyse, profesyonel yöneticilikten ayrılarak kendi işimi ve girişimimi hayata geçirdim. Hazine Müsteşarlığının 2013 yılında yayınladığı Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) yönetmeliği kapsamında, Türkiye’de lisans alan ilk sekiz kişi arasındayım. Aldığım lisansla birlikte, girişimcilik ekosisteminin gelişmesi için bir melek yatırımcı ağı kurmaya karar verdim ve farklı sektörlerde uzun iş tecrübesi ve önemli iş kontaklarına sahip altı ortağımla birlikte ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağını kurduk.

Öncü melek yatırımcılardan biri olarak, bir “melek yatırımcı” ne yapar, diğer yatırım türlerinden farkı nedir?

BKS Yönetmeliği gereği uygulanan yüzde 75 veya yüzde 100 oranında vergi muafiyeti konusu, melek yatırımcılığı diğer yatırım türlerinden farklılaştırılan en önemli unsurlardan biri. Bir diğer önemli fark ise melek yatırımcılar tek başlarına yatırım yapmak yerine, gibi Akredite Melek Yatırım Ağları sayesinde bir araya gelerek, kolektif şekilde (co-investing) yatırım yapmayı tercih edebilirler. Bu durum, melek yatırımcıların yatırım riskini azaltmasının yanı sıra girişimin başarı yakalama şansını da artırıyor. Ayrıca diğer yatırım türlerinden farklı olarak melek yatırımcı, girişimlere finansman desteğinin yanı sıra bilgi birikimi, tecrübesi ve network katkısı, yani “akıllı para” sağlıyor.

Amerikan Kolejleri camiasından da birçok mezunu melek yatırımcılıkla tanıştırdığınızı duyduk...

Bu konuda aslında çok emeğim var. Son yedi senedir bu konuya bir misyoner gibi yaklaştım.

Toplam lisanslı melek yatırımcıların neredeyse yüzde 15’i bizim ağ tarafından lisanslandırıldı. Bunlar içerisinde 10’a yakın TAC mezunu var. Benim amacım, melek yatırımcılığın kalkınma ve istihdam açısından ülke yararına olması nedeniyle, işin büyümesine katkı sağlamak idi. Bu coşkum, hâlâ devam ediyor.

ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı ne zaman kuruldu? Girişimciler için ne tür çalışmalar yapıyor?

Ülkemizde, melek yatırımcılık ve girişimcilik ekosisteminin gelişmesi amacıyla 2014 yılı Eylül ayında yedi ortak tarafından kurulan ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı olarak; rehberlik ettiğimiz girişimcilerle melek yatırımcı üyelerimizi düzenli olarak bir araya getirerek yatırımcılarımızın girişimlere finansman, bilgi birikimi ve tecrübelerini aktarmalarını sağlamaktayız. Bu toplantılarımız için web sitemiz

www.sirketortagim.com üzerinden, sürekli girişim başvurusu alıyoruz. Bu başvurular haricinde Ağ olarak katıldığımız girişimci etkinlikleri, jüri üyelikleri ve mentorluklarda da sürekli yeni girişimler dinliyoruz. Web sitemiz üzerinden başvuru yapan ve/veya etkinliklerde dinlediğimiz bu girişimler arasından titizlikle seçtiğimiz iki veya üç girişim ise finansal sunumları çalışılmış şekilde yatırımcı üyelerimize sunum yapma imkânı buluyor. Bizim için özgün ve büyüme eğilimi yüksek bir girişim olması, ticari hale gelmiş ve fatura kesiyor olması, pazarda talep görme potansiyeli olan, uluslararası pazarda büyüme şansı bulunan ve sürdürülebilir girişimler olması önemli. Girişim başına yatırımlarımız minimum 500 bin TL ila maksimum 1,5 milyon TL arasında değişiyor.

ŞirketOrtağım olarak gerçekleştirdiğiniz yatırımlardan bahsedebilir misiniz?

ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı olarak kuruluşumuzdan bugüne kadar 5 bine yakın potansiyeli yüksek girişimi incelemeye aldık. Bu girişimlerden 126 tanesi, düzenlediğimiz Yatırımcı-Girişimci toplantılarımızda 40’tan fazla melek yatırımcı üyemize sunum yapma imkânı buldu. Sunum yapan bu girişimler arasından 14 start-up ve ALBİLA adında akrep zehrinden serum üreten özel proje olmak üzere toplam 16 girişime 35 Milyon TL yatırım yaptık. Gerçekleşen bu 16 yatırımımız haricinde şuan yatırım süreçleri devam eden iki girişim daha bulunmakta. Bu yıl sonuna kadar bu yatırımların da kapanış süreçlerini tamamlamayı hedefliyoruz.

Sizi en çok heyecanlandıran yatırımlarınız hangileriydi?

En çok heyecanlandığımız; özel ve az bulunur proje olarak adlandırdığımız ve temel amacı canlı akrep/yılan zehir sağımı sonucunda panzehir ve biyolojik ürünlerin ham maddesini üretip ihraç etmek olan ALBİLA (Alternative Biological Laboratories) adlı yatırımımızı söyleyebilirim. Start-up yatırımlarımızdan ise dört yıl önceki kuruluşundan itibaren çok ciddi bir büyüme sağlayan ve bu yıl içerisinde yeni round yatırım alan abonelik platformlarını tek çatı altına toplayan Abonesepeti adlı yatırımımızı belirtmek isterim.

Türkiye’den çıkan milyar dolarlık girişimlerin sayısı artıyor. Daha fazla unicorn çıkarabilmek için Türkiye’de melek yatırımcıların sizce önemi nedir?

Özellikle pandemiyle birlikte, ülkemizde ve dünyada sağlık, mobil ödeme çözümleri ve eğitim teknolojileri girişimlerine duyulan ihtiyaç arttı. Özellikle bu alanda faaliyet gösteren Türk start-up’larının, yatırımcılarının da network desteğiyle yeni pazarlara açılarak ve doğru stratejiler izleyerek unicorn olma potansiyellerinin artacağını düşünüyoruz. Tabii oyun sektörünün aldığı yol da oldukça başarılı. Arkası gelecek diye düşünüyoruz.

Lise dönemi sizce girişimcilik için nasıl bir dönem, bu dönemde gençlere ve girişimcilere nasıl destek olmalı; girişimcilik, sizce öğretilip, geliştirilebilir mi, lise çağında gençler için neler yapılabilir?

Girişimcilik ekosistemi, Türkiye’nin geleceğini belirleyecek kadar önemlidir. Ancak henüz çok yeni ve ülke olarak işin daha başındayız. Bunun için yenilikçilik ve girişimciliğin önünün daha da açılması gerekiyor. Bu da ilk adım olarak üniversitelerin yanı sıra liselerde de eğitim, seminerler verilerek sağlanabilir. Lise döneminde ortaya çıkan parlak fikirler (tohumlar), üniversitelerin kuluçka merkezleri/teknoparkları sayesinde filizlenerek, yatırım aşamasında ise melek yatırımcı ağlarıyla fidan haline gelmelidir. Daha yapılacak çok iş var. Yıllarca yeni nesli “icat çıkarmayın başımıza” diye yetiştiren bir toplum olarak, şimdi gençlere “hadi icat çıkarın” diyoruz. Bu büyük değişim ve dönüşüm, uzun yıllar alacak. Ayrıca, genç nüfus istihdamını çözebilecek en uygun formül, girişimciliğin geliştirilmesinde yatmaktadır.

Türkiye’de melek yatırımcılığı çok iyi bilen bir isim olarak, melek yatırımcı olmak isteyenler nereden, nasıl başlamalı?

Melek yatırımcıların, Hazine Müsteşarlığının BKS mevzuatı kapsamında vergi teşvikinden faydalanabilmesi için öncelikle BKY Lisansına sahip olması ve ardından akredite bir ağ üzerinden yatırım yapması gerekir. ŞirketOrtağım gibi akredite melek yatırım ağlarına üye olarak, ağ aracılığıyla alacakları yatırımcı lisansı sayesinde, hem yaptıkları yatırımlarda vergi muafiyetinden faydalanabilir hem de ağ aracılığıyla kolektif yatırımlara (co- investing) dâhil olarak yatırım risklerini azaltabilirler.

TÜRKER OĞUZ (TAC’91)

Silikon Vadisinin yeni girişim sermayesi paradigması

Girişimcilik sonrası “profesyonel yatırımcı” olmaya karar verip bu işe büyük bir ciddiyetle yaklaşarak 2014 yılında Venture ScIence firmasını kuran ve yedi yıllık zaman zarfında, 30 civarında yatırım yapan Türker Oğuz, sadece kâra değil, dünyaya ve insanlığa fayda sağlayacak alanlara odaklandıklarını söylüyor.

Türker Bey öncelikle sizi tanıyabilir miyiz?

TAC’ye 1984-85 döneminde yatılı olarak girdim. 1988’de ortaokulu bitirdikten sonra lise eğitimim için Ankara Fen Lisesine geçtim. Doğrusu hep TAC’deki günlerimi özlemişimdir. Liseden sonra Boğaziçi Üniversitesini kazandım, oradan da 1996 yılında İnşaat Mühendisi olarak mezun oldum. İnşaat beni çok cezbeden bir alan olmakla beraber, hem kapitale ihtiyacın olması hem de çocuk yaşta tanıştığım bilgisayarın hayatımda ön planda bulunması nedeniyle, kariyerime teknoloji alanında devam etmeye karar verdim. Boğaziçi sonrası kısa bir süre o zamanki Koçbank’ın teknoloji bölümünde çalıştım, sonra da Amerika’ya gelip Georgia State University’de MBA derecemi aldım.

Girişimcilik ve yatırım dünyasıyla nasıl tanıştınız? Kendi girişimleriniz oldu mu?

MBA sonrası Amerika’da yine teknoloji alanında danışman olarak çalışmaya başladım. Amerika, 90’lı yıllarda büyük bir teknik gelişim ve teknoloji altyapı kuruluşu atağı yaptı. Firmalar teknik altyapılarına büyük yatırımlar yaparken, bu konuları bilen insan gücüne ihtiyaç yüksekti. Danışmanlık işi o yıllarda çok revaçtaydı. Fakat sonra bir anda bu yatırımlar durdu. 11 Eylül saldırısından sonra girilen kriz dönemiyle beraber, birçok firma toplu işten çıkarmalar yaptı. Ben de bu sayede “pink slip” tabir edilen, TAC’deki ismiyle tasdiknamemi aldıktan sonra farkına vardım ki, Amerika’ya eğer göçmen geldiyseniz kendi işinizi yapmanız en doğrusu ve kârlısı. Tabii sıfırdan başlıyorsunuz. İyi giden işlerimiz oldu, gitmeyenler oldu, ama en son 2013 yılında teknoloji alanında yazılım distribütörü bir firmamız vardı, onu satarak aktif operasyondan yatırım tarafına geçtik.

ABD’ye gitmeye nasıl karar verdiniz?

Boğaziçi’nden sonra beni Türkiye’de tutan bir aile işimiz yoktu. Babam doktor, annem eczacı idi ve ben de tıp seçmediğim için profesyonel hayatımı Amerika’da kurmayı tercih ettim. Belki de yatılı hayatta kazandığım özgürlüğün cesaretiyle verilmiş bir karardı. Ailem de bu karara karşı çıkmadı ve hatta destek oldular. Burada bir dipnot düşmek isterim, TAC’li kardeşlerim önemli kararlarında çizdikleri haritadan devam etsinler. ‘Acaba gitmeseydim nasıl olurdu’ demek, biraz analiz sentez değeri taşısa da önemli olan geçmişten ders alarak gelecek planlarını önde tutmaktır. Ben de Amerika’ya geldikten sonra geri dönmeyi hiçbir zaman bir opsiyon olarak görmedim ve burada elimden geldiği kadar emek ve özveriyle çalıştım. Bugün küçülen dünyada artık insanlar global vatandaş kimliği taşımaktalar, insanlar dünyanın her yerinden çalışıp kazanabilir, ama bir merkezi adresleri tabii ki olur. Benim için bu adres Amerika oldu.

Girişimcilikten yatırımcılığa geçişiniz nasıl oldu? Bu alanda neler yaptınız?

Kendi işimi yaptığım yıllarda işlerimiz büyüdükçe ilk aklıma gelen, “Başka hangi işlere girebilirim?” sorusu olmuştu. Fakat ben hep bu sorunun doğru soru olup olmadığını sorguladım. Singapurlu yatırımcı arkadaşıma baktım; Singapur hiç aktif operasyon işi yapmıyor, yatırım konusunu profesyonel iş addetmiş bir memleket. Çünkü insan yıllar geçtikçe hem yaşlanıp cevval yapısını kaybediyor hem de bir işten başarılı olanın ikincisinde de başarılı olacağı gibi yanlış bir kanıya kapılabiliyor. Her işte şans ve doğru yer, doğru zaman faktörleri müthiş önemli. İşte bu faktörler bir araya geldiğinde ben de bilfiil operasyon işini, işi gerçek anlamıyla bilen girişimcilere bırakmanın ve bir noktadan sonra kendim ve ailem için profesyonel yatırımcı olmanın hem orta ve uzun vadede kârlı olacağı hem de mevcut varlığı muhafaza edeceği teziyle kendimi yatırımcılığa adamış oldum. Büyük aile şirketlerindeki yatırımcılara da bu görüşü tavsiye ederim, yoksa mevcut varlığı yeni işe ipotek etmek zorunda kalıp, mevcudu da tüketme riskiyle yüz yüze gelebilirler.

Venture Science nasıl doğdu? Yatırımlarınızdaki başarıda ne kadar etkili oldu?

Profesyonel yatırımcı olmaya karar verdikten sonra, bu işi hobi yatırımcılığı değil de daha kurumsal bir benlik içinde yapmanın doğru olacağını düşünerek, 2014 yılında Venture Science firmasını kurdum. Venture Science’ın kökeni, benim MBA yıllarında aldığım Decision Theory derslerine dayanıyor. Bu, aslında akademik bir alan. Meşhur ‘Thinking Fast and Slow’ kitabının yazarları Daniel Kahnemann ve Amos Tvesky, Behavioral Economics alanında Nobel ödülü almışlar. Ama onlardan da önce 1978 yılında temelini Herbert Simon’un yine Nobel ödülü ile attığı bir konudur. Burada, insanların karşılaştığı durumlarda kısıtlı bilgiye sahip olmaları sebebiyle “kısa yol” kararlarıyla hayatlarına yol çizmeleri, çabalarındaki eksik noktaları öne çıkaran ve karar verme konusunda özellikle bilgisayar ve data kullanarak daha rasyonel ve optimal karar verme mekanizmaları çalışılmaktadır. Yatırım kararları da özünde kapital riski taşıyan kararlar. Yani yatırım kararı veren kişi, bir “bet” yapmış olur aslında. Bu “bet” belli bir süre sonra vücut buluyor, yani ya kâr getiriyor ya da zarar. Behavioral Economics ve Decision Theory, Venture Science’dan önce venture alanında kullanılmıyordu. Burada biz ve belki bir iki grup daha “quant VC” konusunda önder olduk, ben de konuyla ilgili düşüncelerimi TechCrunch’ta yazdım ve yayımlandı. Yani çorbaya tuzumuz bu şekilde oldu ve hiçbir firma da bu bakış açısına karşı çıkmadı, bilakis kendi içlerinde uygulamaya başladılar.

Yatırımlarınız arasında Lift’i de görünce, “maddi-manevi” sizi en çok mutlu edenleri sorsak...

Burada “maddi-manevi” tabiri gerçekten çok önemli. 1990-2020 yılları arasındaki 30 yıllık dönemdeki en değerli firmalar, artık o listede yoklar, yerlerini Apple ve Google aldı. 30 yıl sonra da zirvede yeni firmalar olacak. Ben, bu yeni firmaların dünyaya maddi ve manevi fayda getiren, zarar vermekten kaçınan firmalar olacağı inancındayım. Önümüzde küresel ısınma gibi büyük bir sorun var. Her sorunun fırsatlar doğurduğu aşikâr. Daha tam çözülmeyen birçok ölümcül hastalık var. Bunlar elbet çözülecek. Biz de yatırım yaparken kârlı olmasının yanı sıra işin içinde bir iyilik unsuru olmasına bakıyoruz. Bu bizim tezimiz, tabii herkesin tezi farklı. Bizim yatırımlarımızdan Heartflow, bildiğimiz anjiyo iğnesine gereksinimi ortadan kaldırıyor. Para kazanırken, büyük bir hayati riski bertaraf ediyor. Bir diğer yatırımımız Plenty, Amerika’nın lider indoor vertical farming firması ve hem üretiyor hem de meyve ve sebzedeki israfı önlüyor. Zipline yatırımımız, drone’larla kan, serum ve aşı ulaştırıyor. Diğerleri de bu paralelde yatırımlar. Burada bir parantez açmak isterim. Bir firma kâr edip elde ettiği kârı okul, yurt gibi yerlere verirse bu çok güzel ve örnek bir davranıştır. Ancak bu olay özünde bağıştır. Bizim ilgi duyduğumuz firmalarsa hem operasyonları nezdinde hem de ürünlerinin içinde bir fayda teması taşıyan firmalardır. Hâlâ var mı bilmiyorum ama bir zamanlar Türkiye’de cezaevlerinde halı yaparlardı. Hatta bu halıda tamamen organik yün, iplik ve boya kullanırlardı. İşte hem yapılışı hem de ürünü bir “impact” taşıyan bir çalışma. Yalnız bağışla “impact” konusu apayrı konulardır, buna dikkat etmek gerekir. Bunların dışında aktiflerden aklıma gelen, Harvard’dan spinoff Emulate Bio – organs on chips yapıyor, Oxbotica Oxford’dan spinoff, self driving araba ve iş makinaları teknolojisi üretiyor, Carbon var 3D printing alanında lider ve ThougtSpot yeni nesil analytics alanında lider. Biz hep alanında en iyi ve teknolojileriyle rakiplerine ara açmış firmaları hedefliyoruz. Venture Science’daki yatırım tezimizin sonuçlarına bakacak olursak, yedi yılda yaptığımız 30 civarı yatırımın beşi IPO yaptı, 11’i unicorn, yani değeri 1 milyar doların üzerinde; ikisi decacorn, yani değeri 10 milyar doların üzerinde. Bugüne kadar toplam 9 exit event (çıkış) oldu, üç yatırımımızı da write-off ettik.

Geç olsa da Türkiye’den çıkan milyar dolarlık unicorn girişimlerin sayısı artıyor. Dünyayı yakından tanıyan bir yatırımcı olarak, Türkiye daha fazla unicorn çıkarabilir mi? Yakın gelecekte sizin Türkiye’de yatırımlarınız olabilir mi?

Türkiye’de iki yatırımımız oldu, ikisinden de kârlı exit (çıkış) ettik. Biz, masamıza ulaşan veya bizim hedeflediğimiz yatırımların tümüne “deal flow” deriz. Her ne kadar benim yaşadığım Silikon Vadisi bölgesinden yoğun bir deal flow’umuz olsa da dünyanın diğer bölgelerindeki yatırımları da değerlendiririz. Türkiye’de buna dâhil tabii ki. Bizim baktığımız her yatırım kendine münhasır özelliklere sahiptir. Yani her birisi bir diğerinden farklıdır. O yüzden Türkiye’den de karşımıza çıkacak bir yatırım fırsatını yine diğer fırsatlarıyla aynı mercekten bakmak suretiyle değerlendirmeye alırız.

ABD ve dünyadaki yatırım ve girişim ortamı ne durumda, yakın gelecekte Z kuşağı etkisinin ve pandeminin, radikal değişikliklere yol açması bekleniyor mu?

Az önce de anlattığım gibi, bence Z kuşağı olsun, daha genç kuşaklar olsun öncelikle dünyamıza zarar veren firma ve fikirlerden kaçınmaktalar ki, bu çok ümit verici bir konu. 80’li 90’lı yılların “Zengin olalım da olduktan sonra nasıl oldun diye kimse sormaz” anlayışı artık bitti. Her konu, sosyal medyada apaçık konuşulur halde. Yeni nesli ben çok beğeniyorum ve kendilerine çok güveniyorum.

Lise dönemi girişimcilik için nasıl bir dönem, girişimcilik öğretilip, geliştirilebilir mi?

Lise dönemi, insanların fiziki olarak büyüdüğü çok güzel ve özel yıllardır. Bu yıllarda daha çok pozitif ve keyif veren aktivitelerin öne çıkmasını tavsiye ederim. Spor mesela çok önemli… Genç kardeşlerim bu yılları pozitif aktivitelerle geçirir ve buna paralel farklı konularda kendilerini geliştirirlerse, para kazanma zamanı geldiğinde psikolojik olarak sağlam bir altyapı kurmuş olurlar. Bence lise yıllarında girişimciliğe biraz ‘oyun’ gözüyle bakmalı ve keyifle yaparken kâra, zarara, hatalara gülerek yaklaşmalı. Bu yaklaşım daha sonra ‘tezleri test etme’ haline dönüşür ki, girişimcilikte objektif olarak bakma ve test etme belki de en önemli konudur. İlla girişimci olmak şart değil mutlu bir hayat için. Akademisyen olmak da güzel mesela. Ayrıca bugün hem ülkemizde hem dünyada çok kaliteli yeni nesil firmalar var. Buralarda da çalışabilirler. Yurt dışı konusuna gelecek olursam, herkesin biraz da kendini tanıyıp kendi yapısına göre bir yol çizmesini tavsiye ederim. Her kardeşime Amerika’ya gel demem doğru olmaz, çünkü tabiri caizse ‘gurbet’ kolay bir şey değil. Biraz maceraperest bir yapıda olmak lazım.

Bazı mezunları ABD'de yatırım yapmaya ikna ettiğiniz duyduk... İlgilenenlere neler söylemek istersiniz?

Biz yatırımlara, ortak yatırım modeliyle bakıyoruz. Şu anda fon raise (artışı) etmiyoruz, deal by deal çalışıyoruz. Bu ortak yatırımlar, sadece bizim yakından tanıdığımız yatırımcılara açık, yani genel anlamda halka açık değil. Zaten yatırımlarımızda alabildiğimiz ve verebildiğimiz tahsisler sınırlı. Burada bizim yatırımlarımız özel yatırım sınıfı kategorisinde olduğu için isim vermek de özlük hakları esası ile doğru olmaz. TAC-SEV Ailemdeki tüm yatırımcı mezunlarımızla tanışıp, yatırımları paylaşmaktan onur duyarım. Bana adresinden ulaşabilirler. Bu vesileyle tüm mezunlarımızı ve kardeşlerimizi, San Francisco – Silicon Vadisi bölgesine misafirim olarak davet ediyorum, herkesi sevgi ve hasretle kucaklıyorum.

ÖZÜM İLTER DEMİRCİ (ACI’99)

Genç iş insanlarından yeni fikirlere destek

Ege Genç İş İnsanları Derneği bünyesinde faaliyet gösteren EGİAD Melekleri Yatırım Ağı aracılığıyla girişimcilere destek veren Özüm İlter Demirci, İzmir Amerikan Kolejindeki çeşitli kulüplerin gençler için büyük bir avantaj olduğunu vurgulayarak, “Yola erken koyulmak, girişimci ruh taşıyan tüm bireylerin elindeki en büyük koz olacaktır” diyor.

Öncelikle ACI’ın ardından aldığınız eğitimi ve kariyerinizi nasıl şekillendirdiğinizi öğrenebilir miyiz?

99 yılında liseyi bitirdikten sonra Koç Üniversitesinde Sosyoloji eğitimi aldım. 2003 yılında mezun olur olmaz, yaz stajım sayesinde aşinalığım olan Y&R/Reklamevi adlı reklam ajansında tam zamanlı işbaşı yaptım. Aralarında Danone/Tikveşli, Colgate gibi uluslararası ve ulusal müşterilerin olduğu yaratıcı ekiplerde müşteri temsilciliği görevi üstlendim. 2006 yılında dil ve fotoğraf eğitimi için İtalya’nın Floransa şehrinde altı ay yaşadım. 2006 Eylül ayında İzmir’deki aile işlerimizi başta babam olmak üzere diğer aile fertleriyle beraber yürütebilmek için doğduğum şehre geri döndüm. O yıllarda fiberglass motor yat üretimi, inşaat tesisat malzemeleri tedariki ve bir tür turşu olan salamura kapari üretimi ve ihracatı gibi farklı sektörlerden oluşan aile şirketlerimizde görev almaya başladım. 2007’de üyeliğimin başladığı Ege Genç İş İnsanları Derneği (EGİAD) ise işimin yanı sıra devam ettiğim bir okul oldu benim için. Özellikle lise sonrası şehir ve ülke dışında zaman geçirdiğim için, Ege Bölgesindeki iş insanlarıyla bir araya gelmek, onlarla iş dışı ortamları paylaşmak, fikir alışverişinde bulunmak için harika bir ortam sunuyordu dernek. Gerek Seda Kaya Ösen (ACI’97) başkanlığındaki yönetim kurulu üyeliğim, gerek kurulduğu ilk günden beri icra kurulunda görev aldığım EGİAD Melek Yatırım Ağı sayesinde, okul zamanında aklımıza kazınan “Enter to learn, depart to serve” sözünü hayata geçirme şansım oldu.

Girişimcilik ve melek yatırımcılıkla nasıl tanıştınız? EGİAD Melekleri nasıl ve ne amaçla kuruldu?

EGİAD, 2010 yılından itibaren İzmir ve Ege Bölgesini kapsayan girişimcilik ve melek yatırımcılık kavramlarına dair farkındalık çalışmaları gerçekleştirdi. 2010-2015 yılları arası, bu iki kavramı öğrenme ve uygulama metotlarını keşfetme üzerine geçti. Tüm bu çalışmalar sonucunda EGİAD Melekleri Yatırım Ağı (kısaca EGİAD Melekleri), EGİAD Yönetim Kurulu tarafından alınan kararla kuruldu. T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 20 Ekim 2015 tarihinde İzmir ve Ege Bölgesi’nin ilk Melek Yatırımcı Ağı olarak EGİAD Melekleri Bireysel Katılım Yatırımcısı Ağı resmi adıyla akredite edildi. EGİAD Melekleri, bir sivil toplum kuruluşu ve iş insanları derneği tarafından kurulan ilk melek yatırımcı ağıdır. EGİAD Melekleri Yatırım Ağı, EGİAD tarafından kurulmuş bir girişimci destek sistemidir. İcra Kurulu tarafından belirlenen kriterlere uygun girişim fikirleri incelenir ve belirli aralıklarla ağın üyesi olan potansiyel yatırımcıların görüşüne sunulur.

EGİAD Melekleri yatırım, danışmanlık, mentorluk gibi konularda girişimcilere neler sağlıyor? Girişimcilerle nasıl çalışıyor?

EGİAD Melekleri Yatırım Ağı, yakın ilişkiler içinde olduğu diğer melek yatırımcı ve girişim sermayesi grupları sayesinde, girişimcilere çok geniş bir ekosistemden yararlanma fırsatı sunuyor. Ayrıca EGİAD üyelerinin sahip oldukları iş kültürü, deneyim ve birikim sayesinde, girişimci adayları yatırımcılarla eşleştikleri takdirde projelerine kolaylıkla finansman imkânı buluyor. Bununla birlikte girişimcilere, akıllı para olarak anılan destek sağlanıyor. Yatırım sürecine hazırlanan, potansiyeli yüksek girişimler takip edilip, iş geliştirme ihtiyacının olduğu konuya göre eğer mevcutsa ağ üyelerinden, değilse paydaşlardan alınan destekle mentorluk hizmeti veriliyor.

EGİAD Meleklerinin hangi girişimlere nasıl yatırımları oldu? Genel olarak yatırımların performansı hakkında bilgi verebilir misiniz?

EGİAD Melekleri, altıncı yılında aktif olarak yatırım gerçekleştiren bir ağ. Her yıl üç veya dört yeni yatırımımız oldu. Süreç içinde devam yatırımı ihtiyacı doğan girişimcilerimiz de var. Devam yatırımlarını biraz açıklamak gerekirse, daha öncesinde yatırım yaptığımız, tekrar yatırım arayışına geçen girişimlere yapılan yatırımdır. Bugüne kadar yatırım yapılan girişimler: Düğün Buketi, Artlabs, Twin, Albert Health, VAR Online, Goodsted, Nebyan Doğal, Nappo Pizza, ForFarming, Fazla Gıda, Tutumlu Anne, Dekopasaj, Temizlik Yolda ve Kolay IK. Belirtmek isterim ki, performanslarından memnun olduğumuz girişimlerin devam yatırımlarında da yer almaktan büyük mutluluk duyuyoruz.

Türkiye’de son yıllarda değeri milyar doları geçen, yurt dışında da başarılı olan start-up’ları mutlulukla görüyoruz. Türkiye girişimcilik ekosistemi açısından sizce nasıl bir durumda, öncelikli olarak neler yapılmalı?

Girişimlerin yaşam döngüsüne bakıldığında, dört ila beş ayrı aşamada farklı girişim sermayesi yatırımcılarından yatırım almaları gerekiyor. Türkiye’deki girişim sermayesi grupları (erken aşama-melek yatırım-venture capital) gün geçtikçe daha da olgunlaşıyor. Mevcut yatırım grupları, dikey alanlarda uzmanlıklara sahip olup, girişimcilere hedef odaklı bir uzmanlık sunuyor. Öncelikli olarak, bu alanların çeşitliliğinin artırılması ve yurt dışında bulunan yatırımcı ve fon gruplarıyla temasların kuvvetlendirilmesi gerekiyor.

Yakın gelecekte girişimcilik ekosisteminde bizleri nasıl bir dünya bekliyor? Özellikle genç girişimciler nelere dikkat etmeli?

Yakın gelecekte, pandemi koşullarının da devam edeceği kaçınılmaz bir gerçek. Özellikle girişimciliğe adım atacak veya erken aşama girişime sahip olan girişimciler, nakit akışı ve ilk sermaye birikimine dikkat etmeli. Pandemi ile ortaya çıkan iş alanları analiz edilmeli ve fırsatlar doğru değerlendirilmeli. Pazar uyumu ve pazarda ürün doğrulama konularının çalışılması lazım. Ve bunları yaparken aynı zamanda ekip içerisindeki roller doğru tanımlanmalı, sürekli değişen pazar ve iş koşulları yakından takip edilmeli, sektör global ölçekte analiz edilmeli, rakipler çok iyi tanınmalıdır.

Bir melek yatırımcı olarak ACI’daki günlerinize dönüp baktığınızda, lise yılları girişimcilik kültürü açısından nasıl bir dönem? Bu dönemde gençlere ve geleceğin girişimcilerine nasıl destek olunabilir, neler yapılabilir?

Bu sorunun cevabının, ACI’da kulüp ve komitelerde aktif rol almaktan geçtiğine inanıyorum. Çünkü bu çalışmalarda, plan ve proje yeteneğinizi geliştirmek için elinize harika bir fırsat geçiyor. Yönetmeniz gereken bir bütçe ve beraber yol alacağınız takım arkadaşlarınızın oluşu, girişimcilik dünyasının bir nevi izdüşümü. Bizim zamanımıza göre çok daha fazla kulübün aktif olduğunu tahmin etsem de, bizim öğrenci olduğumuz yıllardan beri süregelen Junior Achievement gibi kulüplerin girişimcilik ruhunu yeşertmek için biçilmiş kaftan olduğuna inanıyorum. Ayrıca Bazaar Day gibi tüm okulun görev aldığı büyük organizasyonlar sayesinde, olası girişim fikirlerinin ticari ön testlerinin yapılması da mümkün. Böylece, deneyim kazanmak için mezuniyet sonrasını beklemeye gerek kalmayacaktır. Yola erken koyulmak, girişimci ruh taşıyan tüm bireylerin elindeki en büyük koz olacaktır. Bu fırsatı sunan ortamlar yaratmak, ACI’ın öğrencilerine verebileceği en büyük destektir.

GİZEM MORAL KUNTER (ACI’93)

Bir işi bir kişi yapabiliyorsa, herkes yapabilir!

22 yıllık kurumsal iş tecrübesini yeni bir alan olarak değerlendirdiği girişimciliğe taşıyan Gizem Moral, bir hayalin gerçek kılınmasında en büyük engelin kişinin kendisi olduğuna vurgu yaparak, kendine ve gençlere sık sık şu cümleyi tekrarladığını söylüyor: “Başarısız olmadan denedim diyemezsiniz, denemeden de başarılı olmanızın imkânı yok.”

ACI’ın ardından eğitiminize ve kariyerinize nasıl devam ettiniz?

ACI’ı bitirdikten sonra Marmara Üniversitesi Ekonometri Bölümünü kazanıp İstanbul’a taşındım. Hep “lisedeyken ne olmak istediğimi biliyordum” derler ya, ben öyle değildim. Kendimle alakalı hayallerim vardı tabii ki, ama hayal ettiklerimle alakalı sınırlar koymak istemedim hiçbir zaman. Ancak ne olmak istemediğim konusunda çok nettim. Rakamları çok sevmekle birlikte, sınırı olan ve insana dokunmayan alanlarda mutlu olmayacağımı, kendimi net ifade edemeyeceğimi biliyordum. Nitekim, hayat bana hayal ettiğim yolda yürümek için ilk adımı doğru attırdı ve Henkel Pazarlama departmanında işe başladım. Henkel, benim için inanılmaz bir okuldu. Çok şey öğrendim, çok soru sordum, çok hata yaptım ama yine de denedim. Eksik olduğum iki-üç alan vardı, onları tamamlamak için MBA yaptım. Yedi senenin sonunda teknoloji sektöründe deneyim kazanmak için Turkcell’e geçtim. O dönem, ailemin beni vezgeçmeye ikna için uğraştıklarını, Henkel’deki işimin güvenli olduğunu ve risk almamam konusunda beni uyardıklarını hatırlıyorum; ama konfor alanınızdan çıkmadan başarı gelmiyor. “Başarısız olmadan denedim diyemezsiniz, denemeden de başarılı olmanızın imkânı yok.” Bu, kendime ve gençlere hep tekrarladığım, sevdiğim bir cümledir. Turkcell, son derece yoğun ama inanılmaz keyifli bir dönemdi. Bu dönem zarfında beş farklı rolde yöneticilik yaptım. Turkcell’deyken evlendim, bir oğlum oldu. Kadın olmaktan en gurur duyduğum anlardan biridir. Oğlum Mert, şu an Üsküdar SEV 7. sınıfta. Annelik ve Mert bana çok şey öğretti, hâlâ da öğreniyorum. Turkcell’deyken dijital ve girişim ekosistemi ilgimi çekmeye başladı. Ve 11 sene sonra, varlık sebebimi gerçekleştirmek için bana en uygun olduğunu düşündüğüm dijital ekosisteme geçiş yapmak istedim. 2015’te, Emlakjet Genel Müdürlük koltuğuna oturdum. Dört sene sonunda buradaki misyonumu tamamladığımı düşündüğüm için, 2018 Aralık sonunda Emlakjeti emin ellere teslim ederek ayrıldım. Daha önceki deneyimlerimi aktarabileceğim ve geniş kitlelere etki edebileceğim dijital ekosistemin içinde kalarak, girişim sermayesi fonuna geçmeye karar verdim. Benim için yeni bir alan olmasına rağmen, öğrenebileceğim, 25 yılı aşan FMCG, Telco ve start-up tecrübemle değer katabileceğim bir alan olduğunu düşündüm. Şu anda Türkiye’nin en büyük girişim sermayesi fonu Revo Capital’da partner’ım ve yatırım yaptığımız teknoloji start-up’larının büyüme ve exit stratejilerine destek oluyorum.

Girişimcilik ve yatırımcı dünyasıyla nasıl tanıştınız? Bu alanda sizi neler çekti?

22 senelik iş deneyimi, bana stratejik bakış açısı, analitik düşünme yeteneği ile çok yönlü bir iş insanı olma fırsatı verdi. Bu sayede, hayatta fırsat ve riskleri rahat görebiliyorum; yeni alanlara adım atmaktan korkmuyorum… Öncelikle start-up dünyası çok dinamik, canlı bir dünya. Sürekli bir yenilik oluyor, değişime ayak uydurmanız gerekiyor, çevik hareketlerle manevralar yapabilenler kazanıyor. Dünyaya ve bulunduğunuz sosyal ortama fayda yaratmaya inanıyorsanız, bir start-up’ın parçası olmak zorundasınız.

Revo Capital’den, yatırımlarından ve oradaki görevinizden bahsedebilir misiniz?

Revo Capital, 2013’ün sonunda kurulan 66 milyon Euro’luk Fon I ve 2020 yılında devreye aldığımız 90 milyon Euro’luk Fon II ile Türkiye’nin en büyük girişim sermayesi fonudur. Türkiye, Doğu Avrupa ve Baltıklar’da çekirdekten erken ve büyüme aşamasındaki girişimlere yatırım yapıyoruz ve bugüne kadar 26 yatırım yapıp 6 exit gerçekleştirdik. Fonumuzun yatırımları arasında hepimizin gururu, ilk kurumsal yatırımcısı olduğumuz Getir ve hepimizin bildiği Onedio, Zizoo, Akinon ve V-Count bulunuyor. Bizim yatırım ekosistemindeki en büyük farkımız, yatırım yaptığımız şirketlerle yakın çalışma prensibimiz ve bununla da gurur duyuyoruz. Ekibimizin büyük çoğunluğu, daha önce iş deneyimi olan ve farklı alanlarda yöneticilik tecrübesi olmuş kişiler. Yatırım yapılacak şirket bulunup, yatırım yapıldıktan, exit aşamasına kadar girişimlerimizin kurucuları ve ekipleriyle çok yakın çalışarak, onların büyüme ve exit stratejilerine destek oluyoruz. Hatta yatırım yaptığımız şirketlerin çoğunun Amerika’ya açılmasına ve orada büyümesine önayak olduk.

Türkiye, girişim sermayesi, melek yatırımcılar ve danışmanlık/mentorluk ekosistemi açısından sizce nasıl bir durumda, unicorn örnekleri çoğaltmak için öncelikli olarak neler yapılmalı?

Öncelikle start-up dünyası çok dinamik, canlı bir dünya. Bu zamana kadar başarılı olmuş girişimlere baktığınızda, müşteri ihtiyacından doğduğunu, daha önce başkasının çözemediği bir problemi mükemmel müşteri deneyimiyle sunan girişimler olduğunu göreceksiniz. Son dönemde Getir, Dream Games ve Hepsiburada'nın unicorn olmasıyla, Türkiye, çıkarttığı beş unicorn sayesinde global ve Avrupa yatırım dünyasının dikkatini daha fazla çekmeye başladı. Trendyol’un başarısı Türkiye’yi radara daha fazla soktu. Türkiye’de 2021’in ilk yarısında yapılan 1,3 milyar dolar yatırım, bütün 2020 senesinde yapılan yatırımların sekiz katı. O nedenle potansiyeli fazla olan bir bölgedeyiz, ancak bu dünya içinde başarılı olmak için 6 önemli dinamik var. Birincisi müşteri. Müşteri ihtiyacıyla şekillenmeyen ve değişen tüketici davranışlarını sürekli takip ederek adapte edilmeyen ürün, ölmeye mahkûm oluyor. İkinci önemli konu takım; kötü ekip sizi batırır, etrafınızı hevesli ve akıllı insanlarla doldurmanız gerekiyor. Üçüncüsü, doğru hedef koymak ve bu hedef için önceliklerinizi iyi belirlemek; yaptığınız her işte, ‘bunu niye yapıyorum’ diye sorgulamanız gerekiyor. Dördüncüsü, kendini dev aynasında görmemek. Yaptığın ürüne ve servise âşık olmak, bitişin başlangıcı oluyor maalesef. Çünkü yaptığımız her iş doğru olamaz. Ürününüzde yaptığınız yeni geliştirmeleri, inovasyonları önce müşterinizle denemeniz, kabul görmüyorsa hızla vazgeçebilmeniz gerekiyor. Beşincisi, veriye dayalı karar verme mekanizmasının ve sistemlerinin ilk günden itibaren içerde kurulması. Yap, denetle, her aşamada veriyi kullan, eksik olduysa başa dön, yine veriyi takip et, başarılı oluyorsa küçük düzeltmelerle devam, olmuyorsa vazgeç. Son olarak da güven! Hem müşterilerinize hem paydaşlarınıza hem de çalışanlarınıza karşı güven olmak zorunda. Güven kolay kaybedilir, zor kazanılır. Para kazanmak için de önce güven kazanmak şarttır. Bu altı şartı birbiriyle dengeli şekilde uygulayan girişimlerin, hep başarılı olduğunu gözlemledik.

TurkishWinn ve İTÜ Çekirdek gibi kurumlarla, kadın ve gençlerle yakın olarak çalışıyorsunuz. Kadın girişimcilerle ilgili neler yapıyorsunuz?

Kadınların iş hayatında ve girişimcilik tarafında aktif rol alması, gelişen ekonomiler için stratejik bir öneme sahip. Yapılan çalışmalarda net şekilde görülüyor ki, kadın girişimciler daha girişken, daha dinamik ve daha rekabetçi. Kadınların bakış açısı ve fikirleri daha çözüm odaklı. Kadınlar, kararlarını hayata geçirmek konusunda daha azimliler. Yaratıcı projelere öncülük eden yetkinliğe sahipler. Bu da bir fikre inanmak, ürünü hayata geçirmek ve sürekliliğini sağlayarak başarılı bir girişim kurmak için çok önemli özellikler. Dolayısıyla, çalışma hayatındaki kadın çalışan sayısını artırmak ve kadın girişimcilerin desteklenmesini teşvik etmek gerekir diye düşünüyorum. Dünyaya ve bulunduğunuz sosyal ortama fayda yaratmaya inanıyorsanız, bir girişimin parçası olmak zorundasınız. Ben şu an Revo Capital’deki görevimle, girişimlerin büyüme ve exit hikâyelerinde aktif rol almaya ve karşılaştıkları birçok zorlukta önlerindeki yolu açmaya harcıyorum bütün eforumu. Buna paralel TurkishWinn, İTÜ Çekirdek, Wtech gibi oluşumlarda aktif rol alarak, genç kadınlara ilham olmaya çalışıyorum. Şuna çok inanıyorum: “Bir kişi yaptıysa, eğer çok istersen sen de yaparsın.” Ben, o bir kişilerden biriyim; bir nebze onlara ilham olabiliyor ve cesaret verebiliyorsam, bu hayattaki varlık amacımı şereflendirdiğimi düşünürüm.

Lise ve üniversite yılları girişimcilik kültürü açısından sizce nasıl bir dönem olmalı? Bu dönemde gençlere ve geleceğin girişimcilerine ilişkin neler yapılabilir?

Öncelikle şunu söylemem lazım: Bir insanın önündeki tek ve en önemli engel kendisi; “ben bu işi yapamam, bu işi beceremem” dediğiniz an hikâye bitiyor. Biraz önce söylediğim gibi; dünyada bir işi bir kişi yapıyorsa, çok isterseniz siz de yaparsınız. Tek engel istememeniz. Her insan, bir şeyi bir önceki nesilden ve yanındakinden daha iyi yapmak üzere dizayn edilmiş. Rekabetçi ruh, bunu tetikliyor. Kişisel hayatınızın liderliğiyle alakalı bir-iki şey önermek isterim, çünkü hayatının liderliğini ele alınca, iş hayatında da başarılı oluyorsun. Benim her zaman her yerde ilk söylediğim şey, “varlık sebebi”. Bu hayatta neden var olduğunuzu, neye hizmet ettiğinizi düşünmeye başlayın, çünkü her birimiz eşsiz varlıklarız. Ben, hiçbir zaman başarılı olmak için çalışmadım; hep iyi insan olmak, olduğum ortama, etrafıma fayda sağlamak için odaklandım. Başarı zaten bunun sonunda geliyor. Neyi hayal ettiğiniz çok önemli. Hayallerinizde kendinizi kısıtlamayın. Meraklı ve hayat boyu öğrenci olmak çok çok önemli. Hangi okullardan mezun olduğunuz, eşit şartlara sahip olup olmadığınız küçük ayrıntılar, önemli olan hayat boyu öğrenen bir insan olmak ve meraklı olmak. Hiçbir şey bilmiyormuş gibi çalıştım, öğrendim ama her şeyi biliyormuşum gibi de hayata güvendim. İşte o zaman, hayalleriniz eninde sonunda gerçekleşiyor. Sizin hızınızda olmasa da hayatın hızında oluyor. Benim gençlere diğer bir tavsiyem, içinde bulundukları bu döneme ve geleceğe kendilerini hazırlamaları. Gelecek, teknoloji girişimciliğinde. Bunun için yeni girişimleri ve ekosistemi takip etmek, yaz tatillerinde staj yapmak, girişimcilik üzerine en az beş kitap okumak, yeni girişimlerde ücretsiz çalışmak çok önemli. Mezun olunca da mutlaka kurumsal bir firmaya girip 3-5 yıl çalışmak lazım. Üniversiteden mezun olur olmaz girişimci olmaya çalışanların önemli bir kısmı, ilk denemede başarısız olmuş ve kurumsal hayata geçmişler. Bu arada, Türkiye’deki tüm kuluçka merkezi veya hızlandırıcılar (örneğin İTÜ Çekirdek) tüm öğrencilere açık. Üniversite dışındaki kurumlardan TÜSİAD’ın düzenlediği “Bu Gençlikte İş Var” yarışması (ve kampı), Hamdi Ulukaya Girişiminin düzenlediği girişimcilik kampı, Açık İnovasyon Derneğinin düzenlediği “HacknBreak” kampı ve benzerleri, tüm üniversite öğrencilerine açık. İnternette de girişimcilikle ilgili çok sayıda (ücretsiz) kaynak bulunuyor.

Z kuşağı ve pandemi gibi gelişmeler, yakın gelecekte girişimcilik ekosistemini nasıl etkiler? Girişimciler önümüzdeki yıllar için nelere, hangi alanlara dikkat etmeli?

Bu ekosistemin önündeki en önemli iki etken, fonlama ile etkin ve kaliteli yetenek. 2013’te kurulduğumuzda sadece 1 tane VC vardı, hızlandırıcılar, melek yatırımcı grupları yoktu. Bugün geldiğimiz noktada birçok fon var ve Türkiye daha çok fonu kaldırır. Türkiye’de bazı önde gelen banka ve markalar, Venture Capital kurmak için kolları sıvadılar. QNB-QNBEYOND, Yıldız Ventures, Finberg, EnerjiSa Enerji gibi kaliteli yatırımcılar var; daha da eklenecek. Bu ekosistem, bu şekilde para toplamaya etmeye devam edecek. Bu işin bir de insan boyutu var; Türkiye, genç ve dinamik nüfusuyla bu ekosistem için oldukça büyük bir potansiyel barındırıyor. Özellikle yazılım geliştirmede oldukça etkiniz, ama bu yetenekler yurt dışında daha fazla kazandıkları için Türkiye’den maalesef ayrılıyorlar. Önemli olan onların değer yaratabileceği modellere yönelip, onları Türkiye’de kalmaya ikna etmek. Fonların sayısı ve desteği arttıkça, bu kişilerin refah seviyesi artacak ve Türkiye’de değer yaratmaya devam edebilecekler. Korona öncesi/sonrası bakacak olursak, Türkiye’de hızla büyüyen bir girişimcilik ekosisteminden bahsedebiliriz. Ama özellikle pandeminin küresel ve yerel pazarlar üzerindeki etkisinin derinliği ve kapsamı, daha önce deneyimlenmiş bütün krizlerden çok farklı aslında. Hiçbir kurumun ve girişimin daha önce karşılaşmadığı çok yönlü bir krizde, yatırımcıların da düşünce sistematiğinin nasıl etkilendiğini ilk defa deneyimledik. Pandemi başladığında, yani 2020’nin ilk yarısında, VC’lerin yeni yatırım yerine portföylerindeki şirketlere can suyu ayırmayı tercih ettiğini ve yeni yatırımlara bir süre kapandığını gözlemledik. Ama sonra hâlâ pandeminin etkilemesini beklediğimiz 2. yarı, yatırım anlamında hem global hem de Türkiye’de oldukça kuvvetli geçti. Yatırımcılar, yeni normale hızlı adapte olabilen ve çevik aksiyonlarla bu değişime cevap verebilen teknoloji start-up’larına daha fazla yönelmeye başladılar. Senelerce dijitalleşmenin önemini anlatmaya çalıştık ama pandemi, yedi senede kat edilen dijitalleşme eforunu yedi ayda gerçekleştirdi. Globalde stratejik alım dediğimiz büyük kurumsalların, dijitalleşme yolundaki yetkinliklerini artırmak için teknoloji start-up’larını bünyesine kattığını gözlemledik. Covid öncesi gibi sonrasında da, girişimcilik kendi içinde ciddi fırsatları barındırıyor. Bu süreç girişimciliği güçlendirdi, daha dijitalleşen, dijitalleşmek zorunda kalan bir dünyada ve teknoloji okuryazarlığının daha güçlü olduğu kurum ve tüketicilerin etkisi hem var olan hem de yeni start-up’lar için ciddi bir fırsat diye düşünüyorum.

Çınarlar

AYŞE ÜLKÜ ERSİN (UAA’57)

“UAA’nın hayatımdaki yeriyle ilgili bir kitap yazabilirim”

Ayşe Ülkü Ersin, anlattıklarıyla bizleri 1950’lerin Üsküdar Amerikan Lisesinde kısa bir gezintiye çıkarıyor. Kâh yatılı olmanın kendisinde yarattığı duygulardan söz ediyor, kâh hayatını etkileyen öğretmenlerini anıyor. Kız okulu olduğu için erkek kılığına girerek sahneye çıkması da var değindikleri arasında, çok güzel “Rock’n Roll” yapmaları da. Başlığımıza da taşıdığımız sözleri ise UAA’nın onun hayatındaki yerini çok iyi tanımlıyor.

Ülkü Hanım öncelikle sizi tanıyarak başlayabilir miyiz?

1938 yılında İstanbul’da doğdum. Kızlık soyadım Tiryakioğlu’dur. Annemle babamın Atatürk’e olan hayranlığı ve sevgisi, ismimin Ülkü olarak konulmasına sebep olmuş. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu bir baba, iyi derecede Fransızca bilen bir anne ve her ikisi de memur olan bir ailenin tek çocuğuyum. Ailem maddi olarak orta halliydi, ama kültür düzeyleri yüksekti. Annem hafta sonu tatilini ev işlerini hallederek geçirirdi, babam ise ev işlerinde anneme yardımcı olan ve arta kalan zamanlarda kitap okumaktan, Klasik Batı Müziği dinlemekten zevk alan bir kişiydi. Arada sırada programlarını takip ettikleri İstanbul Şehir Tiyatrolarına oyun seyretmeye giderler ve beni de yanlarında götürürlerdi. Çocuk yaşta İstanbul Şehir Tiyatrosunda seyrettiğim, başrolü Vasfi Rıza Zobu’nun oynadığı “Paydos” adlı tiyatro eserini hiç unutamam. Beni çok etkilemişti.

UAA'ya girişiniz nasıl oldu? Ailede daha önce mezun var mıydı?

Ailemde daha önce UAA’dan mezun olan kimse yoktu. UAA’ya girmem babamın tercihiymiş. Babamın, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra dünya devletleri arasında iletişimin İngilizce olarak yapılacağını düşündüğünü ve İngilizce öğrenmem gerektiğine inandığını, seneler sonra öğrendim. Meğerse annem Saint Benoit Fransız Lisesine gönderilmemi arzu ediyormuş. Yatılı okumak, benim tercihim değildi. Annem memur bir hanım olduğundan, ben hep arada bir değişen çocuk bakıcılarının elinde büyümüştüm. Eğer yatılı bir okula gidersem ailem artık bu bakıcılardan kurtulacaktı. Ama ben ilk sene yatılı olmaktan hiç hoşlanmadım. Her gün okulda gece gündüz ağlardım. Benim gibi çok ağlayan bir-iki arkadaşım daha vardı.

Okuldaki ilk günleriniz nasıl geçti?

Okuldaki ilk günlerim daha evvel de belirttiğim gibi çok sıkıntılı geçti. Sınıf arkadaşlarımın bazıları okula başlamadan önce yaz tatilinde İngilizce ders aldıkları ve okul döneminde hafta sonları evlerinde buna devam ettikleri için anlatılanları hemen kavrıyorlardı. Ben bu durumu seneler sonra öğrendim. Öğretmenlerin konuşmalarını anlamamak beni çıldırtıyordu.

Mrs. Aleksanyan derste kaldırdığında, heyecandan bütün ezberlediklerimi unutuyordum. Hafta sonu tatili bitince, evden okula geri dönmemek için çeşitli huysuzluklar yapardım. Bu durumu okul müdürüyle paylaşan aileme çare, yine okul müdürümüz Miss Martin’den geldi. Miss Martin, anneme hafta sonları özel ders almam için tavsiyede bulunmuş. Bu öneri sayesinde, hazırlık sınıfını bir sene okuyarak geçtim. Ayrıca Orta 1’de de üç karne üst üste iftihar listesine girdim. Bütün okul hayatım boyunca hep çok çalışkan bir öğrenci oldum.

Okulda nasıl bir ortamla karşılaştınız?

Bu soruya iki ayrı cevap verebilirim. Okulda disiplinli bir ortam vardı. Ama biz yatılı öğrenciler, gündüz ders bittikten sonra, etüt saatine kadar sanki evimizdeymişiz gibi rahat ve serbest davranabiliyorduk. Amerikalı öğretmenlerimiz, isteyenlerden bir grup öğrenciyi yürüyüşe, “walk’a” götürürlerdi. Bağlarbaşı’ndan sapar, bugünkü Boğaziçi Köprüsü (Şehitler Köprüsü) bağlantı yollarının olduğu Beylerbeyi tepelerine doğru bir saat yürüyüş yapar ve akşam yemeğinden evvelki etüt saatinde okula geri dönerdik. Akşam yemeğinden sonra ikinci etüt saatine kadar eğlenme saatimiz vardı, o zaman zarfında isteyenler spor salonuna dans etmeye giderlerdi. Salonun bir bölümünde pikap vardı, çalan müzik eşliğinde kız kıza dans ederdik. O zamanki slow parçalar çok romantikti, ben lisedeyken “Rock and Roll” moda olmuştu. Hepimiz çok güzel “Rock and Roll” yapıyorduk.

Okulda yatılı olmanın farkları nelerdi?

11 yaşında, aileden uzakta, yatılı bir okulda anne-baba şefkatinden yoksun olmak, o yaştaki çocuklar arasında başlayarak yaşam boyu devam eden bir arkadaşlığa, hatta çok sıkı bir dostluk ve kardeşliğe dönüşüyor. Yatılı olmanın en önemli farklarından biri de kendinizin ve kendi gücünüzün farkına varmanız; aynı zamanda da müstakil bir birey olduğunuzu anlamanızdır.

Okulda sizi en çok etkileyen öğretmenler kimlerdi?

Beni en çok etkileyenler müzik öğretmenimiz Piraye Hanım (Tüzüner) ile tercüme öğretmenimiz Seniye Hanım (Pakalın) idi. Müzik öğretmenimiz, okulumuzun korosuna çok emek vermiştir. Koromuza öğrettiği şarkıları, Klasik Batı Müziğinin en tanınmış eserlerinin en melodik bölümlerinden üç ses üzerine (soprano, mezzo soprano ve alto) aranje edilmesini ve Türkçe sözlerle söylenen şarkılar haline getirilmesini sağlamıştır. Hatırladığım kadarıyla, bu şarkılar arasında Antonin Dvorak’ın 9. Yeni Dünya'dan isimli senfonisinin ikinci kısmının müziği, Pablo Sarasate’ın Zigeunerweisen adlı eserinin en romantik bölümü ve bir de bunlara ilaveten Rüzgâr Gibi Geçti filminin jenerik müziği olan Tara’s Theme vardır. Her sene mezuniyet törenlerinde çok güzel konserler verirdik. Ben ve Tülay German soprano sesler arasındaydık. Şunu da belirtmek isterim, Piraye Hanım aynı zamanda İstanbul Konservatuvarında öğretmendi. Tercüme öğretmenimiz Seniye Hanım ise anlayışlı, sakin, olgun kişiliğiyle beni çok etkilemiştir.

Okuldaki öğretmenlerinizle, eğitimle ve etkinliklerle ilgili hatırladığınız neler var?

Okulumda eğitimle ilgili takdir ettiğim bir husus, ortaokulda İngilizce öğretmenlerimizin bizlere “book report” adı altında, her ay bir kitap okuyarak, okuduğumuz kitabı sınıfta sözlü olarak anlatmak ve eleştirmek ödevi vermeleriydi. Bu ödevin verilme sebebi, bizleri kitap okumaya alıştırmak, okuduğumuzu değerlendirme yeteneği kazanmamızı sağlamaktı. UAA’da eğitimle ilgili diğer bir anım ise orta 1’deyken resim (art) öğretmenimiz Miss Blatter’ın resim dersinde dünya çapında ünlü klasik ve empresyonist ressamların biyografilerini ve resimlerini tanıtan kısa yazılar yazdırdığı bir defter hazırlamamızı istemesi, bu ressamların tanınmış tablolarının birer fotoğrafını dağıtarak, bizleri bu yönden de eğitmeye çalışmasıdır. Ben, bu fotoğrafları senelerce sakladım ve resme olan merakımın böyle doğduğunu düşünüyorum. UAA’da benim öğrencilik yıllarımda, okulda yatılı öğrencilerin etüt saatleri dışında istedikleri zaman kullanabilecekleri bir oturma odamız (sitting room) vardı. Ben lise yıllarındayken, bu odaya bir longplay plak çalan pikap alındı ve istediğimiz zaman dinleyebilmemiz için bir sürü Klasik Batı Müziği plakları kullanımımıza verildi. Ben ilk defa Ippolitov Ivanov’un Kafkas Skeçleri adlı senfonik şiirini orada dinledim. Hâlâ çok sevdiğim eserler arasındadır.

Müzikle yakından ilgilendiğinizi görüyoruz. Lise yıllarında müzik ve tiyatro konusunda nasıl bir ortamınız vardı?

Evet, müzik çocukluğumdan beri ilgilendiğim bir alan ve şarkı söylemeyi çok severdim. Ayrıca, İstanbul Şehir Tiyatrosunda sahnelenen çocuk tiyatrosu oyunlarına da ailem tarafından götürülmem, görsel sanatlara karşı ilgimi artırdı. UAA’da okuduğum yıllarda, okulumuzun tiyatro ve koro çalışmalarına çok önem verdiğini, okulda tiyatro eserleri sahnelendiği zaman İstanbul Şehir Tiyatrosundan yönetmen geldiğini ve oyuncuları da audition (seçme sınavı) yaparak seçtiğini hatırlıyorum. Okulda erkek öğrenci olmadığı için erkek rollerine de kız oyuncular seçilirdi ve onlara yapılan erkek makyajları da bir harikaydı. Benim de içinde rol aldığım birkaç oyundan bahsetmek isterim: Hazin Tebessümler (Nisan 1955), Tarih Geçidi ve Papageno (31 Mart 1957). Papageno, Mozart’ın Sihirli Flüt operasından uyarlanan kısaltılmış bir operaydı; zannederim Amerika’da hazırlanmıştı ve İngilizce olarak sahnelendi. Hazin Tebessümler piyesinde, çalıştığı evin her sırrını bilen bir hizmetçiyi oynuyordum. Birinci ve üçüncü perdelerde, o hizmetçinin yaşlanmış halini, sesimi ihtiyar sesi yaparak oynuyordum. Zaten bütün oyuncular, birinci ve üçüncü perdelerde yaşlanıyorduk. Bu oyunda, evin genç kızını Tülay German oynuyordu. Tarih Geçidi ise tarih öğretmeni Hilal Ülman tarafından hazırlanmıştı. Bu temsilde, Fransa kralı 16. Louis olmuştum ve budala bir erkeği oynuyordum.

Müzikle, tiyatroyla, sanatla dolu bir lise ortamından sonra eğitiminize nasıl devam ettiniz? Konservatuvar ve hukuk eğitimi arasında bir tercih yapmak zor oldu mu?

UAA’dan mezun oldum; İstanbul Konservatuvarının şan bölümü sınavlarına girdim ve kazandım. Aynı sene İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine de başladım. İki sene şan bölümüne devam ettikten sonra konservatuvarı bırakmak zorunda kaldım, çünkü evde piyano yoktu. Şan egzersizlerini arkadaşımın evindeki piyanoyla çalışmak çok zor ve yorucuydu. Ailem, Hukuk Fakültesini bırakmamdan korktuğu için bana piyano almadı. Babam, emekli olduktan sonra onunla birlikte mali avukatlık yapmamı istiyordu. Bugün, Hukuk Fakültesinden ayrılmamış olduğuma çok memnunum. 1957 Ekim’de girdiğim fakülteden, 1961 Eylül’de mezun oldum. Bugün üniversiteye girecek olsam yine Hukuk Fakültesini seçerim. Hele bu fikrimi daha da ileri götürerek diyorum ki, keşke bugün liselerde beynelmilel hukuk prensiplerini içeren ve bunu derinliğiyle öğreten bir ders olsa. Fakültede en sevdiğim ders Roma Hukuku ve Anayasa Hukuku idi. 1957 UAA mezunlarından Hukuk Fakültesine dört kişi girdik ve hepimiz de mezun olduk.

Sonrasında kariyerinize nasıl devam ettiniz, neler yaptınız?

Fakülteden mezun olduktan sonra bir süre babamın emekli olmasını beklerken, İngilizce öğretmenliği sınavına girerek İngilizce öğretmenliği yetki belgesi aldım. Beyoğlu Erkek Lisesinde ve Kadıköy’deki özel bir lisede birer yıl İngilizce öğretmenliği yaptım. Babamın vefatıyla, onunla birlikte çalışma hayallerim sonra erdi. Yapı Kredi Bankası Beyoğlu şubesi kambiyo bölümünde bir yıl stajyer olarak çalıştım. Sonrasında aynı bankanın genel müdürlüğüne bağlı hukuk servisinde avukat olarak işe başladım. Daha sonraki yıllarda meslektaşım olan eşimle evlendim. İkinci çocuğumuz doğduktan sonra annem yaşlanmıştı ve çocukları bakıcılarla büyütmek istemediğim için işten ayrıldım. Sonraki hayatımda, çocuklar büyürken hobilerime zaman ayırdım. İlerleyen yıllarda, kurumsal firmaların üst düzey yabancı yöneticilerine Türkçe dersleri verdim.

Geçmişe dönüp baktığınızda UAA'nın hayatınızdaki yeri hakkında neler söylemek istersiniz?

Geçmişe dönüp baktığımda, Üsküdar Amerikanın hayatımdaki yeri hakkında bir kitap yazabilirim, ama zaten bu röportaj da neredeyse bir kitap kadar oldu. Sorduğunuz bu soru beni düşündürdü ve önüme gelen her konuyu, her olayı etraflıca araştırmadan önce, onunla ilgili fikir beyan etmemem gerektiği alışkanlığını okulda kazanmış olduğumu anladım.

Cumhuriyetimizin aydın kadınlarından biri olarak, bugün genç UAA mezunlarına hayata dair üç tavsiye verseniz neler derdiniz?

Bugün 83 yaşındaki Ülkü için Üsküdar Amerikan mezunlarına tavsiye vermek ne kadar zor size anlatamam, ama yine de deneyeceğim: Bir husus hakkında herhangi bir öneride bulunurken, karşınızdaki şahsı veya hadiseyi yargılamaktan kaçının. Etraflıca düşünmeden önce hemen fikrinizi açıklamayın. İyi bir dinleyici olun. Bu alışkanlığı kazanmak, empati yapma becerisiyle yakından ilgilidir. İkincisi, üniversite öğreniminiz bittikten sonra yapacağınız iş başvurularında, size teklif edilen aylık ücretleri, kazandığınız tahsil seviyesi icabı az bularak işi geri çevirmeyin. Başvurduğunuz işte yeni olduğunuzu ve bir yerden başlamanız, tecrübe kazanmanız gerektiğini unutmayın. Üçüncüsü ise yüksek tahsilinize devam etmek üzere nereye giderseniz gidin ama mutlaka geri dönün, bu ülkenin sizler gibi gençlere ihtiyacı var. Bu röportajın benimle yapılmasına vesile olan SEV yönetimine çok teşekkür ederim.

Çınarlar

AYŞE HORTAÇSU BİRSEL (ACI’60)

“Soru sormayı ve sorgulamayı okulda öğrendik”

Banu Kitiş Dağıstan (ACI’98)

Kolejden mezun olur olmaz Amerika’da felsefe ve arkeoloji eğitimi alacaktı. Ancak hayat ona farklı bir senaryo hazırlamıştı. Evlendi, eşi büyükelçi ve ressam İsmet Birsel’in yurtdışı görevi nedeniyle arkeoloji eğitimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Dünyayı dolaştı. Ayşe Hortaçsu Birsel (ACI’60) ile duvarları eşinin resimleriyle dolu Çeşme Dalyanköy’deki yazlık evinde buluştuk, okul anılarını konuştuk.

Eski İzmir gibi eski İzmir’in insanları da bir başka güzeldi. Hortaçsu ailesi de onlardan biriydi. Karşıyaka’nın bir sayfiye beldesinden farksız olduğu, sahil boyunca bahçe içinde tek katlı evlerin yan yana sıralandığı, herkesin evinin önünden denize girdiği bir zaman diliminde dünyaya gözlerini açtı Ayşe Hortaçsu Birsel. Annesi Fatma Hanım, Arnavutköy Kız Koleji mezunu bir İngilizce öğretmeniydi. En büyük arzusu da kızı Ayşe’nin İzmir’de, Amerikan Koleji’nde eğitim görmesiydi. Ancak o zamanlar Karşıyaka’dan koleje ulaşım şimdiki gibi kolay ve hızlı değildi. “Vapura, otobüse veya troleybüse bineceksiniz ve de yürüyeceksiniz. Bunun için de annem beni okula yatılı vermek istedi. Bunun bir yolunu aradı, ancak Mrs Blake’in bu konuda tavrı netti: Karşıyaka’dan gelen kızların yatılı okumasını istemiyordu. Karşıyaka’yı yakın olarak değerlendiriyor, daha uzak yerlerden gelen kızların yatılı kalmasını uygun buluyordu. Benim okula giriş tarihim Mrs Blake’in bir senelik izinin olduğu döneme denk gelince annem allem etti kallem etti ve beni okula yatılı yazdırdı. Mrs Blake izinden dönüp de beni görünce biraz kızmış olmalı” diye gülerek anlatıyor okula giriş hikâyesini.

Birsel de birçok kolej mezunu gibi okulun kendilerine bambaşka bir dünyanın güneşli pencerelerini açtığı konusunda hemfikir. Okul yıllarının nasıl geçtiğini soruyorum: “İyi bir öğrenciydim, uyumlu bir çocuktum. Okulumu çok seviyordum. Sadece dersleri iyi olan bir öğrenci değildim, sosyal olarak da aktiftim. Modern dans yapardım, tiyatroda oynardım, son senemde Öğrenci Birliği’nin başkanı oldum. Arkadaşlarım çok iyiydi, aralarında hâlâ görüştüklerim var. Bir kısmını da kaybettik maalesef. Dönem arkadaşlarımızla düzenli buluşmalarımız da artık olamıyor. Okulumu çok seviyordum, bizi farklı bir dünyayla tanıştırdı. Bir kere soru sormayı ve sorgulamayı öğretti. Kendi dünyamızı aşmamızın yolunu açtı. Öğretmenlerimizle çok iyi ilişkilerimiz oldu. Genç öğretmenlerimizle arkadaş gibiydik, dostluklarımız mezuniyet sonrasında da devam etti” diye yanıtlıyor. Birsel’e göre kolejin diğer okullardan en büyük farkı, öğretmen öğrenci ilişkilerinin samimiyetinde yatıyor. Kendisinde en çok iz bırakan öğretmeninin hem felsefe dersi veren hem de modern dans yaptıran Miss Woods olduğunu söylüyor. Cimnastik öğretmeni Miss Wong’u da anmadan geçemiyor. Çınarlar sayfamıza konuk aldığımız her değerli mezunumuz gibi Ayşe Hanım’a da okul yıllarından unutamadığı anılarını sormazsak olmaz: “Okuldan en çok hafızamda iz bırakan gün herhalde bahar kraliçesinin seçildiği gündür. O dönem Türkiye’de başka yerde yapılmayan birçok şey bizim okulumuzda yapılıyordu. Yurt dışında yaşadığım yıllar boyunca da bunu fark ettim. Öğretmenler ve öğrenciler arasındaki diyalog çok farklıydı. Bu çok önemli. Bir sorununuz varsa anlatabilirdiniz öğretmeninize, yargılamazdı, size yardımcı olmaya çalışırdı.”

Okul yıllarından en çok sevdiği aktivite olarak arkeoloji kulübünü sayan Birsel, Mr Blake’in yönetimindeki kulüple her hafta sonu bir yerlere gittiklerini anlatıyor. “Bergama, Didim, Efes… Okulun bu katkıları ne kadar değerli değil mi? Amerikan Kolejinden mezun olduktan sonra arkeoloji okumayı seçmemde okulun aşıladığı merakın ve zevkin payı yadsınamaz. Üniversiteyi okumak için Amerika’ya gidebilseydim hem felsefe hem de arkeoloji okuyacaktım” diyor.

Kolejden mezun olur olmaz evlenen Birsel, eşi İsmet Birsel’in görevi dolayısıyla Ankara’ya taşınır. “Eşim Dışişleri Bakanlığındaydı. İki sene iç hizmet yaptı. O sırada Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesinde iki sene arkeoloji okuyabildim. Ekrem Akurgal hocamdı. Sonra eşimin tayini Brüksel’e çıkınca benim üniversite eğitimim yarım kaldı. Ondan sonra da dünyayı dolaştık.” Peki çalışma hayatı oldu mu? “Maalesef kariyer yapamadım. Ancak Ankara’da olduğumuz yıllarda TRT’de çalıştım. Dizileri, filmleri, belgeselleri çevirdim“ diyor.

O dönem Amerikan Kolejinde okuyanların iyi bir ev hanımı olmak için de yetiştirildiği yönünde bir algı vardır. Birsel, “Ailem beni bu okula yazdırırken iyi bir ev hanımı olarak yetişsin diye düşünmediler. Hatta annem evlilik kararımızı çok erken bularak, eşime itiraz etmemesine rağmen bana itiraz etti. Çok iyi bir öğrenciydim; burslarım hazırdı Amerika’da. Erken evlenmeme karşı çıktılar” diyor.

Eşi İsmet Birsel’in görevi nedeniyle dünyanın çok farklı şehirlerinde yaşadılar. Önce Brüksel, sonra Gümülcine, oradan da İsviçre’ye gittiler. Roma’yı tekrar Brüksel izledi. Eşi İsmet Birsel büyükelçi olduktan sonra ilk görev yerleri Tahran’dı. Burada çok zor zamanlar geçirmelerine rağmen, kendisinde en çok iz bırakan şehrin burası olduğunu söylüyor. Tahran’da bombardımanı, hava sahasının kapanmasını yaşadılar. İran’dan sonra sırasıyla Hollanda, Ankara, Strasbourg ve Macaristan’da bulundular. Ve eşinin emekliliğiyle beraber önce Ankara sonra da İstanbul yılları başladı: “Gezmekten, dünyayı görmekten çok hoşlandım. Çok dolaştık, bizim için ilginçti ama çocuklar için zorlayıcı olabildi. Üç senede bir okul değiştirdiler. Kolay değil. İki oğlum da belki de bu nedenden baba mesleğini seçmediler. Yurt dışında Fransız okullarını bitirdiler. Büyük oğlum güzel sanatlar eğitimi aldı, küçük oğlum ekonomi ve pazarlama okudu” sözleriyle anlatıyor Birsel o yılları.

Eşi İsmet Birsel 2000 yılında emekli olduktan sonra resim çalışmalarına hız verdi. Çocukluğundan beri resme ilgi duyan İsmet Birsel, Robert Kolej’de okuduğu dönemde Bedri Rahmi’nin kurslarına giderek kendini geliştirmişti. “İsmet’in resimleri de yıllar içinde evrim geçirdi. Her sanatçıda olduğu gibi. Gençliğinde daha çok İzmir’i, denizi, balıkçıları, balık ağlarını çizerdi. Bir gün bir resim yapmış. Sokaklarda insanlar. Kokteyle mi gitmiş bunlar, dedim. Ondan sonra öyle resimler yapmaya başladı. Bir şimşek çaktı bence o gün onda. Tüm resimlerinde anıları vardır. Resimlerindeki insanların hepsi beraber olduğumuz insanlara benzer. Portre değildir İsmet’in resimleri, hafif karikatürümsü tiplerdir.”

Büyükelçilik ve sanatçılık… Biri çok dışa dönük, diğeri içe dönük meşguliyetler. Ayşe Hanım da doğruluyor bu tespitimi, “Evet son 21 senedir daha kendimize dönük bir hayat yaşıyoruz. Kışları İstanbul’da, yazları Çeşme Dalyanköy’deki evimdeyim.” Sohbetin bundan sonraki kısmında evlerini dolaşıyor, İsmet Birsel’in fırçasından çıkan birbirinden güzel yaz resimlerinin hikâyelerini Ayşe Hanım’dan dinliyorum. Ve de kendimi çok şanslı hissediyorum.

BERNA ALTAN YÜZBAŞ (UAA’93)

Dört neslin ortak değeri: UAA

Anneannesinden, annesinden ve kendisinden sonra kızı da Üsküdar Amerikan Lisesi mezunu olan Berna Altan Yüzbaş, UAA’daki geleneğin nesiller arasındaki farklılıkları ortadan kaldırarak mezunlarının ortak bir dil, üslup ve bakış açısıyla dünyaya bakmalarına aracılık ettiğine dikkat çekiyor.

Dört nesil Üsküdar Amerikan Lisesi çatısı altında geçen eğitim serüvenimiz, anneannem Sevim Önal Yenen’in (UAA’46) Üsküdar Amerikan Kız Lisesine 1939 senesinde girmesiyle başladı. 1928 senesinde Kadıköy Moda’da dünyaya gelen anneannem, anne ve babasının kızlarının çok iyi bir eğitim almasını arzu etmeleriyle zamanın en iyi kolejlerinden olan Üsküdar Amerikan Kız Lisesine yatılı olarak kaydedildi. Çok mutlu ve verimli geçen yedi yılın ardından, on iki kız arkadaşıyla birlikte 1946 senesinde okulumuzdan mezun oldu.

Anneannem, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesine kabul edilmesine rağmen, günün koşullarında eğitimine devam edemedi. Bu durum, yaşamının sonuna dek üzülerek bahsettiği bir konu oldu. Bu yüzden hepimizin üniversite eğitimini tamamlaması onun için çok kıymetliydi. Prof. Dr. Ertuğrul Yenen’le yaptığı evliliğinden 1948 yılında annem Füsun Altan Yenen (UAA’66) dünyaya geldi. Bu kez anneannemin isteğiyle annemi okulumuzun sınavına soktular ve 1959 senesinde ikinci neslimiz Üsküdar Amerikan sıralarında eğitimine başlamış oldu. 1966 senesinde okulumuzdan mezun olan annem edebiyata olan ilgisi nedeniyle İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümüne başladı ve aynı bölümden diplomasını aldı. Annem beni de çok sevdiği okuluna göndermeyi kafasına koymuş olmalı ki, ilkokul 5. sınıfa geçtiğim yaz beni karşısına alıp ciddi bir konuşma yaptı. “Önümüzde çok zor bir sınav var. Seninle el ele verip güzelce çalışalım ki, sen de anneannenin ve benim okulumda iyi bir eğitim alabil” dedi. Tam bir sene süren sınav hazırlıklarının ardından 1986 senesinde nihayet ben de Üsküdar Amerikan Kız Lisesi çatısı altına girmeyi başardım. 1993 senesinde artık kapıları erkek öğrencilere de açık olan yeni adıyla Üsküdar Amerikan Lisesinden mezun oldum. Marmara Üniversitesinde diş hekimliği eğitimimi tamamladım ve ortodonti alanında uzmanlığımı yaptım.

2001 yılında kızım Cemre Yüzbaş dünyaya geldi. Ailecek onun da Üsküdar Amerikan’da eğitim görmesini çok istiyorduk. Zorlu bir sınav sürecinden sonra Cemre de 2015 yılında Üsküdar Amerikan ailesine katılmış oldu ve nihayet 2020 yılında mezuniyetini kutladık. Kızım da eşim ve benim izimizden eğitimini diş hekimliği yönünde sürdürmeye karar verdi. Kendisiyle okuldaş olmanın yanı sıra meslektaş olacak olmanın da gururunu taşıyorum.

Üsküdar Amerikan, geliştirdiği fiziksel ve teknolojik koşullarının arkasında sağlam ve köklü gelenek ve göreneklere dayanmaktadır. Bunlar öğrencilerine öylesine işlemiştir ki, nesiller arasındaki fark bile, okulumuz mezunları arasındaki sıkı bağ ve iletişimi kopartamamıştır. Ailemizde de kendim ve anneannemin yanı sıra kızım ve annem de her zaman ortak bir dil, üslup ve bakış açısına sahip olmuşlardır.

En önemlisi ise Üsküdar Amerikan Lisesi, kendi ayakları üstünde duran ve kendini özgürce ifade edebilme kabiliyetine sahip kadınları hem ailemize hem de toplumumuza katmıştır.

Yadsınamayacak kadar kuvvetli sosyal katkıların yanı sıra Üsküdarlı olmanın akademik takviyesi da göz ardı edilemez. Her birimiz üniversite sıralarına oturduğumuzda fark ettik ki, çoğu sınıf arkadaşımızın ilk defa karşılaştığı ödev ve sorunlarla biz defalarca kez yüzleşmiştik. Daha da önemlisi bunları kendi başımıza aşmış ve her bir engelde daha da gelişmiştik. Hayata adım attığımızda fark ettik ki, gerçekten de bir adım öndeydik.

Bizleri yetiştiren tüm Üsküdar Amerikan ailesine okulda geçirdiğimiz güzel günlerimiz ve biriktirdiğimiz anılarımız için teşekkürü borç biliriz.

DEFNE PEKTAŞDAN ERSÖZLÜ (ACI’91)

Geçmişimiz, günümüz, geleceğimiz ACI

Yeni bir dünya oluşurken, hayatta bir çocuğa verebileceğiniz en büyük zenginlik geleneksel olan, güçlü bağlar ve güzel arkadaşlıklarla dolu bir eğitim. Üç nesil boyunca bunun paylaşılması ise paha biçilmez...

Ailemizin İzmir Amerikan Koleji ile ilişkisi, annem Zuhal Veryeri Pektaşdan’ın (ACI’65) ilkokul öğretmeninin eğitime çok önem veren dedeme, annemi ACI sınavına sokması için yaptığı baskıyla başlar. Annem 1956 senesinde ilkokul öğretmeninin yönlendirmesiyle ACI’a görüşmeye gittiğini düşünürken, birden kendini giriş sınavında bulmuş ve yanında kalemi bile olmadığından öğretmenin ona verdiği ödünç bir kalemle ACI sınavına girerek bizim üç nesil devam eden ACI hikâyemizi başlatmıştır.

Ben Defne Pektaşdan Ersözlü (ACI’91), annemden bayrağı 1984 yılında devraldım. Annemle hep efsane öğretmenlerden, neşeli hikâyelerden, Bazaar Day ve Helva Piknik anılarımızdan bahseder, ara ara ACI Song Book’taki şarkıları mırıldanırdık. Bunların hepsi, kızım Derin Ersözlü için ACI’yı bir tutku haline getirdi. Ben nasıl heyecanla hep annemin okuluna gitmeyi hayal ettiysem, kızım da hep heyecanla anneannesinin ve annesinin okuluna gitme hayalleri kurdu. Kızım Derin 2007 yılında SEV Ailesine katıldı ve sonrasında 2016 yılında ACI’lı oldu.

Kızımı ilk okul gününde çok sevdiğim öğretmenlerime teslim etmek benim için inanılmaz bir mutluluktu. Derin ile beraber annem ve ben de eski bir dostumuzla tekrar buluşmuştuk.

Biz üç nesil, ACI’da kendimizi her yönden geliştirme şansına sahip olduk. “Enter to Learn Depart to Serve” mottosu her zaman bizim yolumuz oldu. Annem, Ege Üniversitesi İktisat Fakültesini bitirdikten sonra bir süre Tumpane’de çalıştı. Daha sonra uzun yıllar özel bir firmada yöneticilik yaptı. Bir dönem ACI Yetişenler Derneğinde de görev aldı. ACI’dan aldığı eğitimle her zaman her konuda yeterli, yenilikçi ve güçlü bir Cumhuriyet kadını olan annem bizim rol modelimiz oldu.

Ben ACI’dan mezun olduktan sonra İzmir Dokuz Eylül Hukuk Fakültesini bitirdim. Avukatlık stajımı Birsel Hukuk Bürosunda tamamladıktan sonra sekiz sene özel bir şirketler grubunda Hukuk Müşaviri olarak çalıştım. Daha sonra eşim Av. Cenk Murat Ersözlü’nün kurduğu hukuk bürosuna ortak olarak katıldım. Yabancı sermayeli şirket kurulması, birleşme ve devralmalar, limanların işletilmesi, alışveriş merkezlerinin yönetimi, uzun dönemli yabancı kaynaklı kredilere ilişkin sözleşmeler, Proje Finansmanı, Rekabet Kurulu başvuruları, şirketlerin işleyişine ilişkin her türlü her hukuki hizmetler başta olmak üzere Özel Hukuk ve İdare Hukuku alanlarında çalışmaktayım. ACI’da kazandığım bilgi ve becerilerin mesleğimde inanılmaz faydalarını gördüm. Meslekler Gününde bu deneyimlerimi ACI’lı öğrencilerle paylaştım.

Yeni nesiller ACI’ın değerleriyle hayatlarını şekillendiriyor

ACI’ın faydalarını görerek hayatını şekillendirme sırası şimdi 2021 mezunu olan kızım Derin’de. ACI’ın verdiği özgür ve bağımsız bir birey ve dünya vatandaşı olma isteğiyle Derin, İngiltere’de kısmi burslu olarak Queen Mary University of London’da Business Management programında yepyeni bir eğitim hayatına başlamaya hazırlanıyor.

ACI, bu üç kuşağa da her konuda hedeflerimize ulaşma becerisini ve gücünü verdi. Dostluğu, başkalarına yardımcı olmayı, hayallerimizin peşinden cesurca gitmeyi öğretti. ACI gelenekleriyle büyümek ailemiz için unutulmayacak anılar oluşturdu. Anneanne, anne ve torun aynı sahnelerde folklor oynadık, kızım MOODS’ta dans etti. Okulun merdivenlerinden aynı şekilde yeni hayatlarımıza uğurlandık. ACI mezunu olmak, aile olarak hep birbirimizi daha iyi anlamamızı ve güçlü bağlara sahip olmamızı sağladı.

Kızım Derin’in mezuniyetinde hem çok heyecanlandık hem de acaba ACI ile ileride yollarımız bir daha kesişmeyebilir mi diye hüzünlendik. Ama biliyoruz ki, yolumuz kesişmese de ACI ormanındaki bir ağacın kökü, gövdesi ve dalları olarak yeni meyveler vererek nesilden nesile bu geleneği yaşatacağız. Her zaman parçası olmaktan gurur duyduğumuz ACI’a bize kattıkları için teşekkürler.

Nesiller boyu ACI ve İzmir

Hayatı yurt dışında geçen ve hâlen American School of Dubai’de eğitimine devam eden lise öğrencisi Defne Ergöz, doğduğu yer olan İzmir’e ve ailesinden birçok kişinin mezun olduğu İzmir Amerikan Kolejine özel bir ilgi ve merak duyan gençlerden biri. Bu ilgi ve merak onu, ACI’dan mezun olan, biri kendi ailesinden olmak üzere üç anne-kıza okullarıyla ilgili sorular sormaya yöneltmiş. Ergöz’ün belki de köklerini araştırmak amacıyla çıktığı bu yolculuk, başta ACI olmak üzere tüm Amerikan Kolejlerinin sadece mezunları için değil, mezun olmayanlar için bile taşıdığı anlamın bir ifadesi aynı zamanda.

YAZI: Defne Ergöz

Kökler

İzmir doğumluyum, ama hayatım şimdiye kadar yurt dışında geçti. Ailemin büyük bir kısmının İzmirli ve ACI’lı olmasından dolayı, her zaman bu iki yerle güçlü bir duygusal bağım oldu. İzmir, İzmirliler ve İzmir’in kendisine has kültürünün kalbimde özel bir yeri oldu hep…

Köklerimi ve zaman içinde değişen ACI ve İzmir’i daha iyi anlamak arzusuyla, annem ve anneannemin neslinden üç anne-kız ACI mezunuyla görüştüm. Amacım, iki neslin deneyimlediği kültürel ortamı ve bu ortamların mezunların yaşamlarına etkisini anlayabilmekti. Görüşmelerdeki tutarlılığı koruyabilmek için, genç neslin yurt dışında yaşıyor olması, yaşlı neslin ise hayatlarının en azından büyük bir bölümünü İzmir’de geçirmiş olmasını hedefledim.

Bütün söyleşilerde göze çarpan ortak nokta; İzmirlilerin açık görüşlü, saygılı ve demokratik; ACI’lıların ise nesiller boyunca aldıkları ileri görüşlü ve modern eğitim sayesinde, dünya vatandaşları olarak yetiştirilen bireyler olarak tanımlanması oldu.

En çarpıcı bulgu ise (doğrudan sorulmamış olmasına rağmen) okulun sloganının, “Enter to Learn, Depart to Serve”ün neredeyse herkes tarafından tekrarlanmasıydı.

Çok kültürlü ve renkli bir geçmiş

Banu Oğuzhan Ergöz (ACI’93)

İtalyan Anaokuluna giden ve Türk kültüründe yer almamasına rağmen, İtalyan-Türk bir ciciannesi (Godmother) olan Banu’nun çocukluğu “çok kültürlü, çok renkliydi.”

Aileniz aslen nereli?

Annemin tarafı Girit’ten. Girit’e 2017’de gittim. Çok duygusaldı; çocukluğumda, anneannem kız kardeşleriyle Rumca konuşurdu ve evde geleneksel Girit yemekleri pişirilirdi. Ne yazık ki bunlar o nesille beraber kayboldu.

Sizin için ACI’ın hangi özellikleri önde gelir?

ACI’da çok yönlü bir eğitim öğretim aldık. Orijinal Amerikan ders kitaplarımız ve çeşitli sosyal hizmet kulüplerimiz vardı; rehber danışmanlık hizmetleri alırdık ve diğer SEV Okulları ile ortak etkinliklerimiz olurdu. Anadili İngilizce olan farklı milletlerden öğretmenlerimiz sayesinde çeşitli aksanlara hâkimdik.

Nuriye İnsel Oğuzhan (ACI’70)

İzmir’de yaşayıp ACI’dan mezun olmak, Nuriye’nin hayat boyu minnettar olduğu iki şey… Öğretmenlerinin yanı sıra, Nuriye ve kız kardeşi Nuray İnsel’in (ACI’71) evde de örnek aldıkları harika kişiler vardı: Doktor olan ebeveynleri.

ACI’daki sosyo-ekonomik dinamik nasıldı?

Bizim zamanımızda, algımız herkesin seviyesinin aynı olduğu yönündeydi. Kimse kimsenin ne mal varlığını ne de zengin olup olmadığını biliyordu. Birbirimize eşit davranırdık.

ACI’dan mezun olmanızın faydalarını görüyor musunuz?

Tabii, faydalarını görüyorum, hem de her konuda. ACI’dan mezun olduğum için müteşekkirim… Her yönüyle bir birey yetiştiriyor ACI.

Sevgi, iyi iletişim ve

hizmet aşkı

Aylin Kaya Bell (ACI’93)

Alsancak, İzmir’de büyürken farklı değerler edinen Aylin, çocuklarını yurt dışında yetiştirirken sık sık bu öğrendiklerinden yararlanıyor. Kendi ailesinde de gördüğü gibi, ailecek yenen yemekler ve yapılan sohbetler, Aylin’in saygı ve iletişimin önemini çocuklarına da aktarmasını sağlıyor.

Büyürken edindiğiniz değerler, çocuklarınıza öğrettiklerinizden farklı mı?

Sevgi, iletişim ve hizmet değerleriyle büyüdüm. Ben de çocuklarıma bu değerleri aşılamaya çalışıyorum… Bence, aradaki tek fark, çocuklarımın beni kendilerine arkadaş gibi görmeleri.

İzmir ve İzmirlilerle ilgili görüşleriniz neler?

Alsancak ve İzmir daha ileri görüşlü, toleranslı, değişik kökenli insanların beraber yaşadıkları, arkadaşlıklar kurdukları bir yer… Saygı ve sevgiye önem verilir İzmir’de.

JessIe Gomel Kaya (ACI’72)

Kökleri Sefarad Yahudilerine dayanan Jessie, büyürken, ailesinden geleneklerin önemini öğrendi. Aynı kızı Aylin gibi, o da çocukluğundan bahsederken, “Yemeklerden öte, en mühimi sofra saatleriydi,” dedi.

ACI’ın bir kız okulundan karma okula dönüşmesi hakkındaki görüşleriniz nelerdir?

Geleneksel olarak bir kız okulu olan ACI’da sadece kızlarla okuyor olmam benim için son derece doğaldı. Ne var ki, özellikle günümüzde, karma okullarda okumak çok daha akıllıca ve sağlıklı diye düşünüyorum.

Sizce İzmir’in kültürel yapısı zaman içinde değişti mi?

Eskiden, hayat sokakta, balkonlarda geçerdi. İnsanlar birbirine çok daha saygılıydı. İzmir göç aldı, kalabalık oldu.

Kalplerinin ait olduğu yer ACI

Güler Kamer Erdur (ACI ’70)

Güler’in etkileyici başarılar elde etmesi, eğitim ve öğretime verdiği önemden kaynaklanıyor. ACI’daki eğitiminin ardından, kırklarında Ege Üniversitesinden sınıf birincisi olarak mezun olan Güler, “(kalbinin) ait olduğu” ACI’ya öğretmen ve yönetici olarak geri döndü.

ACI hakkındaki hisleriniz neler?

ACI’da, öğrencilerin ufukları genişler. Herkesin kendi ilgi ve beceri alanına göre yönelebileceği bir yol vardır. ACI mezunları bir yeniliği denemekten kaçınmazlar. Onları hep önder, yol açıcı rollerde görebilirsiniz.

ACI mezunu olmak hayata bakış açınızı nasıl etkiledi?

Birçok şeyi birçok kimseden önce öğrendik. Bize insanlık öğrettiler ACI’da… Mrs. Blake’in hayatımda çok özel bir yeri var; çok insancıl yaklaştı bana. “Home is where the heart is” onu çok güzel veriyor ACI… Ait olduğum yer burası.

Defne Erdur (ACI’94)

Ebeveynlerinin etkisiyle edebiyat ve sanatla iç içe büyüyen Defne, anne babasının yaşamlarının her alanında yer alan değerleri ve ACI’da öğrendiklerini, yetişkin yaşamının bir parçası haline getirdi.

Diğer SEV Okullarıyla olan ilişkiniz hakkında ne düşünmüştünüz?

Hiçbir zaman yalnız olmadığımızı biliyorduk; içinde bulunduğumuzdan daha büyük bir camia, bizimle aynı dili konuşan müttefiklerimiz vardı. Farklılıklarımızın farkındaydık; çok daha demokratik ve iyimser bir bakış açısına sahiptik.

Ebeveynlerinizin eğitiminiz hakkındaki tutumu neydi?

Ben ve sınıf arkadaşlarım için her şey çok netti; okula gitmemek gibi bir seçenek yoktu… Bu yüzden, biz ACI’ya ve sonrasında üniversiteye gitmek için can atıyorduk.

ELVAN ÖZKAVRUK ADANIR (ACI’85)

Sanata dönüşen kahve kültürü

Kahvenin birçok coğrafyadan farklı olarak bu topraklarda kültürel bir unsur olduğu muhakkak. evlilik arifesinde neredeyse başrol üstlenecek kadar değer verilen, derin soHbetlere eşlik eden kahve, bu kez de ACI mezunu ve İzmir Ekonomi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölüm Başkanı Elvan Özkavruk Adanır’ın çalışmalarıyla sanatsal bir obje olarak karşımıza çıkıyor.

Elvan Özkavruk Adanır, tekstili gündelik yaşamın kültürel motifleriyle bezeyip, onu sanatsal objeye dönüştüren bir öğretim üyesi. İzmir Yemekleri sergisinin ardından kahvenin bu topraklar için taşıdığı öneme yoğunlaşan ve Anadolu motiflerini fincanlara taşıyarak ayrı bir hikâye oluşturan Adanır, pandemi döneminde, ACI’dan dönem arkadaşlarının kahve içerken çektiği fotoğraflarıyla bambaşka bir üretim gerçekleştirdi.

İzmir Ekonomi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölüm Başkanı görevindesiniz. Tekstil alanına yönelmenizi sağlayan unsurları öğrenebilir miyiz? ACI’da öğrenciyken sizin bu alana yönelmenizi teşvik eden öğretmenleriniz oldu mu?

Tekstil alanına yönelmeye lise ikinci sınıfta katıldığımız meslekler gününde karar vermiştim. Matematik alanında derslerim çok iyiydi, o nedenle mühendis olmak istiyordum. Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliğine dereceyle girdim. Başka bir hayalimse akademisyen olarak kariyerime devam etmekti. Mühendislik eğitiminde işin sanatsal kısmına inilmiyor. Üniversiteden mezun olunca lisansüstü eğitimimime Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinde devam etmeye karar verdim. Lisansüstü eğitimim süresince, yaşadığımız coğrafyanın, geleneksel tekstil sanatları alanında çok büyük bir hazine barındırdığının farkına vardım. Mühendislik eğitiminde aldığım teknik bilgiler, tekstil sanatlarıyla daha kolay ilişki kurmamı sağladı.

Tekstili bambaşka bir forma dönüştürmek, onu sanatla buluşturmak fikri nasıl doğdu? Bu soruyla bağlantılı olarak, tekstilin sanatla ilişkisi hakkında ne söylemek istersiniz?

İnsanların binlerce yıldır süregelen giyinme ve örtünme ihtiyacı, tekstili gündelik yaşantımızın ayrılmaz bir parçası haline getirmiştir. Ancak tekstilin lif sanatı kapsamında, sanatsal obje olarak kabul edilmesi 20. yüzyılın ikinci yarısına rastlar. O günden bu yana da tekstilin sanatla ilişkisi giderek artmıştır. Bu alanda yapılan çalışmalar lif sanatı/fiber art olarak kabul görür. Geleneksel yöntemlerle başlayan süreç, zaman içinde yeni yaratıcı fikirlerle geliştirildi. Günümüzde lif sanatıyla ilgili yapılan bienaller, sergiler sanatseverlerle buluşuyor. From Lausanne to Beijing International Fiber Art Biennale, Scythia-International Mini and Micro Textile Art Biennial, International Contemporary Textile Art Biennial, International Exhibition of Contemporary Fiber Art bunlardan bazılarıdır.

Günlük yaşamın içerisindeki bazı unsurları (yemekler, kahve gibi) tekstil alanına taşıyıp onu sanatsal bir objeye dönüştürürken hangi kriterleri göz önünde bulunduruyorsunuz?

Yaptığım çalışmanın özellikle bir mesajı olması benim için çok önemli. Dokuma, serigrafi baskı, dijital baskı, papier mache, keçe ve işleme, kullandığım teknikler arasında. Teknik olarak kendimi sınırlamıyorum. İletmek istediğim mesajı ya da izleyicinin dikkatini çekmek istediğim konuyu hangi teknikle daha iyi yansıtacağıma karar veriyorum. Ancak öncesinde sayısız denemeler yapıyorum. Çalışmanın bir hikâyesi olması da benim açımdan önem taşıyor. World Textile Art Organization tarafından 2017 yılında Montevideo-Uruguay’da düzenlenen International Contemporary Textile Art Biennial’inde meslektaşım Jovita Sakalauskaite ile yaptığımız çalışma, onur ödülüne layık görülmüştü. O çalışmaya başlamadan önce Anadolu’da Ana Tanrıça Kültü ile ilgili kitap ve makaleler okudum. Kısacası sanatsal bir çalışmaya başlamadan önce konuyla ilgili yazılmış çalışmaları okuyorum, kullanacağım teknikle ilgili denemeler yapıyorum ve en sonunda işin en heyecan verici tarafı başlıyor. Büyük bir heyecanla üretiyorsunuz.

İzmir Yemekleri serginizin ardından Türk kahve kültürüyle ilgili çalışmalarınız da oldukça ses getirdi. Her iki çalışma uluslararası platformlarda, bienallerde kendine yer buldu. Tekstilin, bu toprakların yaşam kültürünü dünyaya tanıtmadaki rolüyle ilgili ne düşünüyorsunuz?

Türk kahve kültürüyle ilgili Women’s World: Charm in the Coffee adlı ilk çalışmamı 2018 yılında gerçekleştirdim. 45 ülkeden çok sayıda sanatçının 1375 sanat eseriyle başvurduğu bienal Pekin’deydi ve sadece 183 sanatçının çalışması kabul edilmişti. Çalışmamın amacı, kültürümüzde önemli bir yere sahip kahveyi oyalarla birleştirerek, Anadolu’nun tekstil zenginliğini farklı bir yolla izleyiciye sunmaktı. Doğumda, ölümde, kız istemede, bir dostumuzla dertleşmek ya da bir sevincimizi paylaşmak istediğimizde, kısacası günlük yaşamımızın her anında kahve var. Oyalar ise Anadolu kadınının günlük yaşamında önemli bir yere sahip. Her biri farklı anlamlar taşıyan oyalar, bir çeşit sözsüz iletişim aracı. Türk kahve kültürü ve oyaların bir araya geldiği bu çalışma, beraber kahve içtiğim 40 kadının ismini işlediğim bir örtü üzerine sergilendi. Kumaşlardan oluşturduğum 40 kahve fincanının içinden çıkan oyaların her biri ise bir başka hikâye anlatıyordu. 2020 yılında tüm dünya pandemi ile boğuşurken hepimiz sosyal yaşantımızdan ödün verdik, arkadaşlarımızla bir araya gelip bir fincan kahve bile içemedik. Evlerde kapalı kaldığımız o günlerde, ACI’85 mezunu arkadaşlarımdan kahve içerken çekilmiş birer fotoğraflarını göndermelerini rica ettim. Fotoğrafta kahve fincanına odaklandığım bölümü, kumaşa serigrafi baskıyla aktardım. Bir araya gelemediğimiz zor günlerde, fotoğraflarla bir araya geldik. Herkesin fincanından geleceğe dair umutlarımızı işledim. Bolluk, bereket, yolculuk, şans, başarı gibi… Relaxing Prophecies in Difficult Days adını verdiğim bu çalışma, Lozan’dan Pekin’e Uluslararası Lif Sanatı Bienali’nde sergilenmeye değer bulundu. Sergi, pandemi nedeniyle çevrim içi gerçekleştirildi.

8. Uluslararası Dünya Çağdaş Tekstil Sanatı Bienali ise 2019 yılında Madrid’de “Sürdürülebilir Şehir” temasıyla düzenlendi. İzmir, tarih boyunca çeşitli topluluklara ev sahipliği yapmış bir şehir. İzmir ve çevresinde yaşayan yerleşik ya da göçebe Türkler, İzmirli Rumlar, Levantenler, Sefaratlar, mübadele yıllarında Batı Trakya ve adalardan (Girit, Sakız, Midilli) gelenler, Makedonlar, Boşnaklar, Arnavutlar beraber yaşamışlar, birbirleriyle evlenmişler ve İzmir’de bir kültür çeşitliliği oluşturmuşlar. Bu topluluklar, İzmir’de yüzyıllardan beri süregelen mutfak kültürünün de önemli bir parçası haline gelmişler. Bu nedenle, İzmir’in sürdürülebilir bir lezzet şehrine dönüşmesi fikrinden yola çıkarak, farklı kültürlere ait 35 değişik yemeği tekstil malzemelerini kullanarak yaptık. Bu projede de meslektaşım Jovita Sakalauskaite ile birlikte çalıştım. Anneannemin bayram sofraları, teyzelerimin ve annemin özenerek yaptığı yemekler, komşularımızdan gelen farklı lezzetler, hepsi bizim bu soframızda yer buldu. Halılarımız, yüzyıllarca İzmir limanından ihraç edilerek Avrupa ve Amerika başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesine satıldı. Yabancılar, bu coğrafyanın tekstil konusunda ne kadar zengin olduğunu biliyorlar. Ben yaptığım çalışmalarla, onlara alışık olmadıkları bir şekilde kültürümüzden örnekler verdiğimi düşünüyorum.

Siz aynı zamanda öğrenci yetiştiren birisiniz. Başta ACI olmak üzere hâlen lise eğitimine devam eden ve bu alana ilgi duyan öğrencilere hangi tavsiyelerde bulunmak istersiniz?

Hayallerinin peşinden koşmalarını, kendilerini geliştirmek için çok okumalarını, farklı kültürleri tanımaya çalışmalarını ama özellikle kendi kültürlerini iyi tanımalarını öneririm. Meraklı olmak, sürekli yeni şeyler denemek, araştırmak, sabırlı olmak ve deneyimin önemini kavramak başarıya giden yolun önemli aşamalarıdır. Özgün ve farklı şeyler yaratabilmemin anahtarının, kendi kültürünü iyi tanımaktan geçtiğine inanıyorum.

Son olarak, bundan sonraki projelerinizle ilgili kısaca bilgi rica edebilir miyiz?

Üzerinde yeni çalışmaya başladığım bir proje var. Cinsiyet eşitsizliği, ırkçılık, ayrımcılık dünyanın hâlâ çözemediği sorunlar arasında. Ben, eğitimli kadınların; geleceğe umutla bakan, insanlara eşit yaklaşan, hoşgörülü, insanı ve doğayı seven bireyler yetiştireceğine inanıyorum. O nedenle bu projede, kadınların ne kadar farklı ırk ve kültüre sahip olsalar da birlikte büyük bir güç oluşturabileceklerine dikkati çekmek istiyorum.

REFİK KUTLUER (TAC’74)

Bir Dan Brown romanı gibi

Birkaç yıl önce Tarsus’ta küçük bir evde olağan dışı güvenlik önlemleriyle bir yıl kadar süren kazılardan sonra hâlen hiçbir açıklama yapılmaması olayın gizemini korurken, konu üzerine 2000 yılı aşan tarihî bir perspektiften adeta dedektiflik öyküsü kaleme alan Refik Kutluer’in AncIent OrIgIns dergisinde yayınlanan ve kısa sürede en çok okunanlar arasına giren makalesi Dan Brown romanlarını aratmıyor.

Ancient Origins’te büyük ilgi gören Göbeklitepe makalenizden sonra şimdi Tarsus, Aziz Paul ve onun kayıp İncil’i üzerine makaleniz gündemde. Konuya ilginiz nasıl başladı?

Anadolu’nun zengin tarihî geçmişi hepimizce malum, ancak bu değerleri ne kadar iyi tanıyoruz ve onlarla ne kadar ilgilenebiliyoruz, işte burada çok soru işareti var. Geçmişimizin ve çevremizin farkında olmak, o değerlerimizi tanıyıp korumak çok önemli. Ben 12 yıldır, eşimle birlikte düzenlediğimiz, Uluslararası Şefika Kutluer Festivali'nde “Korumak İçin Tanımak Lazım” başlıklı sunumlar yaparak bu konuda bir bilinç oluşturmaya çalışıyorum. Önce tanıyacaksınız ki koruyabilesiniz ve sonra da gerektiği gibi değerlendirip tanıtabilesiniz. TAC’de okuduğum o kıymetli yedi yıl dolayısıyla kendini Tarsuslu hisseden birisi olarak Tarsus’un bilinmeyen değerlerini tanıtmak gibi bir misyonum var. Geçtiğimiz yıllarda Tarsus’un UNESCO koruması altına girmesi çalışmalarında belediyenin girişimlerine katkıda bulunmaya başladık. İlgilendikçe Tarsus’un hak ettiğinden ne kadar az bilindiğini anladım ve böyle bir çalışma yapmaya karar verdim. Tarsus’un felsefi geçmişi, gizemli kazı, Hristiyanlık, Mitra ve Stoa bağlantısı, antik dünyanın çok önemli üniversite ve kütüphanesine sahip olması bu makale fikrini oluşturdu.

Makaleniz tarihsel verilerden kopmadan objektif bir bakış açısını koruyor. Ama çok fazla bilinmeyen ve gizem de var… Connect’te biz bize sayılırız, siz Aziz Paul’un İncil’inin bulunduğuna inanıyor musunuz?

Makaleyi kurgularken, şimdi birçok okuyucunun da algıladığı gibi, Dan Brown romanlarındaki tarzı kullanmak istedim. İşin içine din, felsefe, gizem ve birçok bilinmeyen girince bu kurguda çok zorlanmadım açıkçası. Hristiyanlık inanışındaki bazı taşları yerinden oynattığımın farkındayım. Gelen ve çoğunluğu olumlu olan binlerce reaksiyon da bu yüzden zaten. Tanrı’nın felsefi olarak değil de fiziki olarak dünyaya bir oğul gönderdiği fikri tartışılmaya devam ediyor, ancak bu bilim ve iletişim çağında buna inanmak pek kolay değil. Bu gizemli kazıda Tarsuslu Aziz Paul’un kayıp İncil’inin veya bu İncil’deki görüşlerini yansıtan notların bulunmuş olması büyük olasılık. Aksi takdirde bu gizem, bu enteresan haberler, söylentiler, en üst seviyeden yalanlamalar ve cinayet neden olmuş olabilir ki! Hristiyanlık kuramının yaratıcısı Aziz Paul’un “İsa” figürünü nasıl kullandığını anlatırken -tarihte yaşadığını bildiğimiz 4 ayrı “İsa” olduğunu da vurgulayarak- inananları çok da fazla rencide etmeden, aslında tüm dinlerin birbirinin devamı olduğunu ve esas olanın temelde yatan felsefi kuramın olduğunu anlatmak istedim. Bu konuda dünyanın her köşesinden yorumlar gelmeye devam ediyor ve bundan büyük mutluluk duyuyorum. Ancient Origins’in editörü makalenin ilk hafta 9 bin kişi tarafından okunarak bir rekor kırdığını, en çok okunanlar arasına girdiğini ve binlerce yorumun gelmeye devam ettiğini sevinerek bildirdi.

Makalede Tarsus Amerikan Kolejinin adı da geçiyor. Tarsus’un Hristiyanlıktan çok öncesinde bile önemli bir felsefe ve eğitim merkezi olduğunu öğreniyoruz. Bu açından TAC, sizce nasıl bir eğitim mirası üzerinde yükseliyor?

Tarsus Amerikan Kolejinin ülkeye ve bölgeye kattıklarını hepimiz biliyoruz. Neden Tarsus ve nasıl bu kadar etkili gibi sorulara cevap ararken Tarsus’un eğitimle ilgili o kadim geçmişini göz ardı etmek olmaz. Ben de uluslararası bir dergide yayınlanacak böyle bir makale yazarken okulumuzun isminin “1888 yılından bu yana Türkiye ve dünya için önemli kişiler ve liderler yetiştiren” ve “Tarsus’ta eğitimin önemi, 1888’den bu yana toplumda demokrasi nosyonuna katkıda bulunan ve bulunmaya devam eden Tarsus Amerikan Kolejinin büyük etkisiyle bugün de devam etmektedir,” diyerek iki ayrı vesileyle geçmesi fırsatını kaçırmak istemedim.

BEGÜM ÜÇER DİLMEN (ACI’77)

“SEV ve kurumları gerçek bir aile”

İzmir Amerikan Kolejinden mezun olduktan ve yüksek öğrenimini tamamladıktan sonra profesyonel hayata atılan, orada edindiği tecrübeyi Sağlık ve Eğitim Vakfına taşıyan Begüm Üçer Dilmen, tüm mezunların gerek SEV’e, gerekse okullara katkı sunabileceğini söylüyor.

Sağlık ve Eğitim Vakfı İnsan Kaynakları Müdürü Begüm Üçer Dilmen, içinde yetiştiği, kültürüyle büyüdüğü kuruma katkı sunmak üzere tabiri caizse elini taşın altına koymaktan imtina etmeyen mezunlardan biri. Bu kültürün gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak amacıyla, kendisine nerede ihtiyaç varsa orada olmuş şimdiye kadar. Dilmen, SEV’in kendisi için önemini ve kurumda çalışmaya başlamasının öyküsünü anlatıyor…

Begüm Hanım, isterseniz sizi okurlarımıza kısaca tanıtarak başlayalım. İzmir Amerikandan mezun olduktan sonraki eğitiminizi ve SEV İnsan Kaynaklarına uzanan kariyerinizi anlatabilir misiniz?

ACI sonrasında Ege Üniversitesi İşletme Fakültesinde okudum. Üniversite hayatı ACI’daki kadar dolu ve hareketli geçmiyordu. Üniversiteye devam ederken haftada üç gün çalışmaya başladım. Yöneticilerimin önerisiyle Halkla İlişkiler alanında Amerika’da yüksek lisans yapmaya karar verdim. İletişim hukuku, pazarlama, organizasyonel gelişim gibi dersler alarak mezun oldum. İzmir’de Turyağ olan şimdiki Henkel’in hızlı tüketim şirketinde Halkla İlişkiler Koordinatörü olarak göreve başladım. Bilgisayarların olmadığı, elektrikli daktiloların yeni çıktığı zamanlar... Cep telefonu, e-posta gibi teknolojiler hayatımıza henüz girmemişti. Her hafta tek tek gazeteleri dolaşır, basın bülteni dağıtır, yüz yüze iletişim kurarak basın ilişkilerini yönetmeye çalışırdık. İnsan Kaynakları da daha yeni yeni kurulmaya başlıyordu. Yöneticilerim, dil bildiğim için beni İngiltere’ye ve Henkel’in merkezi olan Almanya’ya göndererek İnsan Kaynakları alanında eğitilmemi sağladılar. O dönemlerde global Henkel’de kadın olarak yönetim kademesindeki üç kişiden biriydim. Kadınların Almanya’da bile kariyer basamaklarını tırmanmakta zorlandıkları yıllardı. Şirket birleşmeleri olunca, Türk Henkel’e geçerek 1997’de İstanbul’a geldim ve İnsan Kaynakları Müdürü olarak devam ettim. Henkel’den ayrıldığım 2011 yılına dek Yönetim Kurulu Başkanlığı, Ülke Müdürlüğü gibi görevlerim olsa da, hep insan kaynaklarıyla ilgilendim.

Uzun bir profesyonel hayattan sonra İzmir Amerikanın da çatısı altında olduğu SEV’de çalışmaya nasıl karar verdiniz? Buradaki görevinizi biraz anlatabilir misiniz?

2011’de kimya sektöründen ayrıldıktan sonra birkaç yıl danışmanlık yaptım. 2015 yılında o zamanki Yönetim Kurulu Başkanımız Ceyda Aydede’nin çağrısıyla SEV’de göreve başladım. Vakıftaki ve okullardaki yöneticilerimizle birlikte kurumsallaşma yolunda gereken tüm alanlarda çalıştım. İlk başladığımda satın alma departmanı yeni kurulmuştu ancak başındaki yöneticimiz ayrılmaya karar vermişti. Devralacak kimse yoktu, bir yıl kadar satın almaya destek verdim. CIS akreditasyonlarıyla ilgilenilmesi gerekiyordu, başka kimse olmadığı için akreditasyonların koordine edilmesine destek vermeye başladım. Sonrasında Çocuk Koruma Projesi gündeme geldi. O dönemde UAA’nın başdanışmanı olan yöneticimizin yardıma ihtiyacı vardı. Onunla birlikte Çocuk Koruma Projesini başlattık ve belli bir noktaya getirdik. Diğer bir deyişle, nerede yangın varsa onu söndürmeye çalışıyorduk. Artık kurumsallaşmış bir yapı var; daha proaktif olarak sadece kendi işlerimle ilgilenebiliyorum. İnsan Kaynakları alanında okullarımızda İK departmanını kurduk. Yedekleme/performans/ücret yönetimi alanlarında kalıcı sistemler oluşturduk. Okullarda yönetişim yapısını revize ederek, okul kurulları (School Governing Body) kurduk. Eğitim kadrolarını güçlendirmek için yetkin eğitimcileri bünyemize kattık. İdari İşler Departmanını oluşturduk ve tüm kurumlarımıza idari işler anlamında merkezi destek sunmaya başladık. Kurumlarımızın tarihinde ilk kez bir insan kaynakları yazılımını kullanıma aldık. İnsan Kaynakları olarak devam eden projelerimiz ve tabii ki daha çok yapılacak işimiz var.

Anneniz Bercis Toğulga, ACI’ın unutulmayan öğretmenlerinden biri olarak hatırlanıyor. Annenizin çalıştığı, belki bahçesinde büyüdüğünüz, sonra mezunu olduğunuz bir okulda-kurumda çalışıyorsunuz... Neler hissediyorsunuz, neler söylemek istersiniz?

Bu gerçekten çok ilginç oldu. Ben eğitim için İzmir’den ayrıldıktan sonra ACI’a pek uğrayamadım. Hep söylerim; ağabeyim de, ben de, annemin ACI için anlamını cenaze töreninde anladık. Tören için oditoryuma gittiğimde çok duygulandım. Folklor oynadığımız, koro veya öğrenci birliği için sahnede olduğumuz dönemler aklıma geldi. Hiçbir zaman annemin cenaze töreni için orada konuşma yapacağımı aklıma, hayalime getiremezdim. Camideki törende öğrencilerin, velilerin ve dostların vedası ise hiç şahit olmadığımız türdendi. Göreve başladıktan sonra ilk kez ACI main office’e girdiğimde annemin ofisinde bulunmak çok farklı bir duyguydu. Ama İzmir SEV’in zaman kapsülü için gittiğimde annemin öğrencileri olan velilerle, kendisinin öğrencisi olan İzmir SEV yöneticileriyle törende duygulu anlar yaşamam ise anlatılır gibi değildi. Kolay kolay ağlamayan ben, hem ağlamamı durduramadım hem de herkesi ağlattım.

Biraz ACI günlerine dönersek, o günlerden sizi etkileyen öğretmenler, dostluklar, anekdotlar var mı? Okul günleriniz nasıldı?

Bizim dönemde başdanışman olan Lynda Blake’i anmadan geçemem. O yıllara dönüp baktığımda, pek çok öğrencisi gibi ben de yere kâğıt atmamayı ve pek çok konuyu kendisini örnek alarak öğrenmiş biriyim. Tüm öğretmenlerimiz bizlerin hayatına dokundu. Sevgili Pınar Emiroğlu olmasaydı, muhtemelen o yaşlarda sadece yabancı müzik dinleyen biri olarak folkloru ve ayrıca Türkçeyi iyi kullanmayı öğrenemezdim. Bergün Hanım, Anet Hanım, Eda Hanım, Ümit Hanım, Özcan Hanım, Mr. Sullivan unutulmaz. Ülkü İskit bizim Ülkü ablamızdır, rahmetli kardeşiyle uzun yıllar Turyağ’da mesai arkadaşıydık. Aramızda olmayan tüm öğretmenlerimize rahmet diliyorum. Tabii o dönemki sevgili öğretmenlerimin çocuklarıyla, sınıf/okul arkadaşlarımla aynı kurumda iş arkadaşı olmak da ayrı keyif veriyor. Yeni öğretmen oryantasyonlarında Whitman Shepard tanıtım yaparken, bir silsile halinde “benim başdanışmanım, Whitman Shepard’ın babasıydı” dedikten sonra, Didem Erpulat da “Begüm’ün annesi benim müdürümdü” diyerek başlayıp, devam ettiriyorduk. SEV ve kurumları gerçek bir aile.

SEV camiasının uzun süredir içinden biri ve SEV’in İK yöneticisi bir profesyonel olarak, genç mezunlara öğretmenlik mesleği ve SEV Okullarında kariyer için neler söylemek istersiniz?

SEV olarak, mezunlarımızı kurumlarımıza tekrardan kazandırmak istiyoruz. Mezunlarımızın öğretmenlik mesleğine özendirilebilmesi için efsaneleşmiş öğretmenlerimize ve müdürlerimize çok iş düşüyor. Gençler farklı ülkelerde çalışmak istiyorlarsa, eğitim alanında da uluslararası öğretmenlik ve müdürlük yapabilmek için eğitimler, programlar var. Onlara katılarak, Türkiye dışında da öğretmenlik ve idarecilik yapmak mümkün. Her meslek gibi öğretmenliği de severek yapabilecek olan mezunlarımıza, müdürlerimiz aracılığıyla kariyer günlerinde bu bilgilerin aktarılmasını temin etmeye çalışıyoruz. SEV, 1000’in üzerinde çalışanı olan bir kurum. Her organizasyon gibi mali işlerden satın almaya, kurumsal iletişimden insan kaynaklarına kadar farklı fonksiyonları var. Öğretmen olmayanları da kurumlarımıza bekliyoruz. Profesyonel olarak çalışmanın ötesinde Yönetim Kurulumuz ve Mütevelli Heyetimizdeki gönüllü mezunlarımız da her zaman özveriyle çalışarak katkıda bulunuyorlar.

SAADET TİMUR

Zarif bir insan, tutkulu bir öğretmen

Üsküdar Amerikan Lisesinde uzun yıllar Türkçe ve Edebiyat öğretmeni olarak görev yapan Saadet Timur, ölümünün üzerinden yıllar geçmesine rağmen (1985) unutulmayan isimlerden biri. Öğrencilerinden Ayşegül Günkut Yüksel, sevgili öğretmeni Saadet Timur'u anlatıyor.

YAZI: Ayşegül Günkut Yüksel (ÜAKL’59)

Sanat ve edebiyat dünyamızın bir dolu güzelim insanı, topluma söyleyeceklerini henüz tüketmemişken, zamansızca bırakıp gidiyor bizi... Aralarında öykü yazarı Saadet Timur (evlendikten sonraki soyadıyla Ulçugür) da var. Saadet Hanım, bizim 1950’lerdeki ÜAKL öğrenciliği dönemimizin efsane hocalarındandı. Gösterişsiz ama şık giyimli, romantik görünüşlü, sessizce otoriter ama güler yüzlü, otuzlu yaşlarında bir zarif kadın… Önce Türkçe dersinde tanımıştık onu. Sonra Edebiyat derslerinde buluştuk. Ona hayrandık; biraz da çekinirdik ondan. Ülkemizin yeni yazarları arasında yer aldığını zaman içinde öğrendik.

Edebiyat dünyasına sessizce girdi, yazarlık eylemini sessizce sürdürdü, sessizce –yaşlanmaya fırsat bulamadan, elli dokuz yaşındayken– ayrıldı aramızdan. Türk kültürüne, yazar, öğretmen ve dilde yalınlaşmanın dirençli bir savunucusu olarak bulunduğu katkılar, sessizce biçimlenen bu yaşam çizgisini anlamlı kılıyor.

Saadet Timur, Cumhuriyet’ten sonra doğmuş kuşağın kadın öykü yazarlarındandı. İlk öyküleri henüz Edebiyat Fakültesinde öğrenciyken dergilerde yayımlanmıştı. İlk öykü kitabı “Şeytansız” (1958), alışılagelmiş öğretmenlik kalıplarını kırdığı, Türkçeyi ve edebiyatı öğrencilerine alışılmadık biçimde çekici kıldığı dönemde (biz son sınıfa adım atmışken) çıktı okur karşısına.

Binlerce ortaokullu ve liseli, şiirin bağırılmadan, konuşur gibi okunması gerektiğinin, Türkçeye sahip çıkma sorumluluğumuzun, ders kitapları dışında var olan kültür dünyasına kucak açmakla ulaşılan coşkunun bilincine ilk kez Saadet Hanım’ın eğitiminden geçerken vardı. Saadet Hanım bizim için bir Türkçe ve edebiyat havarisiydi…

Yazarlığını kırk yıl boyunca, ölene dek sürdürdü. İnsanı, toplumu, dünyayı tüm boyutlarıyla algılama, en uygun duyarlılık çizgisinde yansıtma, bu çizgiyi Türkçenin en vurucu kullanımlarıyla buluşturma yolunda amansız bir savaşım verircesine... 1962’de, çocuklara yönelik metinlerini “Topacım Fır Dönerdi”de topladı. 1963’te ikinci öykü kitabı “Ben Bu Kadar Değilim” oluştu. Ardından “Nurullah Ataç” başlıklı incelemesi yayımlandı. Tek perdelik oyunu “Suçlular” ise daha sonra Türk Dili Dergisinin Kısa Oyunlar Özel Sayısında yer aldı. Üçüncü ve son öykü kitabı “Beş Günün Öyküsü” 1982’nin sonuna doğru yayımlandı. Daha önce yazıp da yayımlamadığı, 1982’den sonra kaleme aldığı öyküler de en az bir kitap boyutuna varmış olmalı.

Saadet Timur Ulçugür, Türk toplumunun ‘yeni kadınlarından’dı. Kadının erkekle eşit koşullarda düşünüp, eşit koşullarda yaşaması adına savaşım başlatan öncü kuşaktan... Cumhuriyet Türkiyesi’nin bu kuşağa tanıdığı olanakları, kadın yazar, öğretmen, eş ve anne olarak yaşamın her cephesinde değerlendirme, başkaldırısını ‘duvarları yıkma’ noktasında dizginleme, kıl payı dengeleri titizlikle gözeterek kendi kuşağının kadınına özgü kimliğini oluşturma ve benimsetme yolundaki eylemini sessizce ama inatla sürdürdü. ‘Yeni’ kadın olmanın coşkusunu ve sorumluluğunu çiçekten bir taç gibi hep taşıdı alnında.

Belki bu yüzdendir hiç yaşlanmadı. 1950’lerin ‘havalı genç kadın’ı, “Beş Günün Öyküsü”nün 1983 kışındaki –onu en son gördüğüm– Ankara’daki imza gününde de aynı ‘havalı genç kadın’dı.

ŞEVKET SABANCI (TAC’56)

Başkana veda...

Türkiye sanayisinde önemli bir yere sahip iş insanlarından Şevket Sabancı, 85 yaşında aramızdan ayrıldı. TAC'nin çınarlarından Şevket Sabancı, Sağlık ve Eğitim Vakfının Fahri Başkanı idi.

Sabancı Ailesi'nin değerli büyüklerinden, Pegasus Hava Yollarının ana hissedarı Esas Holdingin Kurucusu, iş dünyasının duayen ismi, Sağlık ve Eğitim Vakfının Fahri Başkanı ve Mütevelli Heyeti Üyesi Şevket Sabancı, 85 yaşında hayata gözlerini yumdu.

Türk sanayisinin gelişimine büyük katkılar sağlayan Şevket Sabancı, 1936 yılında Kayseri’de doğdu. Ortaokul ve lise eğitimini tamamladığı Tarsus Amerikan Kolejinden 1956 yılında mezun oldu. Yüksek tahsilini ise İngiltere’de Manchester University’de tekstil mühendisi olarak tamamladı.

Sabancı Vakfı ve Sabancı Holding kurucu ortakları arasında yer alan Şevket Sabancı, uzun yıllar Sabancı Holdingin Yönetim Kurulu Başkan Vekili olarak görev yaptı. 60 yıllık iş hayatının ilk 40 yılında, Sabancı Holdingin başta tekstil ve otomotiv olmak üzere sanayinin tüm alanlarında büyümesine önderlik etti. 1980 yılından itibaren yurt dışına taşınarak Sabancı Topluluğunun küreselleşmesinde lider rol oynadı.

2000 yılında Esas Holdingi kurdu. 2015 yılında Esas Holdingin sosyal yatırım birimi olan Esas Sosyalin kuruluşuna önderlik etti. Örnek kişiliği, Türk sanayisine katkıları ve gerçekleştirdiği hayır işleriyle asla unutulmayacak olan Şevket Sabancı, mezun olduğu Tarsus Amerikan Kolejinin de bağlı olduğu Sağlık ve Eğitim Vakfında uzun yıllardır Mütevelli Heyeti Üyesi olarak görev yapıyordu. Ayrıca, 1996 yılında SEV MH Başkanlığı görevini yürütürken aramızdan ayrılan kardeşi Özdemir Sabancı’nın (TAC’59) anısını yaşatmak üzere kendisine verilen SEV Fahri Başkanı unvanını taşıyordu.

Merhuma Tanrı’dan rahmet, kederli ailesine ve tüm sevenlerine başsağlığı diliyoruz.

Anna G. Edmonds

Bize kattığın değerler için çok teşekkürler

Sağlık ve Eğitim Vakfının kurucuları arasında bulunan ve Onursal Mütevelli Heyeti Üyesi olan, Türkiye’deki farklı kültürleri araştırarak kitaplar kaleme alan Anna G. Edmonds, vefatıyla hepimizi derinden üzdü.

Türkiye’yi ve bu topraklar üzerindeki farklı kültürleri çok seven, bu kültürlerin kaybolmaması için araştırmalar yaparak kitaplar yazan Anna G. Edmonds, ardında birçok anı ve değer bırakarak aramızdan ayrıldı.

Anna Goodykoontz’un Sağlık ve Eğitim Vakfı kurumlarıyla ilişkisi, 1949 yılında başladı. Üsküdar Amerikan Lisesine İngilizce öğretmeni olarak gelen ve 1952 yılına kadar bu görevini sürdüren Goodykoontz, ülkesine döndü ve William Edmonds ile evlendi. Bu kez birlikte Türkiye’ye gelen Edmonds çifti, 1954 ila 1959 yılları arasında Üsküdar Amerikan Lisesinde ve Talas Amerikan Ortaokulunda çalıştı. 1961-1992 yılları arasında Redhouse Yayınevinde (SEV Yayıncılık) görev alan Anna G. Edmonds, 1968’de Avukat Engin Ünsal ile birlikte Sağlık ve Eğitim Vakfını kurdu ve Vakfın ilk Yönetim Kurulunun sekiz üyesinden biri oldu.

SEV Onursal Mütevelli Üyesi olan Anna G. Edmons, farklı kültürlere ilgi duyan ve bitmek tükenmek bilmeyen öğrenme arzusuna sahip bir insandı. Türkiye’deki farklı kültürler, yaşam biçimleri ve alışkanlıklar onun ilgi alanını oluşturuyordu. Bu konuda araştırma ve incelemeler yapmakla kalmadı, edindiği bilgileri geleceğe taşıyabilmek amacıyla kitaplar yazdı. Örneğin, uzun yıllar çalıştığı Redhouse Yayınevinden çıkan An American Cook in Turkey adındaki kitapta, Türkiye’de yaşayan Amerikalı bir kadının yapmaktan keyif aldığı Türk ve Ortadoğu mutfağına ait yemeklerin tariflerini paylaştı.

İz bırakan bir öğretmen, değişik kültürleri tanımaya açık bir kadın olan Anna G. Edmonds, hayata gözlerini yummuş olsa da imza attığı kitapları ve ardında bıraktığı değerlerle adı her zaman yaşayan insanlar arasında yer alacak. Edmonds’a Tanrı'dan rahmet, kederli ailesine ve tüm SEV kurumlarına başsağlığı dileriz.

HANDAN ÇİVİCİK (UAA’88)

Handan, dostluğun ve coşkunun adıydı

Üsküdar Amerikan Kız Lisesi 1988 sınıfı olarak, üç kardeşimizi bir yıl içinde toprağa vermenin acısını yaşıyoruz. Sevgili Tuğbamızı kansere kurban verdik. Nihanımızı uykusunda yitirdik. Son olarak da Handanımızı çok elim bir şekilde kaybettik. Hepsini sevgiyle anıyoruz.

Handan, ÜAKL’ye 1981 yılında birincilikle girmişti. Okul hayatımız boyunca Öğrenci Birliğinde emek vermiş, basketbol takımında top sürmüş, ilk orkestramız Seraglio’nun kuruluşuna önayak olmuş ve solistliğini üstlenmişti. Yedi sene boyunca okulumuzu her platformda başarıyla temsil etmiş, bizi de sınıfça hep gururlandırmıştı.

Kahkahalarıyla, şarkılarıyla, canlılığıyla, dobralığıyla ilk tanıştığımız günden itibaren ekstremlerin çocuğuydu Handanımız. “Deli doğmuş bu” derdik bazen. Ama ne tatlı bir deli!

Çılgınca çağıldayan bir akarsuya benzerdi bazen. Duygularıyla coşkun, hissettiklerini saklamayacak kadar içten… Ve hep insanları mutlu etmeyi başarabilen.

Hayat kısa, geceler uzun diyerek üretti hayatı boyunca.

Bazen zor, bazen kolaydı Handan ile yaşamak. Gerçekçi ve kararlı olabildiği kadar, uçlarda da dolanırdı. Güldü mü tam güler, ağladı mı tam ağlardı. Ne yaşayacaksa dibine kadar yaşardı. En dibe dalabilmesi mi, ucundan dönmesi miydi onu böylesine Handan yapan?

Öylesine büyüktü ki yüreği, içine hepimizi sığdırır, üstelik bir sürü başka insana da bol bol yer kalırdı.

Çılgınlığı da bulaşıcıydı, dostluğu da... Bize dostluğu, coşkuyu sorsalar, Handan derdik.

“Sporcu Handan”

Sibel Gülgören Özer (UAA’88): O sabah İztuzu plajına gelirken, göz açıp kapayana kadar geçen şu hayatın garipliğini düşündüm. Handanımız toprağa giderken ben denize gidiyordum. Elbet bir gün ben toprağa giderken de başkaları denize gidecek. 6,5 kilometrelik plajı arşınlarken, hepimizin onu şarkı söyleyerek uğurladığımızı düşledim. Aklıma gelen ve beni gülümseten şu oldu: Güç bela yalvararak aldığımız izinlerle hak kazandığımız Türkiye finallerine gidiyoruz. Başımızda Murat Hoca. Handan, Apo, Akbaş ve ben aslında yedek oyuncuyuz; Olimpos tanrıçaları Badelerin dönemi. Galiba üçüncülük maçı oynanıyor. Badelerin hepsi faul haklarını doldurmuşlar, saha kenarında bize destek oluyorlar. Maç tam 3 defa uzamış. Bir onlar önde, bir biz öne geçiyoruz. Derken son dakikada oyun eşitleniyor. Üçüncü uzatmadaki eşitleme şutu da, bizim Handan’dan. Topun elinden çıkış anı bile gözümün önünde. Top potaya çarpıp havalanıyor ve hepimiz bitti zannedip bir an için yıkılırken, havaya sıçrayan o top dönüp tekrar potadan içeri giriyor. Sadece biz değil, seyretmeye gelen herkes, hatta karşı takımın taraftarları bile ayakta alkışlıyorlar. Sonra da o oyunu kazandığımızı hatırlıyorum. Murat Hoca, aylar sonra oralardan geçtiğinde, hâlâ o maçın hatırlandığını anlatmıştı. Bir de Badelerin maç bitimi sahaya fırlayıp bizlere sarılışlarını, o inanılmaz sevinci hatırlıyorum.

“Müzisyen Handan”

Pınar Bolcal Ay (UAA’88): Sanıyorum hazırlık sınıfındaydık. Handan da sınıf başkanıydı diye hatırlıyorum ya da belki de o payeyi ben ona vermiştim. Derste miydik emin değilim, ama Handan’ı tahtanın hemen önünde dururken hatırlıyorum. Tahtanın üst kısmında da kâğıttan yaptığımız rengârenk çiçekler vardı. O dönemde İngilizce konuşmamız istenmişti bizden, her Türkçe konuştuğumuzda bize ait çiçekten bir yaprak koparılıyordu. Handan’ın sesini ilk defa tahtada, o çiçeklerin altında duydum. Ruhuma işledi, öylece kalakaldım, büyülendim. Hangi şarkıyı söylediğini çıkaramıyorum ama sesinin tınısı hâlâ aklımda. Şarkı bitince Handan sanki hiçbir şey olmamış gibi yürüyerek gitti. Ben oturduğum yerden kalkamadım.

Yeşim Akan (UAA’88): 15 sene kadar önce Babylon’da rastlamıştım Handan’a. O gece muhabbet etmiştik uzun uzun ve gayet iyiydi. İkimiz de müzikle uğraşıyorduk ve onunla ortak bir proje yapmayı çok isterdim. Sonrasında hayat bu fırsatı vermedi bize. Hepimiz bir gün öleceğiz, ama ölümü böyle olmamalıydı. Hızlı yaşadı, genç öldü. Bir gün tekrar karşılaşacağız elbet. Şimdi huzuru bulduğuna inanıyorum.

Handan kızımın ardından

Ayşegül Domaniç Yelçe

Üsküdar Amerikan Lisesi 1970 mezunu olan ve Hürriyet gazetesinde
köşesi bulunan Ayşegül Domaniç Yelçe’nin 7 Haziran tarihli yazısını
Handan Çivicik'e ayırdı.

(...) Handan’ı tanıdığımda; enerjisi içine sığmayan, taşıdığı neşeyi etrafa saçan, zekâ küpü 11 yaşında pırıl pırıl bir kız çocuğuydu. Kızımla aynı sene, Eskişehir’den Üsküdar Amerikan Kız Lisesine birincilikle girmişti. 7 sene aynı yatakhaneyi, sevinçleri, hüzünleri, başarıları, acıları, zorlukları paylaştılar. Kardeş oldular, ortak oldular. Yeri geldi birbirlerine kızdılar. Gün oldu ortak paydada buluşmayı öğrendiler, birbirlerine kenetlendiler… İzlediğim kadarıyla, Handan Çivicik, faal ortaokul ve lise hayatı boyunca, içinde bulunduğu ekiplere heyecanını ve ‘kendi gibiliğini’ yansıtmayı becermişti. Okulun basketbol takımında yıllarca top sürmüş, Öğrenci Birliğinin Sekreteryasını yürütmüştü. Üretkenliği ile katkı verdiği alanlar bunlarla sınırlı değildi. Çok kez ödül almış okul orkestrası Seraglio’nun solisti idi… Handan’ın müzik yolculuğu liseden mezun olduktan sonra da devam etti. 90’lı yılların hafızası olmuş nice mekânda emeği, sesi vardır. Çekirdek Müzik Evi, Amfora Jazz Club, Naima aklıma ilk gelenler…

Bu dönemde, Alman müzisyen Roman Seehon tarafından kurulan Voyage grubunun solistliğini yaparken içinde kendi güfteleri de olan bir albümde yer aldı. 1997 yılında çıkan albümün tanıtımlarında Handan, olağanüstü sesi olan bir vokalist olarak betimleniyordu. Zaten onu bir kez bile dinleyen birinin, sesinden etkilenmemesi pek mümkün değildi. (...) Daha hayalleri vardı: “Bu köyden bir gün daha sonram varsa, Roma’ya gitmek isterim. Hem Latince hem İtalyanca çalışmak için hem de az sinematografi. Yeni icat kameralarla bakmaya, eski dil film çalışmaya”. Kısmet olmadı bu hayallerini gerçekleştirmesi. Handan’dan geriye hayata dair aşk kaldı bize. Tıpkı albümün son parçası olan Aşk’a yazdığı sözler gibi…

Yaşamım aşk, ölümüm aşk, mezarım olsun aşk

Beni kefene koyanlara, ardımdan, ağlayanlara, tek mirasım aşk

İstediğin gibi olacak güzel kızım. Sen huzurla uyu yattığın yerde. Mekânın cennet olsun…

“I cannot emphasize enough Handan’s abilities and
how much we all loved her”

Robert Johnson / EnglIsh Teacher at ÜAKL (1983-1988)

FIrst I must say how very deeply saddened I am about the loss of Handan. I have not actually seen her in many years but we maintained a contact through email and Facebook. I met Handan on the basketball court at UAKL in 1983. But, it wasn’t till I heard her singing with some friends that I noticed her charisma and the unique quality of her voice. It was not long after that I asked her to sing while I played my guitar with her and shortly after that our friend Arzu joined in with her electronic keyboard. I introduced Handan and Arzu to some American singers like Bonnie Raitt and others and we began to rehearse some songs and became “Üç Arkadaş”. We rehearsed frequently after school and on the weekends and finally began performances for the students and teachers at the school. Eventually we performed at other schools and festivals in Istanbul. Separately, I began performances at clubs and coffeehouses, especially at Fikret Kızılok Çekirdek Sanat Evi in Suadiye. As time went on I asked Handan to sing with me at gigs around the city including Dilhayat in Etiler. After 5 years in Istanbul my wife and I moved back to the US to care for her aging parents. I lost contact with Handan when she moved up to Europe to find her own way as a singer. I had little news from her for many years but we had reunited on the internet where she would post her favorite songs. I cannot emphasize enough Handan’s abilities and how much we all loved her.

Handan Çivicik’in
kendi kaleminden

kurcalama saati

bozacaksın sonra

anılar saçılacak

yıldırım sanacaksın

yılacaksın zamansız

kalacaksın

adını göreceksin

yelkovan taşta

göbek deliğine

kaçacak akrep de

kuyruğundan tutup

yakalayamayacaksın

uç kuşum

sana diyorum

delikızım sen anla (10 Temmuz 2019)

......

Mazbatasızlığına kurban olduğum İstanbuluma dönmeyi hiç düşünmüyor değilim. Çıkalı 1 Mayıs’ta 1 dekat olacak. Olan bitenin romanını, hatta efsanesini yazmış olmayı dilerdim. Pahada da ağır bişeyle dönmüş olurdum. Ama bi koca asır sonra Halide Onbaşı’nın Vurun Kahpeye’sini bir daha okumak isteyeceğinizi ummak hiç istemiyor, bundan nemalanmayı ayıptan öte addediyorum. Zamansız, mekânsız birkaç novelette, arada da şairini öldüreli epey olmuş birkaç şiir yazdım. Neyse… Şimdi desem size hiç özlemedim, yalan... Topu nostalji. Ama hem nesnesi hem de özneleri kayıp. Çok üzüldük, daha da üzülürüz şehir ve ben. Öldük zira. (12 Nisan 2019)

ZELİHA DURAL (UAA’46)

Köklü mezun dayanışmasının örnek bir temsilcisiydi

Sağlık ve Eğitim Vakfı’nın ilk planlanmış vasiyet bağışçısı, Onursal Mütevelli Heyeti Üyesi ve tüm okulların mezunları arasında dayanışmanın örnek isimlerinden biri olan Zeliha Dural, 94 yaşında hayata gözlerini yumdu.

Zeliha Dural, 11 Mart 1927 tarihinde Çukurova’da, baba tarafı Raşidzadeler, anne tarafı Burhanzadeler ve Ramazanoğulları’ndan olan köklü bir ailede dünyaya geldi. İlköğreniminin ardından ailesi onu yatılı olarak Beyrut’taki Fransız Kız Okuluna göndermeyi planladı. Ancak II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi üzerine, bir aile büyüklerinin tavsiyesi ve ailesinin Adana Amerikan Kız Kolejinde görev yaparken tanıdığı ve bu okulun kapanmasından sonra Üsküdar Amerikan Lisesi Müdürü olan Miss J. Martin ile yakınlığı üzerine İstanbul’da UAA’da yatılı olarak eğitimine başladı.

Zeliha Dural, savaşın bitiminin hemen ardından 1946 yılında UAA’dan mezun oldu. Babasının kararıyla üniversite eğitimi yerine profesyonel hayata adım attı. O zamanlar Sadi Eliyeşil’in yönetimindeki Çukurova Şirketinde çalışmaya başladı. Ardından İstanbul Şişli’de bir anaokulu açıp işletti. 1959’da UAA’da ilk 23 Nisan Kutlamalarını düzenleyen isimdi. 1970 yılında Kuşadası’na yerleşti ve TAC mezunu Lütfi Suyolcu’nun eşine ait olan bir mülk üzerinde en eski aile pansiyonlarından birini işletti. İstanbul Belediyesinden satın aldığı tarihi bir Skoda marka otobüsün içinde butik açılması da dâhil olmak üzere Kuşadası’nda turizmin gelişmesine katkılarda bulundu. 1984 yılında Nancy Wittler’in yardımıyla Ayazpaşa’da “Hanımeli” adında bir kafe açtı ve İstanbul’da yaşayan yabancı kadınlara yönelik “Türk Etnografyası” kursları düzenledi. 1990’ların ortalarında emekli olup tekrar Kuşadası’na döndü.

Tarihleri yüzyılı aşan ABH Okullarındaki köklü mezun dayanışmasının aynı şekilde SEV çatısı altında güçlenerek devamı için örnek çabaları ve örnek ilk bağışıyla her zaman hatırlanacak Zeliha Dural’a Tanrı’dan rahmet, ailesine ve tüm sevenlerine baş sağlığı diliyoruz.

Kaynak: Alma Mater Newsletter, 2. sayı, 1996

MUTLU KONUK BLASING (ACI’63)

Şiire adanmış bir hayat

Ünlü şair Nazım Hikmet’in şiirlerini ve romanını çevirerek şairin İngilizce konuşulan dünyadaki sesi olan, Brown Üniversitesi İngilizce Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mutlu Konuk Blasing, 16 Ağustos 2021’de İzmir’de hayata gözlerini yumdu.

Mutlu Konuk, 1963 yılında İzmir Amerikan Kolejinden mezun oldu; üniversite eğitimi için Amerika’ya giderek Carleton College’ın ardından College of William and Mary İngilizce Bölümünü bitirdi. Ardından Brown Üniversitesinde ünlü Amerikan şairleri Thoreau, Whitman, James ve Adams üzerine çalışmalarıyla doktorasını tamamladı. 1973'te İngilizce öğretmeni olarak girdiği Brown Üniversitesinde, profesör olarak öğretmenliğe ve şiirde politik formlar üzerine çalışmalarına devam ediyordu. Amerikan şiiri üzerine çığır açan dört kitabıyla uluslararası üne sahip Konuk, ünlü şair Nazım Hikmet’in on kitabını Randy Blasing ile birlikte Türkçeden İngilizceye çevirerek, insanlığın ortak kültürel mirasına büyük bir katkı yaptı. Mutlu Konuk Blasing’e Tanrı'dan rahmet, başta kardeşi Meral Konuk Orhan (ACI’67) olmak üzere tüm ailesine ve sevenlerine başsağlığı diliyoruz.

SUHANDAN ÖZAY DEMİRKAN (ACI’63)

Lif sanatı öksüz kaldı

Eserleriyle lif sanatının Türkiye’deki öncülerinden, ACI’ın bir dönem resim öğretmeni, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil ve Moda Tasarım Bölümü eski Başkanı, Alaçatı’daki taş eviyle kasabayı ilk keşfedenlerden Prof. Dr. Suhandan Özay Demirkan, 5 Ağustos'ta 77 yaşında hayata veda etti.

Prof. Dr. SUhandan Özay Demirkan, 7 Şubat 1944 tarihinde İzmir’de doğdu. Fransız okullarında okumuş, resim yapan bir anne ve doktor bir babanın kızıydı. Son röportajında, “İzmir Amerikan Kolejinde okudum. Bu, bir şans. O dönemde Amerikan Kolejinin bize verdiği müthiş bir eğitim vardı” dediği ACI’dan 1963 yılında mezun oldu. Mezuniyetin ardından iki-üç yıl ressam Vedat Mavi Tan’dan resim dersleri alan Demirkan, sanat eğitimini almak üzere Viyana’ya gitti. Tekstil alanına yönelerek Hochschule für Angewandte Kunst Dekoratif Sanatlar ve Tekstil Bölümünü ödülle tamamladı. Doktora eğitimini Dokuz Eylül Üniversitesinde yaptı. Aynı üniversitede öğretim üyesi olarak görev yapan Prof. Dr. Suhandan Özay Demirkan, birçok sanatçının yetişmesini sağladı. 2011 yılına kadar Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil Bölüm Başkanlığı görevini yaptı. Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü ile Moda Aksesuarları Tasarımı Bölümünün kurulmasında görev aldı.

Lif sanatı ile oluşturduğu eserleriyle birçok kişisel sergi açtı ve yurt içi ve yurt dışında çok sayıda karma sergiye katıldı. Eserleri, Wien’deki Angewandte Kunst Müzesi, Lodz’daki (Polonya) Merkez Tekstil Müzesi arşivlerinde yer alıyor. Lyon’da Musee des Tissus et des Art Decoratifs, Belçika’da Sanal Ayakkabı Müzesi ve birçok kamu ve özel koleksiyonda eserleri bulunuyor. Demirkan’ın moda tasarımı, modern tekstil ve dokuma sanatı ve çağdaş etnik aksesuarlar konularında makale ve kitapları yayımlandı.

1996 yılında İzmir Alaçatı’yı ilk keşfedenlerden biri olan Suhandan Özay Demirkan, tarihi bir evi restore ederek açtığı galeri ve atölyesiyle, kasabanın ülke çapında tanınmasında öncülerden biri oldu.

Merhumeye Allah’tan rahmet, acılı ailesine ve tüm sevenlerine başsağlığı dileriz.

• “(...) Ben tekstil eğitimi aldım, dokumacıyım ben (...) Özellikle bizler için Anadolu'nun derin kültürü çok önemlidir. Geçmişini benimsemek ve tanımak; gerek teknik gerek kavramsal bir kültürel deposu olan Anadolu sanat tarihini özümsemek ve benimsemek gerektiğine inanıyorum.”

(Haziran 2019'da Alper Almelek ile yaptığı son röportajından. Tamamını okumak için )

Yeni mekânın huzurlu olsun

63 mezunu arkadaşları adına,

PROF. DR. ŞAYESTE DALYAN DASER (ACI’63)

“Sanat dalında yaratıcılığa, yeni eserler üretmeye, sergiden sergiye koşmaya ve eserlerini paylaşmaya, sanatçılar ve sanatseverlerle buluşmaya doyamamışsındır Sevgili Suhandan... 

Lif sanatçısı, moda aksesuar tasarımcısı, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi, ACI’63 sınıfımızın okul yıllarındaki tüm muzipliklerin baş kurgucusu... Tüm hocalarımızı en güzel taklit edebilen yine sendin. Sana ne kadar kahkaha borçlu olduğumuzu bugün anladım. Aynı yatakhanede beş yıl, genç kızlık yıllarımızın en güzel anılarını paylaştık seninle. Matematik dersleri ile aran iyi değildi. Ama İzmir’in en iyi hocalarından özel ders alır, biraz hayıflanır ama eksiklerini tamamlar, yoluna gayretle devam ederdin. Senin yerin görsel, sanatsal, duygusallık içeren bir konumdu. Tam da orada yerini buldun sempatik arkadaşımız. Mutlu bir yaşamın olduğunu düşünüyor ve seviniyorum. Alaçatı’yı herkesten önce sen keşfettin. Oradaki sanat yaşamının canlanmasına önayak oldun. Oradaki taş evin, Alaçatı’nın güzel eserlerinden biri olarak hep yaşayacak. Son yolculuğun rahat, yeni mekânın huzurlu olsun ve ruhun en üst düzeyine ulaşsın. Seni sevgi ve gururla uğurluyoruz.”

“Dear Friends”

Anna Goodykoontz Edmonds öğretmenliğinin yanı sıra Amerikan Bord Heyeti ve SEV tarihinde yazar ve editörlük alanındaki çalışmalarıyla hatırlanacak. 8 Ağustos 1924'te ABD’de Denver, Colorado'da doğan Anna G. Edmonds, Colorado Üniversitesinde Tarih ve yan dal olarak İngiliz Edebiyatı alanında lisans eğitimi aldı. 1948'de İngiliz Edebiyatı alanında Columbia Üniversitesinde master yaptı. Hayatı boyunca hem tarih hem de edebiyat alanındaki eğitiminin hakkını verdi. Üsküdar ve Talas’da eşi Bill Edmonds ile öğretmenlik yaptıktan sonra 1960 yılından itibaren her ikisi de yayıncılık alanına odaklandılar. Anna, 1991 yılında emekli olana kadar Redhouse Press’te editör olarak İngilizce-Türkçe Redhouse sözlükleri üzerinde çalıştı. Ayrıca çok sayıda Redhouse kitabının editörlüğünü yaptı. 1978'de Everett C. Blake ile birlikte Redhouse tarafından yayınlanan “Biblical Sites in Turkey” kitabının ortak yazarlığını ve 1997'de antik ve modern dinler için önemli yerleri anlatan “Turkey’s Religious Sites” başlıklı ikinci bir kitap yazdı. Bu konuya 2002’de yayınlanan “Anatolia and its Biblical Visionaries” kitabıyla devam etti. Eşiyle birlikte Türkiye'nin doğal çevresinin korunmasıyla ilgilendiler ve Redhouse'ta konuyla ilgili kitap serileri oluşturdular. Çevre çalışmalarına destek vererek 1970'lerde WWF Türkiye'nin kuruluşunda yer aldılar. Anna tüm iyi editörler gibi neredeyse hiç emekli olmadı. 1991 yılında emeklilikten sonra hem ABD’de hem Türkiye’de çeşitli yayınlarda yazdı ve editörlük yaptı. Anna’yı en çok hatırlatacak kuşkusuz 1961-1990 arasında otuz yıl daktiloyla hazırladığı aylık “Dear Friends- Sevgili Dostlar” isimli ABH kurum bültenidir.